سەنبى, 23 قاراشا 2024
2624 0 پىكىر 12 قىركۇيەك, 2022 ساعات 17:42

مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى ءھام ساياسي پارتيالار

قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن باستاپ ءوزىنىڭ دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق مەملەكەت ەكەنىن ايقىندادى. ال، بۇل باعىت ەلىمىزدە ساياسي پارتيالار ينستۋتىن قۇرۋعا جول اشتى. جاڭا زايىرلى مەملەكەت ءۇشىن وتە ماڭىزدى قادام ەدى. ساياسي پارتيالار ينستيتۋتى ءپليۋراليزمدى دامىتىپ، ازاماتتاردىڭ ءوز ۇستانىمىن ەركىن جاريالاي وتىرا، مەملەكەتتىك ىسكە ارالاسۋ ءۇشىن سايلاۋعا ءتۇسىپ، پارتيا قۇرىپ، ءوز باعدارلامالارىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەردى. قازاقستان ەگەمەندى ەل بولعالى بەرى كوپپارتيالىق ۇستانىمدى العا قويىپ كەلەدى. اسىرەسە 1990-2000 جىلدار ارالىعىندا كەڭەستىك ءومىردىڭ قۇرساۋىنان شىققان جاس مەملەكەت قوعامدىق-ساياسي ءومىردى دەموكراتيالاندىرۋعا تىرىستى.  حالىقتىڭ ساياسي بەلسەندىلىگى ارتىپ، كوپتەگەن ساياسي پارتيالار مەن وپپوزيتسيالىق قوزعالىستار ءار جەردەن بوي كورسەتە باستادى. بۇل ءبىرپارتيالى جۇيەنىڭ قىسپاعىن كورگەن، تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلعان حالىقتىڭ ساياسي باعىتتى قالىپتاستىرۋعا جانە الەۋمەتتىك رەفورمالارعا ىقپال ەتۋگە تىرىسقان ۇمتىلىسى بولاتىن. ەلىمىزدە پارتيالارمەن بىرگەن قوعامدىق بىرلەستىكتەر، قوزعالىستار قۇرىلدى. قازاقستانعا كەلگەن ەركىندىك ازاماتتاردىڭ وي-پىكىرىن جەتكىزۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر قوعامدىق ۇيىمعا توپتاسىپ ىسكە اسىرۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىردى.

1995 جىلى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋى ءوتتى. وسى كەزەڭدەگى پارتيالىق-ساياسي جۇيەنىڭ دامۋىندا وپپوزيتسيا مەن بيلەۋشى ەليتا اراسىنداعى قايشىلىقتار كۇردەلەنە ءتۇستى. بۇل ەلدەگى جاڭا زاڭنامالىق اكتىلەردىڭ قابىلدانۋىنا اكەلدى.

1996 جىلى قازاقستاندا كوپپارتيالىق قۇرىلىستىڭ زاڭنامالىق نەگىزدەرىن جەتىلدىرۋ كەزەڭى باستالدى. سول جىلدىڭ شىلدە ايىندا ءبىر پارتيانىڭ ساياسي مونوپولياسىن قالىپتاستىرۋدى شەكتەۋگە باعىتتالعان "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ساياسي پارتيالار تۋرالى" قر زاڭى قابىلداندى. زاڭناما شارتتارى نەگىزىندە ەلىمىزدە اۋماقتىق قاعيدات بويىنشا ۇيىمدىق پارتيالىق قۇرىلىس بەكىتىلدى. مەملەكەتتىك ورگانداردا ساياسي پارتيالار قۇرۋعا، سونداي-اق اسكەريلەندىرىلگەن ساياسي پارتيالاردى قۇرۋعا جانە ولاردىڭ قىزمەت ەتۋىنە تىيىم سالىندى.

بۇل كەزەڭ پارتيا ىشىلىك قۇرىلىس، پارتيالىق اۋماقتىق جەلىنى دامىتۋ، باعدارلامالىق بازانى جەتىلدىرۋدىڭ بەلسەندى جۇرگىزىلگەن ۋاقىتى بولدى. وسى كەزەڭدە ساياسي پارتيالاردىڭ، قوعامدىق بىرلەستىكتەر مەن قوزعالىستاردىڭ جاندانۋى بايقالادى. قازاقستانداعى ىشكى قوعامدىق-ساياسي پروتسەستەردىڭ سەرپىندى دامۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى – 1999 جىلى قر پارلامەنتى ءماجىلىس سايلاۋىنىڭ ۋاقىتى كەلە جاتتى.

1998 جىلعى 7 قازاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. 1999 جىلعى پارلامەنتتىك سايلاۋدىڭ ماقساتى – قازاقستاندىق قوعامنىڭ دەموكراتيالاندىرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ جانە قوعامدىق-ساياسي سايلاۋ مۇددەلەرىن كەڭىنەن كورسەتۋگە قول جەتكىزۋ بولدى. سايلاۋ زاڭنانماسىنا ورتا ازيا وڭىرىندە العاش رەت ارالاس سايلاۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى: دەپۋتاتتار سانى 67-دەن 77 ادامعا دەيىن ۇلعايتىلدى جانە بىرىڭعاي جالپىۇلتتىق وكرۋگتىڭ اۋماعى بويىنشا پارتيالىق تىزىمدەر نەگىزىندە 10 دەپۋتاتتىڭ سايلانۋى ەنگىزىلدى.

سونىمەن قاتار، كونستيتۋتسيا بويىنشا پارتيالىق تىزىمدەر نەگىزىندە دەپۋتاتتىق مانداتتاردى ءبولۋ سايلاۋشىلاردىڭ كەمىندە 7% داۋىسىن جيناعان پارتيالارعا بەرىلدى. 1999 جىلعى سايلاۋعا توعىز ساياسي پارتيا قاتىستى: قازاقستان اگرارلىق پارتياسى، "وتان" رەسپۋبليكالىق پارتياسى، قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى، قازاقستان حالىق كونگرەسى پارتياسى، قازاقستاننىڭ ورلەۋ پارتياسى، "ازامات" دەموكراتيالىق پارتياسى، "الاش" ۇلتتىق پارتياسى، رەسپۋبليكالىق ساياسي «ەڭبەك» پارتياسى، قازاقستاننىڭ ازاماتتىق پارتياسى.

سايلاۋ قورىتىندىسى بويىنشا  ءتورت ساياسي پارتيا : "وتان" رەسپۋبليكالىق پارتياسى، قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى، قازاقستان اگرارلىق پارتياسى، قازاقستاننىڭ ازاماتتىق پارتياسى ءتيىستى 7 پايىز داۋىستان كوپ جيناپ، پارلامەنتكە ءوتتى.

قر پارلامەنتى ماجىلىسىنە پارتيالىق تىزىمدەر بويىنشا: "وتان" – 4 ورىن، كوممۋنيستىك، اگرارلىق جانە ازاماتتىق پارتيالار – ەكى ورىننان الدى. ءبىر مانداتتى وكرۋگتەر بويىنشا ساياسي پارتيالار ءۇش پارتيالىق فراكتسيا قۇردى: "وتان" پارتياسىنان – 26 دەپۋتات، ازاماتتىق پارتيادان – 20 دەپۋتات; اگرارلىق پارتيادان – 10 دەپۋتات سايلاندى. ولاردىڭ قاتارىندا ماجىلىستە 4 كوممۋنيستىك پارتيا وكىلى جانە قازاقستان رەسپۋبليكالىق حالىق پارتياسىنىڭ ءبىر وكىلى بولدى.  1999 جىلى قازاقستاننىڭ جەرگىلىكتى وكىل ورگاندارىنىڭ ء(ماسليحاتتار) سايلاۋى ءوتتى.

2000 جىلى قىركۇيەك ايىندا قازاقستاندا قازاقستان حالىق كونگرەسى پارتياسى، قازاقستاننىڭ سوتسياليستىك پارتياسى، قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى، "الاش" قازاقستان ۇلتتىق پارتياسى، قازاقستان حالىقتىق-كووپەراتيۆتىك پارتياسى، قازاقستاننىڭ ورلەۋ پارتياسى، رەسپۋبليكالىق ساياسي ەڭبەك پارتياسى، "ازامات" قازاقستان دەموكراتيالىق پارتياسى، قازاقستاننىڭ ازاماتتىق پارتياسى، قازاقستان رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پارتياسى، "وتان"رەسپۋبليكالىق پارتياسى، قازاقستاننىڭ اگرارلىق پارتياسىع "قازاقستاننىڭ ايەلدەر ۇيىمدارىنىڭ ساياسي اليانسى" پارتياسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادىلەت پارتياسى، قازاقستان پاتريوتتار پارتياسى جۇمىس ىستەدى. ەلىمىزدە 2002 جىلى 19 پارتيا تىركەلدى.

وسى ۋاقىتتا ەلىمىزدە 150-دەن استام ۇكىمەتتىك ەمەس ايەلدەر ۇيىمدارى جانە ءبىر ساياسي پارتيا "قازاقستاننىڭ ايەلدەر دەموكراتيالىق پارتياسى" (بۇرىنعى قازاقستاننىڭ ايەلدەر ۇيىمدارىنىڭ ساياسي اليانسى"), سونداي-اق "قازاقستان ايەلدەرى" رەسپۋبليكالىق قوزعالىسى جانە اۋىل ايەلدەرىن بىرىكتىرەتىن قازاقستاننىڭ ىسكەر ايەلدەر كونفەدەراتسياسى جۇمىس ىستەدى.

1996-2001 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندا ازاماتتىق قوعام قالىپتاسۋ ۇدەرىستەرىنىڭ كۇشەيۋى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار قىزمەتىنىڭ جاندانۋىنا اكەلدى. ناتيجەسىندە ايەلدەر قوزعالىسىن شوعىرلاندىرۋ ۇدەرىسىندە بەلگىلى ءبىر ديناميكا بايقالدى. 1998 جىلى "ايەلدەر سايلاۋ باستامالارى" ۇۋىمەتتىك ەمەس ۇيىم كواليتسياسى قۇرىلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە بارلىق دەڭگەيدەگى سايلاۋدا ايەلدەردىڭ كەمىندە 50 پايىزىن پارتيالىق تىزىمگە ەنگىزۋ تۋرالى مەموراندۋم قابىلداندى. 1999 جىلى تامىزدا مەموراندۋم بارلىق رەسمي تىركەلگەن پارتيالارعا جىبەرىلدى.

كواليتسيانىڭ باستاماسىمەن 1998 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا ايەلدەردىڭ سايلاۋ بلوگى تىركەلدى. ول قوعامدىق پايدالى باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قارجىلىق، مۇلىكتىك جانە وزگە دە قاراجاتتاردى جيناقتاۋ; ايەلدەردىڭ ەلدىڭ قوعامدىق ومىرىنە قاتىسۋىن جانداندىرۋ، بارلىق بيلىك ورگاندارىندا ايەلدەردىڭ وكىلدىگىن ارتتىرۋ، سونداي-اق قازاقستاندا اشىق ازاماتتىق قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ مەن دامىتۋعا جاردەمدەسۋ دەگەن ماقساتتاردى قامتىدى. سايلاۋ بلوگى ءوز الدىنا ايەلدەر كوشباسشىلارىنىڭ ءتىزىمىن قۇرۋ، وسى تىزىمگە ەنگەن ايەلدەر تۋرالى اقپارات تاراتۋ; جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردان دونورلىق جەلىنىڭ تۇراقتى جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ; كانديدات ايەلدەردىڭ سايلاۋ ناۋقانىن قولداۋ; سايلاۋ پروتسەستەرىنە قاتىستى  قۇقىقتىق ءبىلىمدى بەرۋ دەگەن مىندەتتەردى قويدى.

2000 جىلى ايەلدەردىڭ سايلاۋ بلوگىنا جيىرمادان استام تىركەلگەن ۇيىمدار كىردى. "ايەلدەردىڭ سايلاۋ باستامالارى" ۇەۇ كواليتسياسى مەن ايەلدەردىڭ سايلاۋ بلوگىنىڭ ءىس-قيمىل باعدارلاماسى ساياسي جاعىنان «الماس قىلىشتاي وتكىر» بولماعانىمەن، ولاردىڭ قىزمەتى شىن مانىندە ساياسي جولدا العا باسۋدى جۇيەلى ۇيىمداستىرۋدىڭ، ايەلدەردىڭ سايلاۋ بەلسەندىلىگىن كۇشەيتۋدىڭ نەگىزىن قالادى. ايەلدەردىڭ سايلاۋ بلوگى لوببيزم مەن كەشەندى ساياسي، ەكونوميكالىق، ءبىلىم بەرۋ، ساراپتامالىق قىزمەتتى اتقارعان ايەلدەر قۇرعان العاشقى قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ ءبىرى.

بۇدان باسقا، 1999 جىلى 11 تامىزدا قر پارلامەنتىنە سايلاۋعا دايىندىق بارىسىندا العاشقى ساياسي ايەلدەر پارتياسى – "قازاقستاننىڭ ايەلدەر ۇيىمدارىنىڭ ساياسي اليانسى" قۇرىلدى. پارتيانىڭ باستاماسى قازاقستاننىڭ ىسكەر ايەلدەر قاۋىمداستىعى قىزمەتىنىڭ ءتورت باعدارلاماسىنىڭ ءبىرى – "ايەل جانە ساياسات" باعدارلاماسى بولدى . پارتيانىڭ نەگىزگى ماقساتى – قازاقستان ايەلدەرىنىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە مادەني قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ جانە ىسكە اسىرۋ بولاتىن. پارتيا اگرارلىق پارتيامەن سايلاۋ الدىنداعى بلوكتاعى پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا قر پارلامەنتى ماجىلىسىنە سايلاۋعا قاتىستى. بىراق پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا ءوتۋ ءۇشىن قاجەتتى داۋىس سانىن جيناي المادى.

وسى كەزەڭدە سىرتقى ساياسات جانە تالداۋ ورتالىعى ساياسي پارتيالار مەن قوزعالىستاردىڭ رەيتينگىن انىقتاۋ، سونداي-اق حالىقتىڭ سەنىم دەڭگەيىن باعالاۋ جانە ساياسي پارتيالاردى، قوعامدىق بىرلەستىكتەر مەن قوزعالىستاردى سايلاۋ ارقىلى قولداۋ بويىنشا مونيتورينگتىك سوتسيولوگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزدى (كەستە.1). زەرتتەۋدىڭ جالپى ناتيجەلەرىنە سايكەس، رەسپوندەنتتەردىڭ 44,7% - ى پارتيالار مەن قوزعالىستاردى ساياسي سۋبەكتىلەر رەتىندە قولدامادى. ساياسي پارتيالار مەن قوزعالىستار رەيتينگىندە ءبىرىنشى ورىندى "وتان" رەسپۋبليكالىق پارتياسى يەلەندى (25.9%), "ايەلدەر ۇيىمدارىنىڭ ساياسي اليانسى" پارتياسى 18 پوزيتسيادا بولدى (1.9%).

2000 جىلى "ايەلدەر ۇيىمدارىنىڭ ساياسي اليانسى" پارتياسى «قازاقستان ايەلدەرىنىڭ دەموكراتيالىق پارتياسى» بولىپ قايتا قۇرىلدى، ول جەردە كەلەشەك پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا ءوز كانديداتۋراسىن ۇسىنۋ نيەتى تۋرالى ايتىلدى. قازاقستاندا العاشقى ايەلدەر ساياسي پارتياسىنىڭ پايدا بولۋى ەلدىڭ پارتيالىق كەڭىستىگىندە پرەتسەدەنت بولىپ تابىلادى. الايدا، ونىڭ كوشباسشىلارىنىڭ بىرقاتار مالىمدەمەلەرى مەن باعدارلامالىق ماقساتتارى پارتيانىڭ ساياسي جەتىلمەگەندىگىن كورسەتتى.

قازاقستاندىق قوعامدا كوپپارتيالىلىقتىڭ قالىپتاسۋى، پليۋراليزم جانە پىكىرلەر تالاسى سايىپ كەلگەندە مەملەكەتتىلىكتىڭ، تۇتاستاي العاندا ساياسي جۇيە نەگىزدەرىنىڭ ايقىن وزگەرۋىنە اكەلدى. كوپپارتيالىلىقتى ودان ءارى دامىتۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ساياسي پارتيالاردى شىنايى ساياسي جۇيە ينستيتۋتتارىنا اينالدىرا وتىرىپ، ينستيتۋتسيوناليزاتسيالاۋدى جەتىلدىرۋ قاجەت. كەلەسى ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن كەزەكتەن تىس سايلاۋ 2012 جىلعى 15 قاڭتاردا ءوتتى. وعان سايلاۋشىلاردىڭ 75 پايىزى داۋىس بەرگەن. پارلامەنتتىك ماندات ءۇشىن جەتى پارتيا باسەكەگە ءتۇستى. سايلاۋدان كەيىن ءماجىلىس قۇرامى وزگەردى. تۇڭعىش قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ باستاعان "نۇر وتان" پارتياسى 80 پايىزعا جۋىق داۋىس جينادى. ەكىنشى جانە ءۇشىنشى ورىنداردى "اق جول" جانە قازاقستاننىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى الدى.

ساياسي پارتيالاردىڭ ءرولى وتە ماڭىزدى، ويتكەنى ولار مەملەكەت ينستيتۋتتارىن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىمەن بايلانىستىراتىن مەحانيزم رەتىندە ارەكەت ەتەدى. ءوزىن دەموكراتيالىق مەملەكەت دەپ جاريالاعان قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى جىلدارىنان باستاپ ءوزىنىڭ پارتيالىق جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، دامىتتتى. سوڭعى ۋاقىتتا ودان ءارى وزگەرۋ پروتسەسىن ەداۋىر جانداندىردى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ جەكە ءوزى باسقارعان ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى (NSOD) ءوز قىزمەتىن باستاعاننان بەرى جاڭا ساياسي، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك رەفورمالاردى قۇرۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ پروتسەستەرىندە شەشۋشى ءرول اتقاردى. كەڭەس الاڭىندا مەملەكەت وكىلدەرى مەن جۇرتشىلىق اراسىندا ەل دامۋىنىڭ ءتۇرلى ماسەلەلەرى بويىنشا بايىپتى پىكىر الماسۋ ءجۇرىپ جاتىر. 2020 جىلى 25 مامىردا  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سايلاۋ تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭىنا تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. پارتيانىڭ سايلاۋ تىزىمدەرىندە ايەلدەر مەن 18-28 جاس ارالىعىنداعى جاستارعا 30% كۆوتا بەلگىلەندى. وسىعان ۇقساس تۇزەتۋلەر "ساياسي پارتيالار تۋرالى" قر زاڭىنا دا ەنگىزىلدى. بۇل وزگەرىس 2021 جىلعى 10 قاڭتاردا وتكەن قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جانە بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحات دەپۋتاتتارىن سايلاۋ بارىسىندا ءىس جۇزىندە قولدانىسقا ەندى. 2020 جىلى «ساياسي پارتيالار تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ساياسي پارتيالاردى قۇرۋعا تىركەۋدى 40 مىڭ ادامنان 20 مىڭ ادامعا دەيىن ازايتتى. قازاقستان زاڭناماسىندا پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا ينستيتۋتى الەمنىڭ وزىق ەلدەرىندەگىدەي كورىنىس تاپتى.

بۇل رەتتە قر پارلامەنتى ماجىلىسىندە ۇسىنىلعان وپپوزيتسيالىق پارتيا وكىلدەرىنە پالاتانىڭ تۇراقتى كوميتەتىنىڭ توراعاسى جانە ەكى حاتشىسى لاۋازىمدارىنا سايلانۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى. ولار سونداي-اق ءبىر سەسسيا ىشىندە پارلامەنتتىك تىڭداۋلار وتكىزۋگە باستاماشىلىق جاساۋعا جانە ۇكىمەتتىك ساعاتتاردىڭ كۇن ءتارتىبىن سايكەسىنشە كەمىندە ءبىر نە بولماسا ەكى رەت انىقتاۋعا قۇقىلى. پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا مارتەبەسىن زاڭ شىعارۋشى ورگاننىڭ تومەنگى پالاتاسىندا تيىسىنشە "اق جول" قازاقستان دەموكراتيالىق پارتياسى مەن قازاقستان حالىق پارتياسى الدى.

وسىلايشا، قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ساياسي باستامالارى ەلدىڭ ساياسي جۇيەسىن، ساياسي پارتيالاردىڭ جۇمىسىن دامىتا باستادى، بۇل قازاقستاندىق قوعام مەن مەملەكەت ءومىرىنىڭ ءتۇرلى سالالارىنا جاڭا وزگەرىستەر اكەلدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ: "قازاقستانداعى باستى رەفورمالاردىڭ ءبىرى – ساياسي جاڭعىرۋ. بۇل مودەرنيزاتسيانىڭ نەگىزگى قاعيداسى – جالپىۇلتتىق ديالوگ پەن كەلىسىمگە سۇيەنە وتىرىپ، بارلىق وزگەرىستەردى ەۆوليۋتسيالىق جولمەن جۇزەگە اسىرۋ. وتكەن جىلعى ساياسي رەفورمالاردىڭ ءبىرىنشى بولىگى پارتيالارعا جاڭا مۇمكىندىكتەر بەرىپ، ەلدىڭ دەموكراتيالىق دامۋىنا سەرپىن بەردى. وتكەن سايلاۋ ساياسي باسەكەلەستىكتىڭ ارتۋىنا وڭ اسەر ەتتى. بىراق ءبىز مۇنىمەن توقتاپ قالماۋىمىز كەرەك»،- دەگەن بولاتىن.

پرەزيدەنتتىڭ رەفورمالارى ەلدى ودان ءارى دامىتۋ، مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ جانە بيلىك پەن قوعامنىڭ تۇراقتى ديالوگى ارقىلى قوعامدىق كەلىسىمدى نىعايتۋ، سايلاۋ، ساياسي پارتيالار، جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە ءوزىن-ءوزى باسقارۋ تۋرالى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ، سونداي-اق ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ، قوعامدىق كەلىسىمدى دامىتۋ جونىندەگى شارالار مۇددەلەرىندە ساياسي جانە وزگە دە وزگەرىستەردى جۇرگىزۋدىڭ وزەكتىلىگى مەن ماڭىزدىلىعىن كورسەتەتىن اۋقىمدىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى.

Abai.kz

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1482
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3254
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5496