باسى: قازاقستان. 2022 جىل... (I ءبولىم)

جالعاسى: جىل قورتىندىسى. كوكتەم. (II ءبولىم)

جازدىڭ العاشقى ايى قازاقستاننىڭ اتا زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزگەن رەفەرەندۋمنان باستالدى دەسەك بولادى. ماۋسىمنىڭ بەسىندە 27 جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىنگى ەل تاريحىنداعى ەكىنشى رەفەرەندۋم ءوتتى.

رەفەرەندۋم

رەفەرەندۋم ناتيجەسىندە 1995 جىلى 30 تامىزدا جالپى داۋىس بەرۋ ارقىلى قابىلدانعان ەلدىڭ قولدانىستاعى نەگىزگى زاڭىنىڭ ۇشتەن بىرىنە وزگەرىس ەنگىزۋگە شەشىم قابىلداندى. رەفەرەندۋم وتكىزۋ يدەياسى ۇسىنىلعاننان كەيىن، ونى قولداعاندار دا، قارسى شىققاندار دا بولدى.

پرەزيدەنت توقاەۆ وتكىزىلىپ وتىرعان رەفەرەندۋم «قاندى قاڭتاردىڭ» قايتالانباۋىنىڭ كەپىلى ەكەنىن ايتتى. سونداي-اق، مەملەكەت باسشىسى سول كەزدە «20 مىڭ سودىر» دەگەن ستاتيستيكانى بۇرىنعى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى باسشىلارىنىڭ بەرگەنىن ايتتى.

ول «قاندى قاڭتار» كەزىندە قازا تاپقانداردىڭ رەسمي ءتىزىمى كوپ ۇزاماي جاريالاناتىنىن ءارى تەرگەۋدى وكىلەتتى ورگاندار مۇقيات جۇرگىزىپ جاتقاندىقتان، قاڭتاردا بولعان تارتىپسىزدىكتەردى زەرتتەۋگە حالىقارالىق ساراپشىلاردى شاقىرۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت «قاڭتار قىرعىنىنا» بانديتتەر مەن سودىرلاردىڭ قاتىسقانىن ايتتى.

اتاۋلى كۇن نارازىلىق اكتسيالارىنسىز وتپەدى. №253 رەفەرەندۋم ۋچاسكەسىندە تىركەلمەگەن «دەموكراتيالىق پارتيا» وكىلدەرى ينگا يمانباي مەن ارۋجان دۇيسەباەۆا جانە بىرنەشە ادام قاماۋدا وتىرعان ساياساتكەر جانبولات مامايدى بوساتۋدى تالاپ ەتتى.

رەفەرەندۋم اياقتالىپ، كونستيتۋتسياعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋدى داۋىس بەرۋشىلەردىڭ 77 پايىزى قولدادى، 18,66%-ى قارسى بولدى.

جاڭا ءۇش وبلىس

8 ماۋسىمدا رەسپۋبليكادا رەسمي تۇردە ءۇش جاڭا وبلىستىڭ قۇرىلعانى تۋرالى جاريالاندى. اباي، جەتىسۋ، ۇلىتاۋ وبلىسى قۇرىلىپ، الماتى وبلىسىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى تالدىقورعان قالاسىنان قوناەۆ قالاسىنا كوشىرىلدى. ەلدە 17 وبلىس پايدا بولدى.

مامايعا اراشا

10 ماۋسىم كۇنى Freedom House حالىقارالىق ۇيىمى قازاقستان بيلىگىنەن ساياساتكەر جانبولات مامايعا تاعىلعان ايىپتاردىڭ بارلىعىن الىپ تاستاپ، ونى بوساتۋدى سۇرادى.

ۇلتتىق قۇرىلتاي

15 ماۋسىمدا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جارلىعىمەن ۇلتتىق قۇرىلتاي قۇرىلدى. ۇلتتىق قۇرىلتاي جىلىنا كەمىندە ءبىر رەت وتكىزىلەتىن بولدى. قۇرىلتايدىڭ توراعاسى - پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ءوزى.

16 ماۋسىمدا ۇلىتاۋ وبلىسىندا ۇلتتىق قۇرىلتاي ءوتتى. بۇل جيىنعا ەلىمىزدىڭ بەلگىلى تۇلعالارى، عالىمدار، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى، ساراپشىلار، كاسىپكەرلەر، ازاماتتىق قوعام مەن ساياسي پارتيا وكىلدەرى شاقىرىلدى. قۇرىلتايعا باس-اياعى 117 ادام قاتىستى. ۇلتتىق قۇرىلتايعا ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ شاقىرىلمادى.

25 قازان رەسپۋبليكا كۇنىنە ۇلتتىق مەرەكە بولىپ قايتا قاتارعا قوسىلاتىنى ايتىلدى. پرەزيدەنت ۇكىمەتتەگى ەسكى كادرلاردىڭ ورنىنان اسىقپاي كەتەتىنىن ايتتى.

پەتەربور فورۋمى. توقاەۆتىڭ ءسوزى

18 ماۋسىمدا پرەزيدەنت توقاەۆ رەسەي باسشىسى ءپۋتيننىڭ شاقىرتۋىمەن پەتەربۋرگ قالاسىندا وتكەن ەكونوميكالىق فورۋمعا قاتىستى. سول جيىندا توقاەۆ قازاقستاننىڭ ءوزىن-ءوزى جاريالاعان لۋگانسك مەن دونەتسك وبلىستارىن مەملەكەت رەتىندە مويىندامايتىنىن ايتتى.

«ءبىز تايۆاندى دا، كوسوۆونى دا، وڭتۇستىك وسەتيانى دا، ابحازيانى دا مويىندامايمىز ءارى بۇل پرينتسيپ، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، كۆازيمەملەكەتتىك تەرريتوريالارعا دا قاتىستى قولدانىلادى، ال لۋگانسك پەن دونەتسك سول ساناتتا بولىپ تابىلادى»، - دەدى ول.

رەسەيدىڭ كەزەكتى بوپساسى

6 شىلدەدە رەسەي قازاقستان مۇناي ەكسپورتىنىڭ باستى مارشرۋتى بولىپ سانالاتىن كاسپي قۇبىر كونسورتسيۋمىنىڭ جۇمىسىن توقتاتتى. نوۆوروسسيسك اۋداندىق سوتى مۇنايدى جەتكىزۋ بارىسىندا تەڭىزگە قالدىقتاردىڭ توگىلۋىنە بايلانىستى روسترانسنادزور كەمشىلىكتەر تاپقانىن ايتتى. شىلدەدە قۇبىر جۇمىسى ءۇشىنشى رەت توقتاتىلدى. بۇل تۋرالى «رەسەي ورتالىق ازياداعى ءوز ىقپالىنىڭ تومەندەۋىنەن سەسكەنەدى، سوندىقتان دا ءتۇرلى قىسىم جاساۋ رىچاگتارىنىڭ بار ەكەنىن وا ەلدەرىنىڭ ەسىنە وقتىن-وقتىن سالۋدا» دەگەن بولجام جاسادى ساراپشىلار.

پەتيتسيا: جاقسىلىقوۆ كەت!

اسكەرگە كەتكەن ساربازدار ءولىمى جيىلەپ كەتكەننەن كەيىن، تامىزدا قازاقستاننىڭ قورعانىس ءمينيسترى رۋسلان جاقسىلىقوۆتى ورنىنان بوساتۋدى تالاپ ەتكەن پەتيتسيا جاريالاندى.

«قاسىم-جومارت توقاەۆ قاسكەلەڭنىڭ تۋماسى رۋسلان جاقسىلىقوۆتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس ءمينيسترى قىزمەتىنە تاعايىنداۋ تۋرالى جارلىققا 2022 جىلعى 19 قاڭتاردا قول قويدى. 2022 جىلى 6 مامىردا وعان «گەنەرال-پولكوۆنيك» اتاعى بەرىلدى.

سودان بەرى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاريالاناتىن جاس ساربازداردىڭ ءولىمى تۋرالى دەرەكتەر تولاستاعان ەمەس. قازاقستان اسكەرىندە سۇمدىق تارتىپسىزدىك ورناعان. اتا-انالار بالالارىن اسكەرگە جىبەرگىسى كەلمەيدى. جاستاردى ۇرلاپ، ولاردى ەرىكسىز اسكەرگە جونەلتكەن جاعدايلار دا بولدى. ءبىز، پەتيتسياعا قول قويعان ازاماتتار، ەل پرەزيدەنتىنەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس ءمينيسترى رۋسلان جاقسىلىقوۆتى وتستاۆكاعا جىبەرۋدى تاباندى تۇردە تالاپ ەتەمىز»، - دەلىنگەن پەتيتسيادا.

ساعىنتاەۆ دالادا قالعان جوق

10 تامىزدا الماتى قالاسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى باقىتجان ساعىنتاەۆ ەۋرو-ازيا ىنتىماقتاستىعى قارجى-ىسكەرلىك قاۋىمداستىعى (فبا ەاك) باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولىپ سايلاندى. ول بيىلعى 31 قاڭتاردا مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن الماتى قالاسىنىڭ اكىمى لاۋازىمىنان باسقا جۇمىسقا اۋىسۋىنا بايلانىستى بوساتىلعان بولاتىن.

قاڭتار ءتىزىمى

17 تامىزدا قر باس پروكۋراتۋراسى قاڭتار وقيعاسىندا قازا تاپقان ازاماتتاردىڭ ءتىزىمىن جاريالادى. تىزىمدە 238 ادامنىڭ ەسىم-سويى جازىلدى.

«قاڭتار وقيعالارى كەزىندە 238 ادام قازا بولدى. ولاردىڭ ىشىندە قىلمىسكەرلەر، ءارى كىناسىز ادامدار دا بار. ءبىز ءاربىر فاكتىنى جان-جاقتى قاراۋدامىز»، - دەدى باس پروكۋراتۋرا وكىلى.

رەسەيدەن اعىلعان كوش

18 تامىزدا 2022 جىلى ءساۋىر-ماۋسىم ايلارىندا قازاقستانعا رەسەيدەن 570 مىڭ ادام كەلگەنى بەلگىلى بولدى.  وسى ۋاقىت ارالىعىندا شەكارادان 4,99 ملن رەسەي ازاماتى وتكەن. بۇل العاشقى ءۇش ايمەن سالىستىرعاندا 28 پايىزعا كوپ.

سايتىبالدىنىڭ ساۋداسى ءبىتتى

24 تامىزدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى قايرات ساتىبالدىعا جانە باسقا دا تۇلعالارعا قاتىستى سوتقا دەيىنگى تەرگەۋدى اياقتادى. ءىس «قازاقتەلەكوم» اق مەن «كولىكتىك سەرۆيس ورتالىعى» اق قاراجاتىن اسا ءىرى كولەمدە ۇرلاۋ فاكتىلەرى بويىنشا قارالدى.

تەرگەۋ بارىسىندا زاڭسىز ساتىپ الىنعان اكتيۆتەر مەن ايىپتالۋشىلاردىڭ جالپى سوماسى 240 ميلليارد تەڭگەدەن استام نەمەسە 500 ميلليون اقش دوللارىنان استام اقشالاي قاراجاتى مەملەكەتكە قايتارىلدى.

ءماسىموۆ پەن ونىڭ قولشوقپارلارى

25 تامىزدا ۇقك بۇرىنعى باسشىلىعى ك.ق. ماسىموۆكە، ا.ت. سادىقۇلوۆقا، د.ە. ەرعوجينگە، م.س. وسىپوۆكە جانە لاۋازىمدى ادامدار د.م. اكيپوۆكە، ن.ك. بەكمۇراتقا، ا.ا. قاتىستى قىلمىستىق ءىستى تەرگەۋدى اياقتادى.

ءماسىموۆتىڭ جانە سادىقۇلوۆتىڭ ارەكەتتەرى قىلمىستىق كودەكستىڭ 175-بابى 1-بولىگى (مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاساۋ), 179-بابى 3-بولىگى (بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الۋ) جانە 362-بابى 4-بولىگى 3-تارماعى بويىنشا (بيلىكتى نەمەسە لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى اسىرا پايدالانۋ)

ەرعوجين قك 179-بابى 3-بولىگى (بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الۋ) جانە 362-بابى 4-بولىگى 3-تارماعى بويىنشا (بيلىكتى نەمەسە لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى اسىرا پايدالانۋ);

ءوسىپوۆ قك 362-بابى 3-بولىگى بويىنشا (بيلىكتى نەمەسە لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى اسىرا پايدالانۋ); اكيپوۆ جانە بەكمۇرات قك 362-بابى 1-بولىگى بويىنشا (بيلىكتى نەمەسە لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى اسىرا پايدالانۋ) سارالاندى.

ءىس ماتەريالدارىمەن تانىسۋ كەزەڭىنە قاماۋدا ۇستاۋ مەرزىمى ءماسىموۆ پەن سادىقۇلوۆقا ءۇي جاعدايىندا 6 قازانعا دەيىن، ەرعوجينگە ءۇي جاعدايىندا 13 قازانعا جانە وسىپوۆكە ءۇي جاعدايىندا 22 قازانعا دەيىن ۇزارتىلعان بولاتىن.

جالعاسى بار...

ايجان تەمىرحان

Abai.kz