ناعاشىبەك قاپالبەكۇلى. توتەنشە تاپسىرما
اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى قۇرىسجانوۆ ماعان سىناي از-كەم قاراپ وتىردى دا، ەرەكشە تاپسىرما بەردى:
- جاس تا بولساڭ سەنىمدى باسشى كوممۋنيستىڭ ءبىرىسىڭ. ساعان جاۋاپتى ءىس تاپسىرماقپىن. قاتتى نوسەر، بۇرشاق جاۋىپ «پروگرەسس» سوۆحوزىنىڭ تاۋداعى ءبىر وتار قوي-قوزىسى قىرىلىپ قالىپتى. سوعان كوميسسيا قۇرىپ، سەنى باسشى ەتىپ وتىرمىن. كوميسسيا مۇشەلەرى كۇتىپ وتىر. ناقتىلاپ، انىعىن تەكسەرىپ قايت. ءوزىڭ بىلەسىڭ سوۆحوز ديرەكتورى ابدەن ءىسىپ-ءپىسىپ جۇرەتىن داڭكەۋدە. وسىنى انىقتاپ، وتىرىك-شىنىن راستاپ كەلەتىن تەك سەن عانا دەپ سەنىپ وتىرمىن. وسى كۇزدە سەنى پارتشكولعا جىبەرەتىن ويىم بار... - دەپ ءتىپتى ارقالاندىرىپ، ورنىنان تۇرەگەپ شىعارىپ سالدى.
كوميسسيا مۇشەلەرى - گوسستراحتىڭ باستىعى ەرتاي مەن اۋداننىڭ باس مالدارىگەرى ناسىروۆ ەكەۋىن ەرتىپ الىپ، بىردەن «پروگرەسس» سوۆحوزىنا تارتىپ كەتتىم.
دالا تامىلجىپ، تۇرلەنىپ تۇر. بيىك-بيىك بايتەرەكتەرى جاپىراقتارىن جايعان «پروگرەسس» سوۆحوزىنىڭ ورتالىعىنداعى ەكى قاباتتى كەڭسە الدىندا جاسى موسقال تارتقان سوۆحوز ديرەكتورى قارسى الدى. ءوزى ىڭىرانىپ، اسىقپاي، باياۋ سويلەيدى:
اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى قۇرىسجانوۆ ماعان سىناي از-كەم قاراپ وتىردى دا، ەرەكشە تاپسىرما بەردى:
- جاس تا بولساڭ سەنىمدى باسشى كوممۋنيستىڭ ءبىرىسىڭ. ساعان جاۋاپتى ءىس تاپسىرماقپىن. قاتتى نوسەر، بۇرشاق جاۋىپ «پروگرەسس» سوۆحوزىنىڭ تاۋداعى ءبىر وتار قوي-قوزىسى قىرىلىپ قالىپتى. سوعان كوميسسيا قۇرىپ، سەنى باسشى ەتىپ وتىرمىن. كوميسسيا مۇشەلەرى كۇتىپ وتىر. ناقتىلاپ، انىعىن تەكسەرىپ قايت. ءوزىڭ بىلەسىڭ سوۆحوز ديرەكتورى ابدەن ءىسىپ-ءپىسىپ جۇرەتىن داڭكەۋدە. وسىنى انىقتاپ، وتىرىك-شىنىن راستاپ كەلەتىن تەك سەن عانا دەپ سەنىپ وتىرمىن. وسى كۇزدە سەنى پارتشكولعا جىبەرەتىن ويىم بار... - دەپ ءتىپتى ارقالاندىرىپ، ورنىنان تۇرەگەپ شىعارىپ سالدى.
كوميسسيا مۇشەلەرى - گوسستراحتىڭ باستىعى ەرتاي مەن اۋداننىڭ باس مالدارىگەرى ناسىروۆ ەكەۋىن ەرتىپ الىپ، بىردەن «پروگرەسس» سوۆحوزىنا تارتىپ كەتتىم.
دالا تامىلجىپ، تۇرلەنىپ تۇر. بيىك-بيىك بايتەرەكتەرى جاپىراقتارىن جايعان «پروگرەسس» سوۆحوزىنىڭ ورتالىعىنداعى ەكى قاباتتى كەڭسە الدىندا جاسى موسقال تارتقان سوۆحوز ديرەكتورى قارسى الدى. ءوزى ىڭىرانىپ، اسىقپاي، باياۋ سويلەيدى:
- جولداس كوميسسيا مۇشەلەرى! ال، قاراعىم وكىل بالا! - دەپ ماعان بۇرىلدى. اۋداندىق گازەتتىڭ بىلدەي باس رەداكتورىمىن، «بالا» دەگەنگە نامىستانىپ قالدىم. - جايلاۋعا ەرتەڭ ەرتەڭگىسىن كۇن ىسىماي شىعايىق! ال قازىر ۇيگە ءجۇرىپ ءشاي ىشىڭدەر. مەن ءالى ورازامدى اشقان جوقپىن، - دەدى ديرەكتور جاربولوۆ ءار ءسوزىن سىزدىقتاتا، نىعىرلاي ايتىپ، ءسوز ءبىتتى دەگەندەي بۇرىلىپ، ماشيناسىنا بەتتەي بەرگەندە مەن:
- ءبىز باراتىن جايلاۋ بوتاساز - اناۋ كىشىسازدىڭ ارعى بەتى، قىرعىزبەن شەكارادا عوي. بۇگىن شىققانىمىز ءجون بولار، - دەدىم.
ديرەكتور الاكوزدەنە ماعان جالت قارادى، اشۋلانعاندا بەت-الپەتى بۇرىنعىسىنان دا شۇبارلانىپ كەتەدى ەكەن.
- ەرتەڭگىسىن شىعامىز دەدىم عوي - دەپ قاسىمداعىلارعا قاراپ ەدى، ەكەۋى دە ەلپەڭدەپ باستارىن يزەسىپ، ديرەكتوردىڭ ىعىنا جىعىلا سالدى.
- وندا ەرتەڭ ەرتەرەك تاڭعى ساعات بەستە شىعايىق - دەپ مەن تاقاقتادىم.
- اسىققاننان قۇداي ساقتاسىن. ساعات جەتىدە وسىندا جينالامىز - دەپ ديرەكتور ءۇزىلدى-كەسىلدى ءوز شەشىمىن ايتتى.
مەن بىردەن اۋدانعا قايتىپ كەتتىم.
* * *
ەرتەڭىنە ساعات جەتى بولماي سوۆحوز كەڭسەسىنە جەتتىم. كەڭسە ەسىگىندە قارا قۇلپى، توڭىرەكتە ءتىرى جان جوق. ازەر دەگەندە كورشى ۇيدەن كەنەپ سۇر پلاششىن جۇرە كيگەن بۇكىرەيگەن كۇزەتشى شال شىقتى.
- ديرەكتور ەرتەڭگىسىن كەيدە گاراجدا بولادى، مۇمكىن سوندا شىعار - دەپ تەمەكىسىنە تۇنشىعا جوتەلىپ، جول كورسەتىپ جىبەردى.
گاراج باستىعى كارتوشكە مۇرىنىن ىسقىلاپ قويىپ:
- ديرەكتور ايىنا ءبىر-ەكى رەت عانا مۇندا كەلەدى. بۇگىن بولمايدى ول كىسى، - دەدى.
قايتا اينالىپ كەڭسەگە كەلگەندە بۋحگالتەريانىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى جينالا باستاپتى. نەگە ەكەنىن قايدام، ءبارى ماعان كۇلىمسىرەي امانداستى.
- ديرەكتوردى تەك ديسپەتچەر عانا بىلەدى، - دەگەن سوڭ بولەك بولمەگە جەكە جايعاسقان كەپكىسىن كوزىنە باسا كيگەن تىريعان ارىق ديسپەتچەردىڭ الدىندا تۇرمىن.
- اللو، اللو «مارس»! بۇل «يۋپيتەر!» جاۋاپ بەرىڭىز! - دەپ شىڭكىلدەگەن داۋىسپەن ايقاي سالادى.
ازەر دەگەندە:
- «مارس» تىڭداپ تۇر، - دەگەن گىر-گىر ەتكەن راتسيادان ديرەكتور شوفەرىنىڭ ءۇنى جەر تۇبىنەن ازەر ەستىلدى.
- «مارس»! ءبىرىنشى قايدا، رەداكتور وكىل سۇرايدى.
- ءبىرىنشى ۇيىندە، كۇتىپ وتىر. كەلسىن دەيدى - دەپ قىرىلداپ-سىرىلداپ كوكساۋ راتسيا داۋسى ءوشتى.
ديرەكتوردىڭ ءۇيى اۋىل شەتىندەگى وزەننىڭ جاعاسىنداعى سىڭسىعان باق ىشىندە جەكە سالىنعان بيىك قورشاۋلى اسەم مەكەنجاي بولىپ شىقتى. كوك قاقپانى اشىپ قويىپتى، بىردەن ماشينامىزبەن وتتىك. ەسىك الدىندا قاڭتارۋلى تۇرعان گوسستراحتىڭ قىزىل «موسكۆيچى» مەن ۆەتستانتسيانىڭ كوك جولاقتى ۋازيگى كوزىمە وتتاي باسىلدى.
قاعىلەز ديرەكتور شوفەرى بىردەن ۇيگە باستادى.
ءۇي-ءىشى كوك الا ءتۇتىن، ۇستەل ءۇستى قايىسقان سان ءتۇرلى تاماق، اراق-شاراپ ءيىسى شىعادى. ال ءبىر بۇرىشتا ورتالارىندا كىشكەنتاي جوزى جاربولوۆ، ەرتاي، ناسىروۆ ۇشەۋى بۇرىلارعا شاماسى جوق، قۇلاشتاپ كارتا سوعىپ وتىر.
- ا-ا، كەل، كەل باتىر! - دەپ ديرەكتور سالەمىمدى سەلقوس الىپ، ءبىر قىرىنداي قاراپ قويىپ، كارتاسىنا ءۇڭىلىپ كەتتى.
- اۋ، باستىعىمىز كەپ قاپتى عوي. تورگە شىق! - دەپ ەرتاي ىسىرىلىپ، قاسىنان ورىن دايىندادى. وزى قىزۋلاۋ، اۋىزىنان تەمەكىسى تۇسپەيدى.
- مەن كارتا بىلمەيمىن، ويناي المايمىن.
- ەر جىگىت ءۇش نارسەنى ءبىلۋى كەرەك. كارتا ويناۋدى، اڭشىلىقتى جانە سەرىلىك جاساۋدى... - دەپ ەرتاي وسىم دۇرىس پا دەگەندەي قاسىنداعىلارعا كۇلە بۇرىلدى.
- جاس قوي، ۇيرەنەدى ءالى-اق. ءومىر كورسەتەدى.
- ءاي، انا قاتىندى شاقىرشى - دەپ ديرەكتور شوفەرىن جۇمسادى. - ءاي، قاتىن، مىنا بالاعا تاماق اكەڭدەر، شۇبات بەرىڭدەر، - دەپ ەدى تۇپكى بولمەدەن ۋىلجىعان جاپ-جاس، سۋدىراعان گۇلدى-گۇلدى جاپ-جاڭا حالاتتى جەلبەگەي كيگەن كەلىنشەك ۋىز كۇلكىسىن سىيلاي كىردى.
- كەل قاينىم، داستارحانعا وتىر، ءشاي ءىش! - دەگەندە داۋىسى حرۋستالداي سىڭعىر-سىڭعىر ەتەدى. كوزىن توڭكەرە نازدانعانى قالاي، جىميىپ، ءتاتتى كۇلكىسىن سىيلاعاندا تومپاق بەتىنىڭ ۇشىنداعى ءاپ-ادەمى پايدا بولا قالاتىن وي-شۇڭقىرى قانداي، ارى-بەرى ۇلپىلدەپ جۇرگەندە سيقىرلانا دوڭگەلەنگەن مىقىنى قانداي!..
«جاربولوۆ جاس ايەل الىپتى» دەگەندى ەستىگەنمىن. مەنەن دە جاس قوي ءتىپتى، ءاي، ۇزاسا جيىرمانىڭ جاڭا عانا ۇستىنە شىققان مىناۋ ءوڭدى كەلىنشەكتى اناۋ شۇبار بەت، دوڭكيگەن قۋراعان تومارداي ىزديعان ديرەكتوردىڭ ايەلى دەۋگە قيمايسىڭ-اۋ.
- ۆيس!
- پاس! - دەسىپ بۇرىشتاعى ۇشەۋى تەمەكىلەرىن كەزەك-كەزەك بۇرقىراتىپ، ەلىرىپ وتىر.
- ميزەر! ءاي بارەكەلدى! ناسىروۆ جولداس ميزەرىڭىزدى جۋامىز. ءسىز اق اراقتى عانا الاسىز عوي. ءاي، قۇي قانە! ءبىز ەرتاي ەكەۋىمىز كونياك ىشەمىز! ءسىزدىڭ قولىڭىز ءجۇرىستى بولىپ تۇر عوي، ءسىز ءۇشىن قانە الىپ قويايىق!
ۇشەۋى دە تارتىپ-تارتىپ جىبەردى.
- رەداكتور قاينىم-اۋ، قازى-قارتادان الساڭىزشى. اس - ادامنىڭ ارقاۋى دەگەن، - دەپ الدىما تاباقتى جاقىنداتىپ قويعاندا جەلبىرەگەن حالاتىنىڭ جەڭى يىعىما ءتيىپ، جاعىمدى وزگەشە جۇپار ەلىتىپ بارادى. شىركىننىڭ قۇلىن ءمۇسىن، توق كەۋدە، تۇساق بوكسەسى، ىشتەن ۇزىلە شىققان «ىشسەيشى، جەسەيشى» دەگەن ءۇنى، ادەمى جىميىسى، كوزىن توڭكەرە قاراعانى جۇرەك قۇرعىردى لىپىلداتىپ، ورتەپ بارادى ما، قالاي؟!
تەك مىنالار مەنى شانشىلعان قۋرايداي ءتىپتى كوزدەرىنە ىلەر ەمەس. ورنىمنان اتىپ تۇرىپ، بۇرىشتاعى كارتاشىلارعا جەتىپ باردىم.
- جولداستار، قانە جولعا شىعايىق. باراتىن جەر الىس، جايلاۋ جولى قيىن! قانە جينالايىق! - دەدىم داۋىسىمدى قاتقىلداتىپ. مەن كوميسسيا باستىعىمىن عوي.
ءبارى ءۇشىن ديرەكتور جاۋاپ بەردى. قولىنداعى كارتاسىن جوزىعا قويىپ، دەنەسىمەن تۇگەل بەرى بۇرىلدى دا، كۇلىمسىرەگەن كۇيى:
- قاراعىم، سەن اسىقپا. دەمال. ءبىز مىنا ەكى اعاڭمەن كەشە جايلاۋعا بارىپ، ءبارىن كورىپ، اكتىلەپ، جاڭا عانا كەلدىك. سولاي ەمەس پە؟ - دەپ ديرەكتور ءار ءسوزىن سالماقتانا ايتىپ ەدى انا ەكەۋى باستارىن شۇلعىپ، مىڭگىرلەي بەردى.
- ءيا، وسى جاڭا كەلگەن بەتىمىز...
- ءبارىن ءوز كوزىمىزبەن كوردىك. اكتى دە دايىن.
- قايداعى اكت؟ سىزدەر بۇگىن ەرتەڭگىسىن شىعامىز دەمەپ پە ەدىڭىزدەر؟ - دەپ شاپ ەتە ءتۇستىم. مىنالار نە ساندىراقتاپ تۇر؟
- ارى-بەرى ويلانا كەلە، كەشە ۋاقىتتى بوسقا وتكىزبەي تاۋعا شىعىپ كەتكەندى ءجون كوردىك. مىنە، اكت. سەنى شارشاتىپ نەعىلامىز دەپ شەشتىك. جۇمىسىڭ اۋىر، شارۋاڭ كوپ، يت ولگەن جەرگە ۇيرەنگەن بىزدەي ىستىق-سۋىققا پىسكەن شالدار بارىپ ولگەن مالدى ساناسىن. ال جاستار سەندەر دەمالۋلارىڭ كەرەك، - دەپ ناسىروۆ مويىنعا اسىپ الاتىن ءتورت بۇرىشتى بىلعارى سومكەسىنەن ەكى پاراق قاعاز الىپ، ماعان ۇسىندى.
- ءولىپ، ساسىپ كەتكەن مالداردى سانايمىن دەپ اۋدانداعى جالعىز رەداكتور جازۋشىمىز ۇشىنىپ، اۋىرىپ قالا ما دەپ تە ويلادىق...
- ولگەن مالدان وزەن بويىندا جامان ىندەت تاراۋى مۇمكىن ەكەن ەندى كەشىكسەك...
ەكى پاراق قاعازدى ەكى قايتارا وقىپ شىعىپ، قانىم باسىما شاپتى. رەداكتور تاعايىنداردا اۋدان باسشىسى قۇرىسجانوۆ جەكە شاقىرىپ الىپ: «سەنى جيىرما جەتى جاسىڭدا ۇلكەن گازەتتىڭ باسشىلىعىنا ۇسىنىپ، وبكومنان ازەر وتكىزدىم. وكىل بولىپ، تالاي-تالاي جاۋاپتى جۇمىستار تاپسىرعانىمدا جاستىق جەلىگىنە سالىنىپ، لاپىلداپ، ۇشقالاقتانىپ كەتپە. اقىل ەلەگىنە سال. سابىرلى بول. «سابىر ءتۇبى - سارى التىن». قالپىڭنان شىعىپ كەتپە. وسىنى ەسىڭدە مىقتاپ ۇستا!» - دەپ تاپتاپ-تاپتاپ تابىستاعان-دى.
مىنە، قازىر دە مىنالاردىڭ مەنى بالاسىنىپ، الداعاندارىنا زىعىردانىم قايناپ، جارىلاتىن بومباداي تۇنەرىپ ازەر-ازەر شىدادىم.
«بوتاساز جايلاۋىندا قاتتى بۇرشاق جاۋعان، ارتى قارا نوسەر بولىپ، سەل جۇرگەن. سونىڭ سالدارىنان وزەن بويىنداعى جايىلىمداعى 420 ساۋلىق پەن 701 قوزى قىرىلىپ قالعان. سونى كوميسسيا كوزىمىزبەن كوردىك، سانادىق، راستاپ قول قويامىز» دەپ، ۇشەۋىمىزدىڭ اتىمىزدان اكت تولتىرىپتى.
- ەندى بۇل وپات بولعان مالداردىڭ شىعىنىن گوسستراحتان تولەيمىز، - دەپ ەرتاي شاشىن قۇشىرلانا قاسىپ، ديرەكتورعا قاراپ ءبىر كوزىن قىسىپ قويدى.
- بۇل جولى ەرەكەڭ ءبارىمىزدى وڭدىرماي ۇتتى، قولىنىڭ جۇرگەنىن قاراشى. ءوزى سۇلۋ كەلىنشەكتەرگە دە قولى جۇرگىش سەرى عوي بۇل ەرەكەڭ - دەپ جاربولوۆ قارقىلداي كۇلگەندە التىن تىستەرى جارق-جۇرق ەتە ءتۇستى. - ال، جولداستار الدىمەن شارۋانى بىتىرەيىك، اكتىگە قول قويىپ تاستايىق. سونان سوڭ مىنا اراساندا وتىرعان قوشقارشىنىڭ دايىنداپ وتىرعان سىباعاسىن بارىپ جەيىك. ەرەكەڭ جاقسى كورەتىن ءانشى قىزداردى دا شاقىرتىپ قويدىق، - دەپ ىرق-ىرق كۇلگەن قالپى ديرەكتور قالتاسىنان قارا اۆتوقالامىن شىعاردى.
قاشانعى شىدايىن، تارس ەتە ءتۇستىم.
- بۇل نە قىلعان اپەرباقاندىق؟ كىمدى الداماقسىڭدار؟ پارتيالىق تاپسىرما قايدا؟ سىزدەر جايلاۋعا بارعان جوقسىزدار. مۇنىڭ ءبارى وتىرىك، جالعان! مەن شىندىقتىڭ تۇبىنە جەتپەي قويمايمىن. مەن باسقا كوميسسيا مۇشەلەرىن جيناپ، بارىپ تەكسەرەمىن. تەكسەرتەمىن ءبارىن! - دەپ دىرىلدەپ-قالشىلداپ كەتتىم.
ۇزىنتۇرا ەرتاي ورىنىنان اتىپ تۇرىپ:
- سەن بىزگە ءتىل تيگىزبە! مىنا ناسىروۆ اعاڭ ەكەۋىمىز تالاي كوميسسيانى كورگەنبىز. سەن ابايلاپ سويلە! - دەپ داۋسىن قاتايتىپ، ءتۇرىن سۋىتتى.
- تەرەڭ ور قازدىرىپ، ولگەن مالدىڭ ءبارىن سوعان تاستاپ، ۇستىنە سولياركا قۇيىپ ورتەتتىك. ونان كەيىن ءدارى قۇيىپ، كومىپ تاستادىق. توڭىرەگىن دەزينفەكتسيالادىق. ەرتەڭ جامان ىندەت اۋرۋ تاراپ كەتسە قايتەمىز؟ - دەپ جايبىراقات قالپى ناسىروۆ كوزىلدىرىگىنىڭ ۇستىمەن ماعان سىناي قارادى.
- بۇرشاق تاۋعا سۇمدىق جاۋىپ، جاڭا قىرقىلعان قويعا دا، تاقىر ءجۇندى قوزىعا دا الاپات بولىپتى. قايتا ادامداردىڭ، شابانداردىڭ امان-ساۋ قالعانىن ايتساڭشى. مال تابىلادى، ادام تابىلمايدى. مىنە، قازىر اۋداندا ءبىر ميلليون قوي-قوزى بار، تۇگەل قىرىلىپ قالسا قايتەر ەك! «باستان قۇلاق ساداقا» دەمەكشى بۇل ەشتەڭە ەمەس. ءسىز قول قويساڭىز، بولدى. گوسستراح ءبارىن ءوندىرىپ، شىعىندى تولەپ بەرەدى. قىزبالىققا سالىنبا، ءما، قول قويىڭىز، باسەكە، - دەپ ەرتاي ءاپ-ساتتە قايتا جۇمسارىپ، مايدالاپ، قالامدى ۇسىنا بەردى.
- سىزدەر كىمدى الداماقسىزدار؟ سوناۋ بوتاسازعا بارىپ كەلۋ ءۇشىن عانا ەكى كۇن كەرەك. مۇنىڭ ءبارى وتىرىك. مەن قول قويمايمىن. بۇل قىلمىس! ءبارىن قۇرىسجانوۆ جولداسقا ايتامىن، - دەپ تارس-تۇرس، بۇرق-سارق اشۋلانىپ، سىرتقا شىعا بەرگەنىمدە ءۇي يەسىنىڭ كەلىنشەگى الدىمدى توستى. حالاتىن تاستاپ، جازدىق اشىق ءتۇستى اقشىل تار كويلەگىن كيىپتى.
- قاينىم-اۋ، قايدا اسىعاسىڭ؟ سەنىڭ سىباعاڭدى قازانعا سالىپ قويدىم، استان ۇلكەن ەمەسسىڭ عوي جەپ كەتسەيشى... - دەپ نازدانا ەركەلەپ بىلەگىمنەن ۇستاي العاندا توق سوققانداي تۇرىپ قالدىم. الاقانى قانداي ىستىق، بىلەگىمدى كۇيدىرىپ بارادى. دەنەسىمەن تۇگەل جاقىنداپ كەلىپ:
- ەشقايدا بارمايسىڭ عوي، مەن وتىنەم سەنەن - دەپ قۇلاعىما جۇمباقتانا، سيقىرلانا سىبىرلاعاندا ءتىپتى ەسىمنەن ايىرىلىپ قالدىم. - جەڭگەڭدى جەرگە قاراتپا، ءبىز دە ءبىر تىلەگىڭدى ورىنداۋعا جارارمىز، - دەپ سىلق-سىلق كۇلىپ، ەكىنشى قولىمەن جون ارقامدى سيپاپ ءوتتى. باسىم اينالىپ، كوزىم تۇمانداتتى. بىلەگىمدى كەلىنشەكتىڭ الاقانى كۇيدىرىپ الىپ بارادى، ەكىنشى قولى ارقامدا... كوزى كۇلىم-كۇلىم، قارىس قانا جەردەگى ەرىنى جارىلارداي قىپ-قىزىل شيەدەي ۇلبىرەيدى. ەكى ومىراۋى ءبىزدى كوردىڭ بە، سەزدىڭ بە دەگەندەي عاجاپ الەمدى سەزدىرە ءدىرىل قاعادى.
- قاينىم، جانىم-اۋ، قويسايشى، ۇيگە كىر، جانىم... - دەپ سىبىرلاعان كەلىنشەكتىڭ دەمى تۇڭعيىعىنا تارتىپ بارادى.
ناسىروۆ پەن ەرتاي سىرتقا شىققاندا عانا ەكەۋىمىز اجىراپ كەتتىك، ايتپەسە...
- داستارحاندا كۇتەمىن، رەداكتور قاينىم. جەڭگەڭدى وكپەلەتپە - دەپ تولىقسىعان ايداي كەلىنشەك تىرسيتا كيگەن كويلەگىنە بۇكىل دەنەسى بۇلك-بۇلك ەتىپ، بۇرالا باسىپ ۇيگە كىرىپ كەتتى.
- بەرى ءجۇرشى، - دەپ انالار ەكەۋلەپ مەنى بولەكتەپ شىعاردى دا:
- سەن اسىقپا، اپتىقپا! جاسسىڭ عوي. مۇندايدا اباي بول، ارتىق ىستەيمىن دەپ وپىق جەيسىڭ.
- سەندەر ناعىز كوزبوياۋشى، وتىرىكشىسىزدەر، كەتەمىن مەن، - دەدىم.
- قاراعىم، سەن تىڭداپ ال. مەن بيىل پەنسياعا شىعامىن. قۇرىسجانوۆ مىنا ءبىزدى ادەيى ارانداتىپ ايداپ سالىپ وتىر. جاربولوۆ ەكەۋىنىڭ جۇلدىزى قارسى. ءبىز ارقىلى مىنا ديرەكتوردى جارعا جىقپاقشى. جاربولوۆتىڭ تامىرى تەرەڭدە بىلەسىڭ بە؟ ول ماسكەۋدەگى پوليتبيۋرو مۇشەسىنىڭ كومەكشىسىمەن دوس. ءبىر زۆونوگى - ءبىتتى، ءبىز قۇرىدىق. ءبىز ەمەس-اۋ، قۇرىسجانوۆ ۇشىپ كەتەدى. امال جوق، ەرەكەڭ ەكەۋىمىز اقىلداسىپ، وسىلاي شەشتىك. سەنىڭ اقىلىڭ بار، قارسى بولماس دەپ ويلادىق. جاربولوۆتىڭ قولى ۇزىن، ابايلاماساق ورتادا ءبىز ورتەنىپ، كۇيىپ كەتەمىز - دەپ ناسىروۆ سارى مايدان قىل سۋىرعانداي بيپازداپ تۇسىندىرە باستادى.
- ءوزىڭ ۇياتقا قالاسىڭ. ءتاتتى وتىرىستىڭ ءدامىن بۇزبا. قازىر اناۋ اراسان بۇلاق باسىنا بارامىز، ءانشى قىزداردى بۇرالتىپ، ونەرىن قىزىقتايمىز. بۇل داۋرەن ەكى كەلمەيدى. بوسقا ارامتەر بولىپ، اۋرە بولما، - دەپ ەرتاي ارقامنان قاقتى.
- جوق. كەتتىم مەن! راحمەت بارىنە! - دەپ تاس-تالقان اشۋلانىپ ماشيناما ءمىندىم. انالار جالىنىپ-جالبارىنىپ جىبەرەر ءتۇرى جوق.
- كەتتىك! ايدا قانە! - شوفەرىمە اقىرىپ جىبەردىم.
ماشينا زۋىلداپ كەلەدى. ويىم دا سان-ساپالاق.
«بۇلار مەنى الداپ، بالا كورەدى عوي. تاپقان ەكەن بالانى؟! بەتتەرى شىلپ ەتپەي وكىمەتتىڭ بالەنباي مالىن ۇيدە اراق ءىشىپ، كارتا ويناپ وتىرىپ-اق جوق قىلىپ وتىر. قاپ! كورسەتەيىن سەندەرگە!».
اشۋ قىسىپ، رايكومعا كەلسەم، قاس قىلعانداي قۇرىسجانوۆتى وبكومعا شاقىرىپ كەتىپتى.
رەداكتسيانىڭ قات-قابات شارۋاسىنان بوساماي، كەشتەۋ ۇيگە كەلسەم تۇڭعىشىمدى الدىمنان كوتەرىپ شىققان كەلىنشەگىم ءماز-مەيرام. بەتىمنەن ءسۇيىپ، ەرەكشە ىقىلاسپەن قارسى الدى. ءبىر ۇيمە تاباق جىلقى ەتىن الدىما قويىپ:
- اپەرگەن سىرعاڭ مەن ساقيناڭدى تاعىپ، تۇستەن كەيىن جۇمىسقا بارىپ ەدىم، كورگەن ايەلدەر ءولىپ كەتە ساقتادى! مىناۋ دەگەنىڭ ەڭ كەرەمەت، ەڭ قىمبات دەپ جارىلىپ كەتە جازدادى ىشتەرى كۇيگەندىكتەن.
- قايداعى سىرعا، ساقينا؟
- اناۋ اۆتولاۆششيك سەرىك ءىنىڭ شە؟ سەن بەرىپ جىبەردى دەپ تۇستە اكەپ بەردى عوي.
- ال، مىنا ەتتى ساتىپ العانسىڭ با؟ - دەپ بىلبىراعان جىلقى ەتىن سوعىپ جاتىرمىن.
- جوعا. ونى دا سەن بەرىپ جىبەردى دەپ گوسستراحتىڭ باستىعى ءبىر جىلقىنىڭ ەتىن تۇتاس اكەپ تاستادى. ونىڭ ءبارىن مىنا جاز كەزىندە قايتىپ ەكەۋمىز جەيمىز، ءراسۋا قىلىپ ساسىتىپ الامىز با دەپ اكە-شەشەمە، بورانكۇل اپكەلەرىمدى شاقىرىپ، تاراتىپ جىبەردىم. وي، ولاردىڭ ساعان ريزا بولعانىن كورسەڭ. ءسىڭىلىم دە وسى ايدا ءوزىڭ بىلەسىڭ كۇيەۋگە شىقپاقشى، مىنا ەت جاقسى بولدى-اۋ...
ءىشىم قىلپ ەتە قالدى. اۆتولاۆششيك سەرىك جاربولوۆتىڭ جاقىن جيەنى. قاقپانعا ءوزىم وڭباي تۇسكەنىمدى قاراشى! جەپ وتىرعان ەتىمە ءتۇيىلىپ قالدىم.
- ءاي، سەن نە ىستەپ ءجۇرسىڭ؟ - دەپ كەلىنشەگىمە اكىرەڭدەي جونەلىپ ەدىم، ول بەتىن باسىپ، بودا-بودا جىلاپ قالدى.
* * *
تاڭعا جۋىق قازانعا بيداي قۋىرعانداي تىسىرلاپ جاۋىن جاۋدى. سىركىرەگەن جاۋىندا كوڭىل حوشىم بولماي، ەرتەڭگىسىن قاقپادان شىعا بەرسەم مەنى توسىپ ەرتاي مەن ناسىروۆ تۇر.
- جاڭبىردا دالادا تۇرمايىق، ءجۇر، سەنىڭ كەڭسەڭە بارايىق - دەدى ناسىروۆ بىردەن جول باستاپ.
كابينەتىمە كەلگەن سوڭ اڭگىمە تىزگىنىن ءوز قولىنا الدى:
- مەن تالاي سويقاندى كورگەنمىن. بيىل كۇزدە پەنسياما امان جەتسەم دەپ ءجۇرمىن. سەن، ۇلان شىراعىم، جان-جاعىڭا ابايلاپ قاراساڭشى. اناۋ جاربولوۆتان قۇرىسجانوۆتىڭ ءوزى سەسكەنەدى. ونىڭ كوكەسى - ماسكەۋدە، ورتالىق كوميتەتتە. ءبىز دە تالايدى كورگەنبىز، وعان قارسى تۇرا المايمىز. جاربولوۆ ديرەكتور بولعالى جيىرما بەس جىل، بەس سوۆحوزدى باسقاردى. بىلق ەتپەيدى. قايتا وعان قارسى كەلگەندەر توڭقالاڭ اسىپ، قۋىلىپ كەتىپ جاتىر. ءبىز دە كۇيىپ كەتپەيىك. اقىلىڭ بار ازاماتسىڭ، بولاشاعىڭ زور، - ناسىروۆ اقساقال اقتارىلا سويلەدى.
ەرتاي وسى جەردە كەسىمدى ءوزى ايتتى:
- بار پالە - ارتىق پلان، كوپ قوزى الۋ دەگەننەن باستالادى. بالەن قوزى الدىق دەپ وتىرىك اسىرىپ اقپار بەرەدى دە، قوسقان قوزىنى ءوستىپ سپيسات ەتەدى. ال، گوسستراح ونىڭ ورىنىن جابادى. ول ءۇشىن اكت كەرەك. مىنە، قۇدا دا تىنىش، قۇداعي دا تىنىش دەگەن وسى. بولاشاعىڭ بار. ال، جاربولوۆپەن سىيلاسىپ جۇرگەنىمىز دۇرىس - دەي كەلە كەشەگى ەكى پاراق اكتىنى الدىما تاستادى.
بۇگەجەكتەپ ءوزىم جانقالتامنان اۆتوقالامىمدى الىپ، اكتىگە سۇيكەتە قول قويا باستادىم.
ۇستەلىمدەگى بۇتا تۇبىندە بۇعىپ جاتقان قويانداي تەلەفون شار-شار ەتە ءتۇستى.
- ۇلان كەرىمبەكوۆيچ، ءسىزدى ءبىرىنشى سەكرەتار قۇرىسجانوۆ تەز كەلسىن دەپ شاقىرىپ جاتىر! - دەگەن حاتشى قىزدىڭ جۇرەكتى سۋىرارداي تاقىلداعان وكتەم داۋىسى سەلك ەتكىزدى. گالستۋگىمدى جوندەي-موندەي ەكى پاراق اكتىنى الا سالا تاپىراقتاي تۇرا جونەلدىم.
دالادا ماۋسىمنىڭ جىپ-جىلى جاۋىنى مولدىرەي جاۋىپ تۇر.
Abai.kz
