دۇكەنباي دوسجان. «ابايدىڭ رۋحى»
بۇل «اقىن ولەڭىن ءار قىرىنان قاراستىردىق» دەگەن جەلەۋمەن اباي اتىنا ماداق ايتۋ دا، يا بولماسا تەكستولوگيالىق تۇسىنىكتەمە زەرتتەۋ دە ەمەس.
«ابايدىڭ رۋحى» - جاڭا زامان بيىگىنەن اقىن ومىرىندەگى كەزەڭدى وقيعالارعا، ءبازبىر جاۋھار ولەڭدەرگە تابان تىرەي وتىرىپ ۇستازدىڭ رۋحاني جان الەمىنە بارلاۋ جاساعان پالساپالىق، عۇمىرنامالىق ويتولعانىس دەسەڭىز بولادى. «اباي مەن بايرون» تاراۋى ءال-فارابي ۋنيۆەرسيتەتىندەگى ديپلوم جۇمىسىم ەدى. 1933 جىلى قىزىلوردادان لاتىن قارپىمەن باسىلىپ شىققان اباي ولەڭدەرىنىڭ «تولىق جيناعىن» وتكەن عاسىردىڭ 70-ءشى جىلدارى سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ قارجى ءمينيسترى بولعان بايسەيىتوۆ رىمبەك سماقۇلى: «مەنى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قىرعىنىنان امان ساقتاپ الىپ شىققان وسىناۋ كونەتوز، قان تيگەن كىتاپ ەدى»، - دەپ قولىما اپتەكتەي عىپ ۇستاتقان بولاتىن. سول كىتاپتى نەشەمە تۇندەر قادالىپ وقىپ وتىرىپ، وسى جيناقتىڭ نەگىزگى تاراۋلارى جازىلدى. اراب ءتىلىنىڭ مامانى، «قۇران كارىمنىڭ» قازاقشا ءتاپسىرشىسى ءنۇرالى وسەرۇلىمەن ويلاسۋ، سىرلاسۋ ۇستىندە كەيىنشە كىتاپتىڭ «اباي ءدىنى» تاراۋى دۇنيەگە كەلدى. «اقىننىڭ تۇقىم-تۇياعىنىڭ» جازىلۋىنا كوزى تىرىسىندە، جانى ءجانناتتا بولعىر، تۇراعۇلقىزى ماكەن اپا سەبەپكەر بولعان ەدى.
بۇل «اقىن ولەڭىن ءار قىرىنان قاراستىردىق» دەگەن جەلەۋمەن اباي اتىنا ماداق ايتۋ دا، يا بولماسا تەكستولوگيالىق تۇسىنىكتەمە زەرتتەۋ دە ەمەس.
«ابايدىڭ رۋحى» - جاڭا زامان بيىگىنەن اقىن ومىرىندەگى كەزەڭدى وقيعالارعا، ءبازبىر جاۋھار ولەڭدەرگە تابان تىرەي وتىرىپ ۇستازدىڭ رۋحاني جان الەمىنە بارلاۋ جاساعان پالساپالىق، عۇمىرنامالىق ويتولعانىس دەسەڭىز بولادى. «اباي مەن بايرون» تاراۋى ءال-فارابي ۋنيۆەرسيتەتىندەگى ديپلوم جۇمىسىم ەدى. 1933 جىلى قىزىلوردادان لاتىن قارپىمەن باسىلىپ شىققان اباي ولەڭدەرىنىڭ «تولىق جيناعىن» وتكەن عاسىردىڭ 70-ءشى جىلدارى سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ قارجى ءمينيسترى بولعان بايسەيىتوۆ رىمبەك سماقۇلى: «مەنى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قىرعىنىنان امان ساقتاپ الىپ شىققان وسىناۋ كونەتوز، قان تيگەن كىتاپ ەدى»، - دەپ قولىما اپتەكتەي عىپ ۇستاتقان بولاتىن. سول كىتاپتى نەشەمە تۇندەر قادالىپ وقىپ وتىرىپ، وسى جيناقتىڭ نەگىزگى تاراۋلارى جازىلدى. اراب ءتىلىنىڭ مامانى، «قۇران كارىمنىڭ» قازاقشا ءتاپسىرشىسى ءنۇرالى وسەرۇلىمەن ويلاسۋ، سىرلاسۋ ۇستىندە كەيىنشە كىتاپتىڭ «اباي ءدىنى» تاراۋى دۇنيەگە كەلدى. «اقىننىڭ تۇقىم-تۇياعىنىڭ» جازىلۋىنا كوزى تىرىسىندە، جانى ءجانناتتا بولعىر، تۇراعۇلقىزى ماكەن اپا سەبەپكەر بولعان ەدى.
قىسقاسى، اباي الەمى: جاننىڭ تاماعى، جاننىڭ جارىعى، جۇرەك ساۋىتى، اقىل قىرى، جۇرەك ايناسى، ادام ساۋماق، جان قۋاتى سەكىلدى تانىمىن اشۋ ءۇشىن - اقىننىڭ ارقاسى ۇستاعان شابىتتى شاعىنا دەندەي ەنىپ، جان-رۋحىمەن شۇيىركەلەسەر عۇمىرنامالىق بايان وسى!
وسى كىتاپتى جازار الدىندا، 1993 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنىڭ باسىندا جيدەبايعا، اباي بەيىتىنە بارىپ، شىعىس جاق جاڭا عانا سوگىلىپ، تاڭ شاپاعى بىلىنە باستاعان مەزەت قوس تىزەرلەپ وتىرىپ، قۇران وقىپ، قول جايىپ بەت سيپاعانىم سول ەدى. قابىردىڭ ءزىل قارا تاسى جايمەن قوزعالعانداي بولىپ، سىتىر ەتكەن دىبىس ەستىلىپ، ايناعا تۇسكەندەي ەلەس بوپ، بۋ بوپ اقىن سۇلباسى كوز الدىما كەلە قالعانى، قۇدانىڭ قۇدىرەتى. كادىمگى ءتىرى ادام سيپاتىنا ەنىپ اباي ءتىل قاتقانى.
- بۇل نە شۋ؟
قاپەلىمدە ساسىپ قالدىم. ابايدىڭ قاباعى سالىڭقى، ءتۇيىلىپ تۇر.
- بۇل نەعىلعان شۋ؟ نەگە ارۋاعىمدى اتاپ مازا بەرمەيسىڭدەر؟!
- ەگەمەندى ەل بوپ، جۇرت قاتارلى مەرەيتويىڭىزدى وتكىزىپ، ارۋاعىڭىزدى ريزا ەتسەك دەگەن ويىمىز عوي، زەرتتەۋ جازىپ، جەر ءجۇزىنىڭ زيالىلارىن شاقىرىپ الا-شاپقىن بولىپ جۇرگەنىمىز راس، اقىن اتا.
اقىننىڭ تۇيىلگەن قاباعى جازىلار ەمەس.
- مەرەيتوي وتكىز دەگەن مەن بە ەكەم. ءوز بويلارىڭدى، ءوز شامالارىڭدى تۇزەپ الماي جاتىپ و دۇنيە تورىندە تىنىش جاتقان مەنىڭ ساي-سۇيەگىمدى سىرقىراتقانداعى سىلتاۋلارىڭ ارۋاعىمدى ريزا ەتۋ ەمەس، اتاق، داڭعازاعا قۇمار كىسىلەردىڭ، وزگەنىڭ اتىمەن ءوزىنىڭ كوشىن تۇزەپ العىسى كەلىپ جۇرگەن يگى جاقسىلاردىڭ شۋىلى ما دەپ قورقام. بىرلىك، شىن پەيىل تاۋسىلماسىن، قازاق بايعۇستىڭ جۇرەك ايناسى تازا بوپ، اقىل قىرى ءار الۋان ەلدىڭ جاقسىلارىمەن سالىسا ءبىلسىن دەپ باتامدى بەرەمىن ەندەشە!
كىتاپتى وزىڭە جۇكتەڭىز....
