2014 جىلى ۋكرايناعا رەسەي اشىق اگرەسسيا جاساماس بۇرىن، كيەۆكە قارسى باعىتتالعان اقپاراتتىق شابۋىلدار سانى ارتتى. ال 2022 جىلى اشىق سوعىسقا كىرىسپەس بۇرىن ماسكەۋ كيەۆتى “ناتسيزم ورداسىنا اينالدى” دەپ ايىپتاۋدى جيىلەتتى. ىشكى اۋديتورياعا باعىتتالعان مۇنداي اقپاراتتىق شابۋىلدار اگرەسسياعا ءوز اۋديتورياسىن دايىنداۋدىڭ ءبىر جولى.

رەسەي بيلىگى سوڭعى جىلدارى ءدال وسىنداي اقپاراتتىق شابۋىلدى قازاقستانعا قاتىستى دا ۇدەتە ءتۇستى. رەسەيلىك شەنەۋنىكتەر قازاقستاننىڭ سولتۇستىك ايماقتارىن “رەسەيدىڭ تاريحي جەرى” دەپ سان مارتە مالىمدەدى. پۋتين “قازاقتاردا مەملەكەت بولماعان” دەگەندى ايتسا، جيرينوۆسكي “قازاقتار قالا-اۋىل اتاۋىن وزگەرتىپ جاتىر ەكەن، ول ءبىزدىڭ تاريحي جەرىمىز، وزدەرىڭ قالا سالىپ الىڭدار دا، قالاۋلارىڭشا اتاي بەرىڭدەر” دەگەن بولاتىن. رەسەي بيلىگىنىڭ پروپاگانديسى بولعان ليمونوۆ “نازارباەۆ ولگەن سوڭ قازاقستاندى قىتاي مەن رەسەي ءبولىپ الۋى كەرەك” دەگەن مالىمدەمەسى دە ەل ەسىندە، جۇرت جادىندا.

وتكەن جىلى رەسەي بيلىگى “قازاقستاندا ورىستىلدىلەرگە قىسىم بار، بەيرەسمي ءتىل ساقشىلارى ورىستىلدىلەردى قىسىپ جاتىپ” دەپ مالىمدەمە جاسادى. بۇل شۋ تۋدىرىپ، داۋ بولعان وقيعا بەلسەندى قۋات احمەتوۆتىڭ ەلدەن كەتۋىمەن اياقتالدى. ال رەسەي ءسىم لاۆروۆ “قازاقستاندا كسەنوفوبيا بار” دەگەندى ايتتى.

ۋكرايناعا رەسەي اشىق سوعىس اشقاندا تاراپتار اراسىندا كەلىسپەۋشىلىكتەر ارتا ءتۇستى. “قازاقستان رەسەيگە سالىنعان سانكتسيانى اينالىپ وتۋگە جول بەرمەيدى” دەپ مالىمدەمە جاسادى. رەسەيلىك شوۆينيست شەنەۋنىكتەر شۋلاپ سالا بەردى. “ساتقىن قازاقستان” مەن “سەنىمسىز سەرىكتەس” جايلى سان ماقالا جازىلدى. رەسەي قازاقستان ەكونوميكاسىن قىسپاققا الۋدى باستاپ، مۇناي جەتكىزۋ قۇبىرلارىندا “وقىستان” كەلەڭسىزدىكتەر پايدا بولدى. ءبىر ەمەس، ءتورت مارتە. پەتەربۋرگ فورۋمىنداعى توقاەۆتىڭ مالىمدەمەسىنكە كەيىن رەسەيلىك باق “ىقپالدان كەتۋشى قازاقستان” جايلى جازدى.

قازاقستانداعى ۋكراينا ەلشىسىنىڭ مالىمدەمەسى مەن وعان رەسەيدىڭ رەاكتسياسى دا تاراپتار اراسىن سالقىنداتا ءتۇستى. رەسەي قازاقستان بيلىگىن سىنادى، قازاقستان رەسەي ەلشىسىن شاقىرتتى. ال جاقىندا عانا رەسەيلىك يدەولوگ دۋگين سۇحبات بەرىپ، ءسوز اراسىندا “قازاقستاندى تاريحي رەسەيگە قوسىپ الۋ كەرەك” دەپ جازدى. قازاق بيلىگى بۇل ءسوزدى اڭعارماعانداي سىڭاي تانىتتى، رەاكتسيا ءالسىز بولدى.

ەندى مىنە تاعى ءبىر مالىمدەمە. بۇل جولى اتىشۋلى سولوۆەۆ. رەسەيدىڭ “روسسيا-1” تەلەارناسىنىڭ “ۆەچەر س ۆلاديميروم سولوۆيوۆىم” توك-شوۋىندا باعدارلاما سپيكەرلەرىنىڭ ءبىرى قازاقستاندى كەزەكتى شەشەتىن پروبلەما رەتىندە سيپاتتادى.

“وندا دا ۋكرايناداعىداي ۇلتشىلدىق پروتسەسستەر باستالۋى مۇمكىن. قازاقستاندا رەسەيلىكتەر كوپ، شەكارامىز ەڭ ۇزىن جانە ءبىزدىڭ “روساتوم” ءۇشىن يادرولىق وتىن دا سوندا”، — دەدى ول.

بۇل مالىمدەمەگە رەاكتسيا قانداي بولماق؟ قازاق بيلىگى ءۇنسىز قالا ما، الدە قارسى جاۋاپ بولا ما؟!

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz