كحدر، كۋبا، ۆەنەسۋەلا، رەسەي، بەلورۋسسياعا نە ورتاق؟
سولتۇستىك كورەيا، كۋبا، ۆەنەسۋەلا، رەسەي، بەلورۋسسيا سىندى ەلدەرگە ورتاق نە بار؟
بۇل ەلدەردە اقش-تى جانە باتىستىڭ ءومىر سالتىن، ياعني ليبەرال-دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردى جەك كورەدى. نەگە؟ مۇندا قانداي زاڭدىلىق بار؟
بۇل شىعىس ەلدەرى بولعاندىقتان بار ماسەلە باتىس پەن شىعىس اراسىنداعى تەكەتىرەستە مە؟ الايدا اقش پەن ەۋروپاعا جاقىن ەلدەردىڭ اراسىندا شىعىس ەلدەرى دە بار. بۇل جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، تايلاند، مالايزيا جانە ت.ب. كەرىسىنشە، امەريكانى جاقتىرمايتىن ەلدەردىڭ اراسىندا شىعىسقا قاتىسى جوق رەسەي، بەلورۋسسيا، ۆەنەسۋەلا بار. دەمەك، ماسەلە مۇندا ەمەس. شىعىس ەلى باتىسقا جاقىن بولۋى مۇمكىن. مۇمكىن ماسەلە وتارشىلدىق تاريحتا بولار؟ الدە باتىس ەلدەرىنىڭ بۇرىنعى وتارلارى وكپەلى بولىپ، بۇرىنعى مەتروپوليانى جاقتىرماي ما؟ مۇلدە ولاي ەمەس. رەسەي مەن بەلورۋسسيا باتىس ەلدەرىنىڭ وتارىندا ەشقاشان بولعان ەمەس. ۇلىبريتانيا مەن بۇرىنعى كولونياسى ءۇندىستان قازىر جاقسى قارىم-قاتىناستا. كەزىندە امەريكانىڭ وككۋپاتسياسىندا جاپونيا قازىر جاقىن سەرىكتەستەر.
سونىمەن ماسەلە نەدە؟ اقش پەن امەريكاعا دۇشپان ەلدەرگە ورتاق نە بار؟
ال ولارعا ورتاق ءبىر دۇنيە بار – اۆتوريتارلى رەجيم. اۆتوريتارلى رەجيمدەر قوجالىعىنا ەركىندىك پەن دەموكراتيا رۋحى ەنگەنىنەن قورقادى. سەبەبى ەركىن قوعامدا نەگە ەلدى ونداعان جىلدار بويى ءبىر ادام باسقارادى، نەگە بيلىك شاعىن توپتىڭ قولىندا شوعىرلانعان، نەگە ەلدە وپپوزيتسيا جوق، نەگە ادامدار ءوز ويىن ايتۋعا سەسكەنەدى دەگەن سۇراقتار تۋىندايدى.
حالىقتىڭ ساناسىندا مۇنداي ساۋالدار تۋىنداماس ءۇشىن بيلىك باتىسقا، دەموكراتياعا دەگەن جەككورىنىشتى سىڭىرەدى. سوندىقتان دا پروپاگاندا ادامدارعا مانيپۋلياتسيا جاساپ، ەركىن قوعامنىڭ ەڭ ناشار، بولماشى تۇستارىنا عانا نازار اۋدارادى. ادامداردى گوموسەكسۋاليستەرمەن، جەزوكشەلەرمەن، ناشاقورلارمەن قورقىتادى. ەركىن قوعامنىڭ باستى جەتىستىكتەرى رەتىندە وسىلاردى كورسەتەدى دە، وتباسىلىق جانە ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردى، مەملەكەتتىڭ ازاماتتارعا دەگەن قامقورلىعىن قارسى قويادى.
حالىقتىڭ كەدەيلىگى جانە شەتەلگە شىعا الماۋى بيلىككە پايدالى بولىپ تۇر. ال باتىس كورگەندەر ادەتتە بىردەن ءوز ويىن وزگەرتەدى. ولار قوعامنىڭ كەمشىلىكتەرىن اۆتوريتارلى رەجيم اسىرەلەپ كورسەتكەنىن، ال ارتىقشىلىقتارى باسىم ەكەنىن تۇسىنەدى. بۇل اۆتوكولىكتەر قورشاعان ورتاعا گاز لاقتىرىپ، جاياۋ جۇرەتىندەرگە قاۋىپتى، سوندىقتان اربامەن ءجۇرۋ كەرەك دەپ مىجىعانمەن تەڭ. ۇيالى تەلەفوندار اعزاعا زيان، سوندىقتان سىمدى تەلەفوندارعا كوشۋ كەرەك دەگەن سياقتى. ءبىر رەت تە بولسىن كولىكپەن ءجۇرىپ نەمەسە ۇيالى تەلەفونمەن سويلەسىپ كورگەن ادام ەشقاشان اربا مەن سىمدى تەلەفونعا ورالمايدى.
اۆتوريتارلى رەجيمدەردى سىرتقى جاۋدى ويلاپ تابۋعا يتەرمەلەيتىن ەكىنشى فاكتور – حالىقتى ءوز اينالاسىندا جۇمىلدىرۋ. بۇل ەجەلدەن كەلە جاتقان ەسكى ءادىس. سىرتقى جاۋدى ويلاپ تاپساڭ، رۋ-تايپا ىشىندەگى قارسىلاستار دا ورتاق قاۋىپكە قارسى تۇرۋ ءۇشىن بىرىگەدى. سوندىقتان بارلىق اۆتوريتارلى رەجيمنىڭ سىرتقى جاۋى بار. حالىقتىڭ نازارىن سىرتقى جاۋعا اۋدارۋ قاجەت. سىرتقى جاۋ تابىلماي جاتسا، پروپاگاندا جاۋدى ويلاپ تاۋىپ، وعان جەككوىرىنشتى قوزدىرا باستايدى. ءتىپتى سىرتتان جاۋ تابىلماي جاتسا، ىشتەن جاۋ ىزدەيدى، مىسالى، ورتاعاسىرداعى مىستاندار بەينەسى، تروتسكيست-ساتقىندار، ەۆرەيلەر، وليگارحتار جانە ت.ب. بارلىعى ۇرەي تۋدىرىپ، جۇرتتى جۇمىلدىرۋ ءۇشىن. اۆتوريتارلى رەجيمدەردىڭ پروپاگانداسى اينالا تولعان جاۋ، ولار ەلىمىزدىڭ شاڭىراعىن شايقالتقىسى كەلەدى دەپ جار سالىپ جاتسا، اينالاعا بايىپپەن قاراپ، فاكتىلەردى سارالاپ، ءوز تۇجىرىمىڭىزدى جاساڭىز.
مارات تولىباەۆ
Abai.kz
