بۇگىن ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى. ياعني، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ ءبىر بەلگىسى سانالاتىن – ءتول اقشامىزدىڭ كۇنى. 1993 جىلدىڭ 15 قاراشاسى. ءدال وسى كۇنى كەڭەستىك ءرۋبلدىڭ ورنىنا العاشقى تەڭگە اينالىمعا ەندى.

ءبىز بۇگىن سوڭعى جىلدارى كوپ دۇنيەنى ورتاق قىلعىسى كەلىپ جۇرگەن سولتۇستىكتەگى سويى بولەك «وداقتاسىمىزدىڭ» ءتول تەڭگەمىزدى ولتىرۋگە دەگەن نيەتى جايلى ءسوز قوزعاماقپىز.

سوڭعى ۋاقىتتا ورىسپەن (رەسەيمەن – رەد.) ورتاق كوبەيىپ كەلە جاتقانى قازاق قوعامىن الاڭداتىپ وتىرعانى شىندىق. «ورتاق وداق»، «ورتاق سپورت»، «ورتاق مادەنيەت»، «ورتاق مەديتسينا»، «ورتاق اقپاراتتىق كەڭىستىك»، «ورتاق زەينەتاقى»، «ورتاق ەڭبەك كۇشى»، «ورتاق ساۋدا كەڭىستىگى» ت.ب. سولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ قاۋىپتىلەرىنىڭ ءبىرى – «ورتاق اقشا».

«بىزگە ورتاق اقشا كەرەك»، - دەگەندى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ايتتى. بىرنەشە جولى ايتتى. ونان سوڭ، رەسەيدىڭ كوبىك اۋىز كوپ شەندىسى ورىس تەلەەفيرلەرىنەن توقتاماي ايتتى. بۇگىندە بىرتە-بىرتە رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق تۇتقىنىنا اينالىپ بارا جاتقان، ۆلاديمير ءپۋتيندى «ۇلكەن اعام» دەپ ماقتانا سويلەيتىن بەلورۋس باسشىسى الەكساندر لۋكاشەنكو دا بىرنەشە جولى ورتاق اقشا جايلى ءسوز قوزعادى. بۇل يدەيانى قولدايتىندار بىزدەن دە تابىلدى. ەندى وسى ايتىلعانداردىڭ ءبىرلى-جارىمىن سوزبە-ءسوز ەسكە ءتۇسىرىپ وتەيىك:

2015 جىل. رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين مەملەكەتتىك دۋماعا قازاقستان، قىرعىزستان، ارمەنيا، بەلارۋسسيا جانە رەسەي ەلدەرىنىڭ اراسىنداعى قارجىلىق نارىق اينالىمىندا ءجۇرۋى ءتيىس ورتاق ۆاليۋتا تۋرالى زاڭنىڭ جوباسىن ۇسىندى. «ورتاق ۆاليۋتا ەاەو-عا مۇشە ەلدەر اراسىندا عانا ەمەس، جالپى تمد ەلدەرىنە ورتاق اقشانىڭ جوباسى بولىپ تابىلادى»، - دەدى. الايدا، ورتاق ۆاليۋتا ماسەلەسى 2025-2030 جىلدارى قارالۋى مۇمكىن دەلىنگەن بولاتىن ەكونوميكالىق وداقتىڭ قۇجاتىندا.

ونان ءارى 2016 جىلى ۆلاديمير پۋتين ورتالىق بانك پەن رەسەي ۇكىمەتىنە ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ورتالىق بانكتەرىمەن 1 قىركۇيەككە دەيىن ەاەو-دا ورتاق اقشا شىعارۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋدى تاپسىرعان.

جالپى رەسەي 2010 جىلدان باستاپ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا بىرىڭعاي ۆاليۋتاعا كوشۋدى ۇسىنىپ كەلە جاتقانىن بىلەمىز. ەندى كوپ سوزباقتاماي، 2019 جىلعا ءبىر توقتالايىق.

2019 جىل. رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين تمد ەلدەرى باسشىلارى كەڭەسىندە ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋ ماسەلەسىن تاعى دا ۇسىندى.

سول 2019 جىلى بەلورۋس باسشىسى الەكساندر لۋكاشەنكو: «ورتاق ۆاليۋتا بولادى جانە ول – رۋبل بولادى. ءبىز بۇل ۇسىنىستى قولدايمىز»، - دەپ سويلەگەن ەدى.

ورتاق ۆاليۋتانى قولدايتىن ساياساتكەرلەر ءبىزدىڭ ەلدەن دە تابىلادى. ەاەو ەلدەرىمەن بىردەي اقشا پايدالانساق شەكەمىز شىلقىپ ءومىر سۇرەر ەدىك دەگەندى قايسىبىر جىلى ەكس-كوممۋنيست، ءماجىلىس دەپۋتاتى ايقىن قوڭىروۆ تا ايتقان.

وسىلاي تىزبەكتەي بەرسەك بۇگىن بىتپەيمىز. ال بيىل رەسەي پرەزيدەنتى ۋكرايناعا قارسى سوعىس اشىپ، باسى بالەگە قالدى. الەمنىڭ وركەنيەتتى ەلدەرى رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى اگەرەسسياسىن ايىپتادى. قاپ-قاپ، مايا-مايا سانكتسيانىڭ توپەسىنە الدى. ەكونوميكاسى ءولىمشى ھالگە ءتۇستى. ءوندىرىسى تۇرالادى. ەۋروپاعا جاساعان گاز بوپساسى ىسكە اسپاي قالدى. الەمنىڭ ەكىنشى اسكەرى دەپ اسپەتتەلگەن ارمياسى جەمقورلىققا بەلشەسىنەن باتقانىن كۇللى الەم جۇرتى كوردى. رەسەي ءوزى جاۋلاپ العان قالالارىن ماسقارا بولىپ، تاسقاپ قاشتى. كرەملدىڭ ەڭ ۇلكەن شەگىنىسى – حەرسوننان اسكەرىن ءھام ءوزى تاعايىنداعان باسشى-قوسشىلارىن الىپ قاشۋى بولدى.

سويتكەن پۋتين بيىل: «دوللاردان باس تارتۋ (دەدوللاريزاتسيا) – ءتۇبى جۇزەگە اسادى. بىزدە باسقا امال جوق»، - دەپ جانە ءبىر مارتە قاداپ ايتتى. «دەدوللاريزاتسيا باستالىپ كەتتى. ەندى شەگىنىس جوق»، - دەدى پۋتين.

بۇل دەگەنىڭىز ءوز كەزەگىندە كرەمل بيلىگى «وداقتاستارىنا» «ورتاق اقشا» جايلى تاعى ايتادى دەگەن ءسوز.

ەۋرازيالىق ەكونوميكادىق وداقتىڭ ءتۇپ ماقساتى – كسرو-نى قايتا قۇرۋ ەكەنىن ساراپشىلار ايتۋداي-اق، ايتىپ كەلەدى. شىن مانىندە، بۇگىنگى قازاقستان پايداسىنان پالەسى كوپ ەاەو-نىڭ ەكونوميكالىق تۇتقىنىنا اينالعان. ەاەو كۇن ساناپ ساياسيلانىپ بارا جاتقانى تۋرالى سان رەت جازدىق. دابىل قاقتىق. ناقتى دەرەكتەر كەلتىردىك.

باستا ايتقانىمىزداي، بەلارۋس پەن قازاقستان رەسەيدىڭ ەڭ سەنىمدى سەرىگى سانالادى. كەزىندەگى وداقتاس ون بەس ەلدىڭ ىشىندە ماسكەۋگە شەكسىز ادالدىق تانىتىپ وتىرعان وسى ەكى ەل عانا. رەسەي مەن بەلارۋس بۇرىننان باۋىرلاس ەل. ال قازاققا نە جوق؟!

ماسكەۋدى قولداۋدان الدىمىزعا جان سالمايمىز. حالىقارالىق مىنبەرلەردە رەسەيدىڭ ءسوزىن سويلەيمىز. بيلىك وكىلدەرى مەملەكەتتىك تىلگە قاراعاندا رەسەي ەلىنىڭ تىلىنە بەيىم. بايقوڭىر مەن سارىشاعاننان رەسەيدىڭ راكەتاسى ۇشىپ، اسكەري سىناقتارى ءوتىپ جاتىر. رەسەيدىڭ ىقپالىنان شىعا الماعان اقورىستاردىڭ قانداي كۇيگە تاپ بولعانىن جوعارىدا جازدىق. ەندەشە ءبىزدىڭ دە قاۋىپ ويلاماسقا قاقىمىز جوق...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz