قادىرلى Abai.kz وقىرماندارى!

ەندى ساناۋلى كۇندەردەن سوڭ، كۇنتىزبە اۋىسادى. قايعاسى مەن قۋانىشى، قىزىعى مەن شىجىعى قاتار وتكەن 2022 جىل دا قاتپار-قاتپار قالىڭ تاريحتىڭ قويناۋىنا ەنىپ بارادى.

«وتكەن جىلعا وكپە جوق» دەيمىز عوي... بيىلعى جىل شىن مانىندە، ءبىز ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل الەم جۇرتشىلىعى ءۇشىن دە قالتارىسى مەن بۇلتارىسى كوپ جىل بولدى. داۋلى ىستەر، قايعىلى وقيعالار مەن مانسابىنان ايىرىلعان شەندى-شەكپەندىلەر... بۇل 2022 جىل دەسە، ەسىمىزگە تۇسەتىن سوزدەر. كەلەر جىلدان ءۇمىت كوپ دەپ بارىپ، ءوتىپ بارا جاتقان جىلدىڭ باستى وقيعالارىنا شولۋ جاساعاندى دۇرىس دەدىك. ءسىز بەن ءبىز بۇل جىلدا ەلىمىزدەگى ءھام وزگە جۇرتتاعى قانداي ماڭىزدى وقيعالارعا كۋا بولدىق؟ كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەسكە تۇسىرەيىك...

2022 جىل. قاڭتار ايى:

2022 جىلدىڭ سىيىنان سىنى كوپ بولدى. قازاق جۇرتى سان ءتۇرلى قيىندىقتاردى ەڭسەرىپ شىقتى. قاڭتاردا قان توگىپ بارىپ، «جاڭا قازاقستانعا» قادام باستىق...

اۋەلى جاڭاوزەندەگى حالىق سۇيىتىلعان گاز باعاسىنىڭ نەگىزسىز كوتەرىلۋىنە نارازىلىق ءبىلدىرىپ الاڭعا شىقتى (2-3 قاڭتار). بۇل نارازىلىق بىرتە-بىرتە ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ وزگە ايماقتارىندا جالعاسىن تاپتى. 3-4 قاڭتاردا قازاقستاننىڭ بىرنەشە وبلىسى جاڭاوزەندىكتەردى قولداپ الاڭدارعا جيىلا باستادى. ەڭ ءىرى نارازىلىقتار اقتوبە، شىمكەنت، الماتى، استانا قالالارىندا جالعاستى.

ال 4 قاڭتاردا الماتىنىڭ حالقى «الاتاۋ» تەاترىنىڭ ماڭىنا توپتالدى. وسى كەزدە جاڭاوزەندە دە، قازاقستاننىڭ وزگە ونشاقتى قالاسىندا دا نارازىلىقتار باسىلماعان ەدى. ال 5 قاڭتارعا قاراعان ءتۇنى نارازىلار مەن كۇشتىك قۇرىلىمدار اراسىندا قاقتىعىس باستالىپ كەتتى. كۇشتىك قۇرىلىمدار كوزدەن جاس اعىزاتىن گاز، شۋلى گراناتالار قولداندى. نارازىلاردى تارقاتۋ ءۇشىن رەزەڭكە وق اتتى. پوليتسيا كولىكتەرى ورتەنە باستادى.

سول ءتۇنى پرەزيدەنت توقاەۆ ماڭعىستاۋ وبلىسى مەن الماتى قالاسىندا توتەنشە جاعداي جاريالادى.

ۇكىمەت وتستاۆكاعا كەتتى

ال 5 قاڭتار كۇنى پرەزيدەنت توقاەۆ اسقار مامين دەيتىن توڭمويىن تىزگىنىن ۇستاعان ۇكىمەتتى وتستاۆكاعا جىبەردى. ۋاقىتشا پرەمەرلىك ءاليحان سايىلوۆقا تاپسىرىلدى. ال سول كۇنى ءتۇس اۋا بەرە الماتىدا اتىس باستالىپ كەتتى. بەلگىسىز ادامدار توبى الماتى قالالىق اكىمدىگىن باسىپ الدى. پروكۋراتۋرا، پوليتسيا، پارتيا عيماراتاتتارى ورتەندى.

دەمونستارناتتار تەلەارنالار ورنالاسقان عيماراتتارعا باسىپ كىرىپ، تەحنيكالاردى بۇلدىرە باستادى. اقتوبەدە جاعداي ۋشىعىپ، الاڭداعىلار قالالىق اكىمدىككە باسىپ كىرمەك بولدى. تالدىقورعاندا ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ەسكەرتكىشى قۇلاتىلدى. بەلگىسىز توپ الماتى اۋەجايىنا باسىپ كىردى.

ءسويتىپ، بۇكىل قازاقستان اۋماعىندا توتەنشە جاعداي جاريالاندى. پرەزيدەنت توقاەۆ ەشقايدا كەتپەي، ەلدە قالاتىنىن، نازارباەۆ باسقارىپ كەلگەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن ءوز قولىنا الاتىنىن مالىمدەدى.

ۇقشۇ اسكەرى

6 قاڭتاردا پرەزيدەنت توقاەۆ ۇقشۇ (ودكب) اسكەرىنەن كومەك سۇرادى. بيلىك بۇل ارەكەتتى باسى بەيبىت باستالىپ، اياعى جاپپاي بەيبەرەكەتسىزدىككە، قارۋلى قاقتىعىسقا ۇلاسقان كوتەرىلىستە «تەررورشى باندالار» شابۋىل جاساپ، توڭكەرىس جاساماق بولدى»، دەپ ءتۇسىندىردى.

وسى كەزدە قالالاردا قارۋلى قاقتىعىستار جالعاسىپ جاتقان ەدى. كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ 19 قىزمەتكەرى قازا تاپتى دەگەن اقپارات جاريالاندى. بۇل ۋاقىتتا دەمونسترانتتار اراسىندا قازا تاپقانداردىڭ سانى ەسەلەنىپ جاتتى. ال ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ باسشىسى بولعان، قازاقستان ساياساتىنداعى ۇزاق جىلداردان بەرى باسشىلىق قىزمەتتەردەن تۇسپەي كەلە جاتقان، اككى ساياساتشى سانالاتىن كارىم ءماسىموۆ قىزمەتىنەن الىندى.

 «20 مىڭ سودىر»

قارۋلى قاقتىعىستار 7 قاڭتار كۇنى دە جالعاسىپ جاتتى. ال قازاقستان بيلىگى سول كۇنى ەلدە كونستيتۋتسيالىق ءتارتىپ ورناعانىن، كۇشتىك قۇرىلىمدار مەملەكەتتىك عيماراتتار مەن اكىمدىكتەردى قايتا ءوز باقىلاۋىنا العانىن ايتتى. پرەزيدەنت توقاەۆ «20 مىڭ سودىر» تۋرالى مالىمدەمەسىن وسى كۇنى جاساپ، «كونترتەرروريستىك وپەراتسيانىڭ» جالعاساتىنىن، كۇشتىك قۇرىلىمدارعا ەسكەرتۋسىز وق اتۋعا بۇيرىق بەرگەنىن مالىمدەدى.

ءماسىموۆ قامالعان كۇن

8 قاڭتاردا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ بۇرىنعى باستىعى كارىم ءماسىموۆ قامالدى. وعان: «مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاسادى»، «بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الماق بولدى» دەگەن ايىپتار تاعىلدى.

جاڭاوزەن مەن اقتاۋداعى نارازى حالىق تاراي باستادى. ايتا كەتەيىك، وسى وقيعالار كەزىندە اقتاۋ مەن جاڭاوزەندە بىردە-ءبىر عيمارات بۇلىنگەن جوق.

سول كۇنى الماتىدا 4 جاسار جانە 11 جاسار ەكى بالانىڭ قازا تاپقانى بەلگىلى بولدى. ال ەل اۋماعىندا مىڭداعان ادام ۇستالىپ، قامالىپ جاتتى. وسى كەزدە «ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ ەلدەن كەتىپتى» دەگەن ءسوز ەل اراسىندا ىزۋ-قىزۋ تالقىلانىپ جاتقان. كەيىن نازارباەۆتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى بۇل اقپاراتتى تەرىستەگەندەي بولدى.

جالپىۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى

10 قاڭتاردا ەلدە جالپىۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى بولدى. پرەزيدەنت توقاەۆ ۇقشۇ جيىنىن وتكىزىپ، «5 قاڭتاردان باستالعان تارتىپسىزدىكتىڭ ماقساتى - بيلىكتى باسىپ الۋ، باسقارۋ ينستيتۋتتارى مەن كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمدى بۇزۋ جانە مەملەكەتتىك توڭكەرىسكە تالپىنىس»، - دەپ اتادى.

قر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ پولكوۆنيگى ازامات يبراەۆ پەن جامبىل وبلىسى پوليتسياسىنىڭ باستىعى، گەنەرال جانات سۇلەيمەنوۆ سۋيتسيد جاسادى. ال وسى ۋاقىتتا ەل اۋماعىندا 8 مىڭعا جۋىق ادام ۇستالعان ەدى.

سمايىلوۆ ۇكىمەت باسشىسى بولدى

اسقار ءماميننىڭ وتستاۆكاسىنان كەيىن پرەمەرلىكتى ۋاقىتشا اتقارعان ءاليحان سمايىلوۆ ۇكىمەت باسشىسى بولىپ بەكىتىلدى. ۇكىمەت قۇرامى ايتارلىقتاي وزگەرە قويعان جوق. ال ماجىلىستە سويلەگەن پرەزيدەنت توقاەۆ ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆقا شۇيلىكتى. «ەلباسىنىڭ ارقاسىندا وتە تابىستى كومپانيالار مەن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى اۋقاتتى ادامداردىڭ توبى پايدا بولدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى.

وسى كەزدە ۇستالعانداردىڭ سانى 10 مىڭعا جۋىقتاپ قالعان.

13 قاڭتاردا بقو، سقو مەن پاۆلودار وبلىستارىندا توتەنشە جاعداي الىندى. ال ءماسىموۆتىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالعانى ايتىلدى.

نازارباەۆتىڭ كۇيەۋبالالارى قىزمەتتەن قۋىلدى

باس پروكۋراتۋرا قاڭتارداعى وقيعادان كەمىندە 225 ادام قازا بولعانىن، 4578 ادام زارداپ شەككەنىن حابارلادى. قازا تاپقانداردىڭ دەنى الماتى قالاسىندا ەدى (149 ادام).

وسى كۇنى ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ كۇيەۋبالالارى سانالاتىن QazaqGaz ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ باسقارما توراعاسى قايرات شارىپباەۆ پەن «قازترانسويل» كومپانياسىنىڭ باسقارما توراعاسى ديماش دوسانوۆ قىزمەتتەن كەتتى. ەنەرگەتيكا ۆيتسە-ءمينيسترى جۇماباي قاراعاەۆ ماڭعىستاۋ وبلىسىندا گازدىڭ نەگىزسىز قىمباتتاۋىنا بايلانىستى ەكى ايعا قاماۋعا الىندى.

سامات ءابىش قىزمەتتەن بوساتىلدى

ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ءىنىسى ساتىبالدى نازارباەۆتىڭ ۇلى سامات ءابىش ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى لاۋازىمىنان بوساتىلدى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كۇيەۋ بالاسى تيمۋر قۇلىباەۆ «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىنەن كەتتى.

پاۆلودار وبلىسىنىڭ پوليتسيا باسقارماسى باسشىسى نۇرلان ءماسىموۆ قىزمەتىنەن بوساتىلدى. 48 جاستاعى نۇرلان ءماسىموۆ - بۇعان دەيىن قاماۋعا الىنعان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى توراعاسى كارىم ءماسىموۆتىڭ تۋىسى.

نازارباەۆتىڭ ۇندەۋى

18 قاڭتاردا ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ ۆيدەو ۇندەۋ جولداپ، ءوزىنىڭ ەشقايدا كەتپەگەنىن، استانادا، زەينەتتىك دەمالىستا ەكەنىن، بيلىك تولىقتاي توقاەۆتىڭ قولىنا وتكەنىن مالىمدەدى.

19 قاڭتاردا ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماعىنان توتەنشە جاعداي رەجيمى الىندى. وسى كۇنى ەلىمىزدەن ۇقشۇ اسكەرى تولىق شىعارىلدى.

اۋىس-تۇيىستەر...

بەرىك يماشەۆ ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى لاۋازىمىنان بوساتىلدى. بەرىك يماشەۆ - نازارباەۆ اۋلەتىنىڭ قۇداسى. داريعا نازارباەۆانىڭ ۇلى ءنۇرالى اليەۆتىڭ قايىن اتاسى.

ال الماتىدا اكىم اۋىستى. باقىتجان ساعىنتاەۆ قىزمەتىنەن الىنىپ، ورنىنا ەربولات دوساەۆ تىزگىندى الدى.

ال پارتيا سيەزى كەزىندە باۋىرجان بايبەك ءوز ەركىمەن «نۇر وتان» باسشىلىعىنان كەتەتىنىن مالىمدەدى.

2022 جىل. اقپان ايى:

اقپان ايى دا اۋىس-تۇيىستەردەن باستالدى. 2016 جىلدان بەرى ءماجىلىستى باسقارىپ كەلە جاتقان ەسكى كادرلەردىڭ ءبىرى – نۇرلان نىعماتۋلين قىزمەتىنەن ايىرىلدى. ورنىنا ءماجىلىستى ەرلان قوشانوۆ تىزگىندەدى.

پارلامەنت تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا ءومىر بويى توراعالىق ەتۋىنىڭ كۇشىن جوياتىن كونستيتۋتسيالىق زاڭدارعا تۇزەتۋلەردى قابىلدادى.

3 اقپان كۇنى ۇلىبريتانيا پارلامەنتى قازاقستان ماسەلەسىن قاراستىرا باستادى. انىعى، جەمقورلىققا باتقان قازاقستان وليگارحتارى جايلى ءسوز ەتتى. ءسوز سوڭىن «سانكتسيا سالۋ كەرەك» دەگەن ۇيعارىممەن اياقتادى. ارنايى ءتىزىم دە بار ەكەن. وعان 28 وليگارح ەنىپتى، باسىم بولىگى نۇرسۇلتان نازارباەۆ كەزەڭىندە بايلىققا كەنەلگەندەر ەكەن.

2016 جىلدىڭ جازىنان بەرى ۋكراينادا تۇرىپ جاتقان ساياسي بەلسەندى ەرمەك نارىمبايدى 6 اقپاندا كيەۆتەن الماتىعا ۇشىپ كەلگەن ساتتە اۋەجايدىڭ كۇتۋ زالىنا جەتكىزبەي پوليتسيا الىپ كەتىپ، قامادى.

ماجىلىستە «جاڭا قازاقستان» دەپۋتاتتىق توبى قۇرىلدى. ال «قاڭتار وقيعاسى» كەزىندە ۇستالعاندار ازاپتالىپ جاتقانى تۋرالى اقپاراتتار كوبەيدى. ەل شۋلاعان سوڭ، ازاپتاۋ، قىزمەتتىك وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالانۋ فاكتىسى بويىنشا جۇزدەگەن ءىس قوزعالدى.

قازاقستاندا اەس سالۋ تۋرالى باستاما قارقىندى تالقىلانا باستادى. قازاقستاندا اەس سالۋ ءۇشىن التى ەلدىڭ تەحنولوگياسىن قاراستىرىپ جاتقانى بەلگىلى بولدى.

استانا سوتى قازاقستاننىڭ بۇرىنعى قورعانىس ءمينيسترى مۇرات بەكتانوۆتى قاماۋدا ۇستاۋ تۋرالى شەشىم شىعارعان.

23 اقپان كۇنى رەسەي اسكەرى ۋكرايناعا باسىپ كىردى. رەسەي باسشىسى ءپۋتيننىڭ ۇندەۋىنەن كەيىن، رەسەي اسكەرى ۋكراينا اۋماعىنا شابۋىل جاسادى. ۋكراينا ۋاقىتى بويىنشا تاڭعى ساعات 05:00-دە رف قارۋلى كۇشتەرى زىمىراندارمەن ۋكراينانىڭ اسكەري قويمالارىن، اۋەجايلار مەن اسكەري بەكەتتەردى اتقىلادى. كيەۆ قورعانىسقا كوشتى. رەسەي اسكەرى ءتورت باعىتتان سوققى جاسادى.

ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇلكەن قىزى داريعا نازارباەۆانىڭ ماجىلىستەگى مانداتىن تاپسىرىپ، دەپۋتاتتىقتان كەتكەنى بەلگىلى بولدى. بۇل تۋرالى داريعا نازارباەۆانىڭ ءوزى مالىمدەگەن.

ءتۇيىن. مىنە، 2022 جىلدىڭ العاشقى ەكى ايى (قىستىڭ ەكى ايى) وسىنداي وقيعالارىمەن تاريحقا ەندى. الداعى كۇندەرى ناۋرىز، ءساۋىر، مامىر ايلارىنداعى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ شولۋىن پورتالىمىزدا جاريالايتىن بولامىز...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz