19 ناۋرىز كۇنى سايلانعان پارلامەنتتىڭ 8-شاقىرىلىم دەپۋتاتتارىنىڭ انت بەرۋى مەن ۇكىمەت باسشىسىن سايلاۋعا داۋىس بەرۋى – بيلىكتەن ساياسي وزگەرىس كۇتىپ، تاعاتى تاۋسىلعان جۇرتتىڭ نازارىن اۋدارىپ، تالقىسىنا ءتۇستى.

اتا زاڭنىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتi جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسi تۋرالى» بابىندا دەپۋتاتتار بەرەتىن انتتىڭ ءماتىنى: «قازاقستان حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋگە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇتاستىعى مەن تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋعا، ونىڭ كونستيتۋتسياسى مەن زاڭدارىنا قاتاڭ باعىنۋعا، دەپۋتاتتىڭ وزىمە جۇكتەلگەن مارتەبەلى مىندەتتەرىن ادال اتقارۋعا انت ەتەمىن»، - دەپ بەلگىلەنگەن.

حالىق الدىندا ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ازاماتتار جاتقا ءبىلۋى ءتيىس وسى قاسيەتتى سوزدەردى ەجىكتەپ، ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىسىنداي كىبىرتىكتەگەن دەپۋتاتتاردىڭ كوپتىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋى وتە ورىندى دەپ سانايمىز. اتا زاڭعا قولىن قويىپ انت بەرۋ كەرەك ەكەنى قاپەرىنە كىرمەيتىن حالىق قالاۋلىلارىنا قالاي سەنىم ارتۋعا بولادى؟!

قوعام قايراتكەرى اۋىت مۇقيبەك بۇل ماسەلەنى تەرەڭىنەن تالداپتى. ونىڭ پىكىرىنشە انتتىڭ اتالعان كونستيتۋتسيالىق زاڭمەن بەلگىلەنگەن ءماتىنىن ەشكىمنىڭ وزگەرتۋگە جانە بۇرمالاپ ايتۋعا قۇقىعى جوق!

ەگەر، انت ءماتىنىنىڭ سوزدەرى بۇرمالانسا، بۇل اتالعان زاڭعا قايشىلىق جاساعاندىق بولادى. زاڭسىزدىق ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ باسشىسى موينىنا الۋى كەرەك ەكەنىن العا تارتقان اۋىت مىرزا ۇيىم باسشىسى نۇرلان ءماجيتۇلىنا ەكى ءتۇرلى ايىپ تاعىپتى. ءوز سوزىمەن ايتساق: «ءسىز سەگىزىنشى شاقىرىلىم دەپۋتاتتارى انت بەرگەن كەزدە ەكى ۇلكەن قاتەلىك جاسادىڭىز. ءبىرىنشى، دەپۋتاتتاردىڭ انتىن قابىلداۋ ءسىزدىڭ قۇزىرەتىڭىزگە كىرمەيدى! ءسىز پرەزيدەنتتىڭ قۇقىعىن تاپتاپ، ءوز قىزمەتىڭىزدى اسىرا پايدالاندىڭىز. ەكىنشى، انتتىڭ ءماتىنىن دۇرىس ايتا الماعان دەپۋتاتتاردىڭ دا انتىن قابىلداپ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتi جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسi تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭىنىڭ بۇزىلۋىنا جول بەردىڭىز. بۇل جەردە «تۇسىنىستىكپەن قاراۋ» دەگەن قازاقى قاعيدا جۇرمەيدى...»، - دەيدى.

پارلامەنتتىڭ ەكىنشى كۇنگى وتىرىسىندا ۇكىمەتباسى سايلاندى. بۇل جولى مەملەكەت رامىزىنە قۇرمەتسىزدىك كورسەتكەن ۇلتى ورىس ەكى جۋرناليستىڭ ارەكەتى تالقى تاقىرىبىنا اينالدى. وتىرىس باستالۋدىڭ الدىندا ساعات 11:00-دە، پرەزيدەنت پەن دەپۋتاتتار ءسوز سويلەۋدەن بۇرىن ءانۇران وينالعان. «ۆلاست» باسىلىمىنىڭ ەكى ءتىلشىسى ەلدەن ەرەكشەلەنىپ ورىندارىنان ءمىز باقپاعان. ەكى ءتىلشىسىنىڭ انۇرانعا، مەملەكەت رامىزىنە كورسەتكەن قۇرمەتسىزدىگى ءۇشىن رەداكتسيا كەشىرىم سۇراسا دا، تامارا ۆاال ءوزىنىڭ ارەكەتىنەن ابەستىك كورىپ تۇرعان جوق. ونىڭ ويىنشا: «ءانۇران كەزىندە ورىنىنان تۇرماۋ – جۋرناليستەر ءجيى جىبەرەتىن قاتەلىك. ونىڭ سەبەبى ءجۋرناليستىڭ جۇمىس ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى. مەملەكەتتىك ءانۇران ورىندالىپ جاتقاندا وپەراتورلار مەن فوتوگرافتاردىڭ زالدى ارالاپ ءتۇسىرىپ جاتقانى سياقتى شارۋا – مىس».

ءوزىنىڭ كاسىبيلىگىن، 17 جىل جۇمىس ءوتىلىن العا تارتقان، انۇرانعا سەلت ەتپەيتىن جۋرناليست مەملەكەتتىك رامىزدەردى قورلاعاندارعا جازانىڭ كۇشەيتىلگەنىن، قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 362 بابى بويىنشا 3000 اەك كولەمىندە (10 ملن تەڭگەدەن جوعارى) ايىپپۇل تولەيتىنىن نەمەسە ەكى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلاتىنىن بىلسە دە، بەتباقتىققا باسىپ، بىلمەگەن سىڭاي تانىتىپ تۇرسا كەرەك.

ال ناق مايداندا بولعان جۋرناليست اقبوپە تاڭىربەرگەن جەكە پاراقشاسىندا: «ەگەر ءانۇران سوڭىنا قاراي ورىندالسا، مەيلى رەداكتسيالىق تاپسىرمانى ورىنداپ جانتالاسىپ ماتەريال جازىپ وتىر دەپ اقتاپ الار ەدىم. ارىپتەستەر ماتەريالدارىن پرەزيدەنت سوزىنەن كەيىن عانا بىرتىندەپ جازىپ، جاريالاي باستادى»، - دەيدى.

تانىمال مەديا سىنشىسى مولديار ەرگەبەكوۆ: «بۇل جۋرناليستەردىڭ ارەكەتى ەش قۇپتارلىق ەمەس. كىشكەنتاي بالا ەمەس. ەندەشە نيەتتەرى دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن. بىرەۋدەن (مىسالى شەنەۋنىكتەن) «ءوز مىندەتىڭدى دۇرىس اتقارىپ ءجۇرسىڭ بە؟» دەپ سۇراۋ ءۇشىن ءوزىڭ دە جۋرناليست، قاراپايىم ادام رەتىندە ەلدىڭ نيەتى ءتۇزۋ ازاماتى بولۋىڭ كەرەك»، - دەپ جازدى.

دەپۋتاتتاردىڭ انت ءماتىنىن بۇزىپ ايتۋى مەن جۋرناليستەردىڭ انۇرانعا پىسقىرماۋى وتانعا، ەلگە، مەملەكەتكە دەگەن نەمقۇرايدى كوزقاراستىڭ كورىنىسى. ونىڭ تۇپتوركىنى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ، قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك دەڭگەيگە كوتەرىلمەۋىنىڭ سالدارىنان بولىپ وتىر.

الەۋمەتتىك جەلىنى شارلاپ جۇرگەن مالىمەت بويىنشا قازاقستاندا 1200 تازا ورىس ءتىلدى مەكتەپ، 2000 ارالاس مەكتەپ بار ەكەن. بۇرىنعى كەڭەس قۇرامىندا بولعان رەسپۋبليكالارداعى ورىس ءتىلدى مەكتەپتەردىڭ جالپى سانىنان دا كوپ ەكەن. بۇل ماقتاناتىن كورسەتكىش ەمەس. بۇۇ-عا مۇشە 142 مەملەكەت ۋكرايناعا شاپقىنشىلىعىن ايىپتاپ وتىرعان كرەملدىڭ ورىس ءتىلىن ساياسي قۇرالعا اينالدىرىپ، ءوزىنىڭ گەوساياسي مۇددەسىنە، ەكونوميكالىق بوپساسىنا، يمپەرلىك قىلمىسىن بۇركەمەلەۋگە پايدالانىپ وتىرعانى جالپاق جۇرتقا ءمالىم.

سونىڭ ايقىن كورىنىسىندەي ءدال سايلاۋ وتكەن كۇنى سولتۇستىك قازاقستاننىڭ ورتالىعى پەتروپاۆل قالاسىندا 19 ادام باس قوسىپ، «حالىق كەڭەسى» قۇرىلعانىن، توراعاسى مەن حاتشىلىعىن تاعايىنداپ، «جارعىسى» مەن «دەكلاراتسياسىن» قابىلداعانىن، قازاقستاننا ءبولىنىپ «تاۋەلسىزدىك» العاندارىن جاريالاعان. تاۋەلسىز قازاقستاندى «كورپوراتسيا» دەپ تانىپ، ونىڭ قۇقىقتىق نەگىزدەرىن مويىندامايتىندارىن جەتكىزگەن.

وتكەندە عانا رەسەي قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى مەدۆەدەۆ: «قازاقستاننىڭ سولتۇستىك بەس وبلىسى ورىس جەرى»، - دەپ جازبا جاريالاپ، ارتىنان «اككاۋندىم بۇزىلدى» دەپ اقتالعانى بەلگىلى. جەلدىڭ قايدان سوعىپ تۇرعانى، ارام پيعىلدىلارعا كىمنىڭ دەم بەرىپ وتىرعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. كەشە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتى ەل ىشىنە ىرىتكى سالعىسى كەلگەن سەپاراتيستەرگە قارسى قىلمىستىق ءىس قوزعالعانىن جاريا ەتتى. انت پەن انۇرانعا جاۋاپكەرسىزدىك تانىتقاندارعا دا شارا قولدانىلادى دەپ سەنەمىز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz