ۇلى اقىن اباي اعاسى، ءىنىسى شاكارىمدى قولتىعىنان دەمەپ، قامقورلىق تانىتقان. كىشكەنە ءىنىسىنىڭ  مۋزىكاعا دا اسا بەيىمدىلىگىن ەرتە بايقاعان اباي، كەرەي رۋىنان شىققان ايگىلى دومبىراشى بىتكەنبايدى ءوز اۋىلىنا ءبىر جىل ۇستاپ، شاكارىمگە دومبىرا ۇيرەتەدى. «بىتكەنباي كۇي تاريحىن جاقسى بىلەدى»، - دەپ اباي بۇل كۇيشىنى جوعارى باعالايدى ەكەن.  ول كىسى بولاشاق كومپوزيتورعا «ازامات قوجا»، «بۇلاڭ جىگىت»، «الشاعىردىڭ اششى كۇيى»، «قورقىت»، «اسان قايعى»، «كەر تولعاۋ»، «تەرىسقاقپاي»، «بوزىنگەن»، «بوزايعىر»، «سايماقتىڭ سارى وزەنى» ءتارىزدى شەرتپە كۇيلەردى، دومبىراداعى ايتىس – «ءسادىر – قالشانى» اڭىز - اڭگىمەلەرمەن قوسىپ ۇيرەتەدى.

ش. قۇداربەردىۇلىنىڭ اندەرى تۋرالى ماگنيت تاسپاسىنان  الىنعان  اڭگىمەگە كوز جۇگىرتسەك:

بۇل سۇحبات «سەمەي تاڭى» گازەتىنىڭ 1992 جىلى 22 اقپانىندا جاريالانعان ەكەن.

ارعىنبەك: بۇگىن 17 مارت، 1979 جىل. بۇگىنگى  اڭگىمەمىز  ادەبيەت، ونەر، ولەڭ  تۋرالى  بولماق. احات اعا ءوزىڭىز شاكارىم  اكەيدىڭ  اندەرىنىڭ شىعۋ  تاريحىنان ءبىراز ايتىپ بەرسەڭىز.

احات: جارايدى، قاراعىم. «قورقىت  قوجا حافيز تۇسىمە  ەندى دە» ءانىنىڭ شىعۋ  تاريحىن ايتايىن.

اكەي ساياتقورادا جاتقاندا 1929 جىلى قاراشا ايىندا مەن ءحالىن  بىلەيىن دەپ باردىم. ەكى كۇن قونعاننان كەيىن: «بايقوشقارعا بارايىق» دەدى.  ساياتقورانىڭ ار جاعىندا 12 شاقىرىم جەردە بايقوشقار اۋىلى بار. سوندا بارىپ قايتايىق دەپ، ەكەۋىمىز سوندا باردىق. ول جەردە  كەرىمقۇل دەگەننىڭ  ۇيىنە قوندىق. ول ءتور ۇيگە بىزگە توسەك سالىپ بەردى.  اكەي  ەكەۋىمىز  جاتتىق.  ءتۇن ورتاسى اۋىپ بارا جاتقاندا اكەي شام جاقتى. شام جاقتى-داعى، دومبىرانى الدىداعى ءبىر سارىن تارتتى. سونان تارتىپ وتىردى، تارتىپ وتىردى. قاعازدى الىپ وتىردى دا جازىپ وتىردى. سونان سوڭ  تاڭ اتتى، كۇن شىعىپ  كەلە جاتقان كەزدە:

- كەرىمقۇل، وياۋمىسىڭ، - دەدى

اۋىز ۇيدەگى  كەرىمقۇل:

- وياۋمىن، - دەدى.

- مەن ءبىر ءان شىعاردىم، اۋىلدى جيناپ اكەل، - دەدى. سونان سوڭ اۋىلداعى بار ادامدار كەلدى. وسى ءانىن سوندا شىعاردى.

ارعىنبەك: - اتى نە دەگەن بۇل ءاننىڭ؟

احات: «ا» دەگەندە بىزگە: «قورقىت قوجا حافيز تۇسىمە ەنىپ، ءبىر ءان ۇيرەتتى»، - دەدى. سودان وسىلاي اتالدى.

اقىننىڭ  ەندى  ءبىر ءانى  «بۇل ءان بۇرىڭعى اننەن وزگەرەك».

60 - تان اسقان كەمەل شاعىندا جازىلعان. بۇل ءان بولاشاققا كوز جۇگىرتكەن سۇڭعىلا دا تەرەڭ اتاۋلى، فيلوسوفيالىق شىعارما.

بۇل ءاننىڭ شىعۋ تاريحى  جايلى  احات بىلاي دەپ ەسكە الادى.

جىلدا جازعىتۇرىم ەل، مال باۋىرعا  كوشىپ كەتكەندە، اكەي  ەكەۋىمىز قورادا قالاتىنبىز. ءبىر  كۇنى: - اتتى ەرتتە، تاۋعا شىعايىق، - دەدى. ەكەۋىمىز  جىلقىايدار وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى ءۇشتاستىڭ جوتاسىنا كەلىپ شىقتىق.  جازعىتۇرىمعى ۋاقىت. قۇز جارتاس، اعىپ جاتقان وزەن، توعاي، توعايدا سايراعان بۇلبۇل، بايعىز، ۇكى، كوكەك، سارالا قاز داۋىستارى، تاۋلار جاڭعىرىعى، باۋلى سايدىڭ جۇپار يىستەرى، ءبارى ادامنىڭ ويىنا - بويىنا ءتاتتى سەزىم جۇگىرتكەندەي اسەر بەرەتىن كورىنىستەر. اكەي جازۋ جازىپ وتىر. مەن وزەنگە بارىپ، جۋىندىم. الدەن ۋاقىتتا قايتتىق. جولدا اكەي دىبىستاپ، ءبىر سارىندى اۋەز ايتىپ كەلە جاتتى. ۇيگە كەلدىك. اكەي دومبىرا تارتىپ وتىردى. شاي ءىشىپ وتىرعاندا اكەي ايتتى: «بالام! بۇگىن ولجالى قايتتىق. مەن جاڭا ءان شىعاردىم. ول ءاندى جاراتىلىستىڭ  انىنەن، باعانا سايراعان بۇلبۇل، شاقىرعان كوكەك، تاڭدايىن قاققان ۇكى، ولارعا قوسىلعان تاۋلار جاڭعىرىعى، كۇرىلدەپ اققان وزەن داۋىستارى، وسىلار قوسىلعاندا جاراتىلىستىڭ ءانى بوپ شىقپاي ما؟» - دەي كەلىپ، ءانىن دە شىعارىپ، ماعان ايتىپ ۇيرەتتى. بۇل ءاننىڭ نوتاسى «امانات» جيناعىندا ەنگىزىلگەن.

«اماناتتاعى» نەگىزگى نوتالار ساقتالىپ، مۋزىكا تەورياسىنىڭ تالابى تۇرعىسىندا، تونالدىق وزگەرىستەرگە ەنەدى. ءار تاكتىداعى ىرعاق ولشەمىن دە بىرىڭعاي ەتىپ الىپ، باسى ارتىق تاكتى ولشەمدەرىنەن  ادەيى قاشتىق. مۇنىڭ ءوزى مۋزىكانت پەن ءانشىنىڭ ءاندى ەركىن مەڭگەرۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى. ءان نەعۇرلىم ويلانا، تەبىرەنە، شىرقاتا ورىندالسا، سوعۇرلىم ولەڭدەگى ويمەن ۇندەستىگىن تابادى.

اقىننىڭ ءوزى ايتقانداي، «بۇل ءان - بۇرىنعى اننەن وزگەرەك». وزىندىك بوياۋ، ورنەگى، جول تارامدارى بار، جاسى الپىستان اسقان كەمەل اقىل - وي يەسىنىڭ وتكەنگە، بولاشاققا وي كوزىن جۇگىرتكەن تەرەڭ ويلى پالساپالىق شىعارماسى.

بۇل ءان دە ءوز ورنىن، تىڭداۋشىسىن تاپپاي، ءار جەردە ايتىلا سالاتىن ويىن - ساۋىقتىڭ ءانى ەمەس. جانە ءان باسىنداعى ءبىرىنشى اۋىز ولەڭىندە:

«ءان - ولشەۋىش، ولەڭ - كۇمىس، قوسپاڭىز مىس ارالاس،

ارتىق الۋ، نە كەم سالۋ، قاپى قالۋ جاراماس» -

دەپ ءاننىڭ جايىن اقىن تاعى دا ءوزى ەسكەرتەدى.

شاكارىمنىڭ «اجالسىز اسكەر» ءانى دە ەرتەرەكتەگى تۋىندىسى بولۋى كەرەك. ويتكەنى، ونىڭ شىعۋىنا مىنانداي جاي سەبەپ بولعان كورىنەدى. ءبىر كۇنى اباي شاكارىمدى شاقىرىپ الىپ: «وسى قازاقتا التى، جەتى، سەگىز، ون ءبىر بۋىندى شۋماقتار بار. توعىز، ون، ون ەكى بۋىندى ولەڭ شۋماعى بولۋى مۇمكىن بە؟ ءاي، ونداي بولمايتىن شىعار»، - دەيدى.

شاكارىم ەرتەڭىندە توعىز، ون، ون ەكى بۋىندى ولەڭگە ءان شىعارىپ اكەلىپ، ابايعا تىڭداتادى. ول وسى «اجالسىز اسكەر» ءانى ەكەن. بۇل ولەڭى 1912 جىلى «قازاق ايناسى» دەگەن اتپەن باسىلىپ شىققان ولەڭدەر جيناعىنا ەندى.

ا. ۆ. زاتاەۆيچ ايتقانداي، شاكارىمنىڭ ورىستىڭ قالالىق اندەرىنىڭ اۋەندى ىرعاعى بار اندەرىنىڭ ءبىرى – «سۇراعان جانعا سالەم ايت!» ءانى.

كەتەرمىن، ارتىمدا ءسوز، ءانىم قالار،

كەيىنگى جاستار وقىپ، ورتاعا الار.

ءبىرى ءجون، ءبىرى تەرىس ايتىپتى دەپ،

تالاسىپ وزدەرىنشە سىنعا سالار...

شاكارىم اندەرىنىڭ جارىق كورىپ، حالىق نازارىنا ىلىنۋىنە ات سالىسقان مۋزىكا زەرتتەۋشىسى ارعىنبەك احمەتجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل ءاندى شاكارىم ابايدىڭ «ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما؟» ءانىن وقىعان وي ۇستىندە جازعان كورىنەدى.

ءبىر عاسىردى ابايمەن بىرگە جاساپ، ەكىنشى عاسىردا ءوز زامانىنىڭ كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، پاراساتتى ازاماتى بولىپ باستاعان شاكارىم ءوز باسىنداعى جاعدايىن وسى ولەڭ  جولدارىنا سىيعىزعان. وندا اقىننىڭ ارتىنا قالدىرعان اسىل سوزدەرى، ءانى كەيىنگى ۇرپاققا ۇلگى، ونەگە بولار، ونى جاستار وقىپ، تالاسىپ، سىنعا سالار دەگەن ويمەن ايتىلعان. بىراق بىرەۋدىڭ ويىن بىلمەي ونى سىناۋ وتە قيىن. سوندىقتان كەيىنگىلەرگە ايتارىم: «مەن مىنگەن قايىققا سەن دە ءمىن. مەنىڭ ءومىر سۇرگەن جايىمدى تۇگەل ۇق. سوندا عانا مەنىڭ انىق كىم ەكەنىمدى بىلە الاسىڭ»، - دەپ ءوز ويىن تۇجىرىمدايدى. بۇل ءاننىڭ «اماناتتا» ءبىر نۇسقاسى ت. بەكحوجيننىڭ نوتاعا تۇسىرۋىمەن، ال ەكىنشى نۇسقاسى ا. احمەتجانوۆتىڭ نوتاعا تۇسىرۋىمەن 1992 جىلى «سەمەي تاڭى» گازەتىندە جارىق كوردى.

«بوستاندىق تاڭى اتتى» احات اعانىڭ ءار جەردە ايتىپ، ناسيحاتتاپ كەتكەن  اندەرىنىڭ ءبىرى ءانۇران رەتىندە ايتىلاتىن بۇل ءاندى شاكارىم 1919 جىلى شىڭعىستاۋدا ءجۇرىپ، قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلۋ قۇرمەتىنە ارناپ شىعارعان ەكەن. شاكارىم شىعارمالارىنىڭ 1988 جىلى شىققان ەكى جيناعىنا دا ءاننىڭ تەكستى ەنگىزىلگەن.

«ەل قايدا؟» ءانىن اقىن ءوزىنىڭ باسىنا تۇسكەن قاسىرەتتى كۇندەردىڭ  بىرىندە شىعارعان كورىنەدى. وسى جايلى قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى ءا. ءاسىمجانوۆ  بىلاي دەپ باياندايدى: اللا تاعالانىڭ امىرىمەن  تۇمارلى اق قارلىعاشقا اينالعان سوڭعى اۋەن شىڭعىستاۋ ەلىنە جاز لەبىندەي تاراپتى.

«كەرەگە تاستا» قايتىس بولىپ، «باقاناستىڭ» ءبىر تۇسىنداعى قۇر-قۇدىققا جەرلەنگەن كۇنى يەسىنىڭ قابىرى باسىنا قونىپ وتىرىپ جىلاپتى دا، اشارشىلىقتىڭ سالدارىنان شەت ەلگە بارا جاتقان جەرلەستەرىمەن بىرگە كەتىپتى-اۋ. مەن شاكەڭنىڭ سوڭعى ءانىن سەمەيدەگى قۇرىلىس مەكتەبىنىڭ بالتاشىلار بولىمىندە بىرگە وقىعان جاقىنىم يگەن امانجولوۆتان ۇيرەنگەن بولاتىنمىن. سودان بەرى كوپتەگەن جىلدار ءوتتى. كوڭىلىمدە جۇرگەن سول اۋەندى جارىققا شىعارۋ ماقساتىمەن قازاق راديو كوميتەتىندە قىزمەتتەس بولعان كىشىپەيىل ازامات، مۋزىكا ونەرىنىڭ شەبەرى، قازاقستان كومپوزيتورلار وداعىنىڭ جاۋاپتى مامانى  مىڭجاسار ماڭعىتاەۆقا تىلەك بىلدىرگەن ەدىم. ول: «شاكارىم اعانىڭ اسىل قازىناسىن قاستەرلەپ، حالقىمىزعا تاراتۋ  بارىمىزگە پارىز عوي. ءوتىنىشىڭىزدى ورىنداۋعا ءازىرمىن»، - دەدى. وسىلايشا، ءان نوتاعا ءتۇستى.

ءاننىڭ اۋەزى مەن ايتىلۋ ماقامى جوقتاۋ ىسپەتتەس. مىسالى:

قاتار ۇشقان (ەي) اققۋ-ەك ساڭقىلداعان (ەي),

ايدىن كولدى ەي سايرانداپ جارقىلداعان (ەي).

عافۋ اللاي، زۇلجالاي،

قابىشىم-اۋ، ەل قايدا (اي؟), - دەپ كەلەدى.

ەسكەرتۋ ايتا كەتسەك: بۇل ولەڭدە كەزدەسەتىن قابىش، احات، عافۋر، زيات، گۇللار - اقىننىڭ بالالارى. ءسوز اراسىندا كەزدەسەتىن «ەي»، «اي» دەلىنگەن ءان بۇتاقتارى ورىنداۋشىعا تۇسىنىكتى، ءارى ايتۋعا جەڭىل بولۋى ءۇشىن جازىلعان.

مىنە وسىلايشا، احات اتا شاكارىمنىڭ مۇنان باسقا «قورقىتتىڭ سارىنىمەن شىعارىلعان ءان»، «جاڭا ويدان شىعارىلعان ءبىر بولەك ءان»، «ويلادىم ءبىر ءسوز جازايىن دا»، «شارانامەن تۋىپ ەدىڭ»، «جيىرما ءۇش جاسىمدا بۇل ولەڭ جازىلعان»، «ناسيحات» سىندى اندەرىنىڭ شىعۋ تاريحىنا، سول ءاندى شىعارۋ بارىسىنداعى اقىننىڭ كوڭىل - كۇيىن، ءوزىنىڭ العان اسەرىن سۋرەتتەپ، بايانداپ بەرەدى. ياعني احات شاكارىم اندەرىن وسى كۇنگە جەتكىزۋشى نوتاعا تۇسۋىنە، حالىق اراسىنا تارالۋىنا سەبەپشى. ال ارى قاراي شاكارىم اندەرىنىڭ ەرەكشەلىگىن، ولاردىڭ قازاق مۋزىكاسىنان الاتىن ورنىن زەردەلەۋ زەرتتەۋشىلەردىڭ ەنشىسىندە.

جاي عانا تىڭداعان ادامعا شاكارىم اندەرى مۇڭعا تولى، زار زاماندى جىرلاعان سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. ارينە، قازاقتىڭ قارا ولەڭى سياقتى داستارحان باسىندا كوڭىل كوتەرەتىن جەڭىل - جەلپى اندەردەن مۇلدە بولەك،  حالىق اندەرىندە كەزدەسەتىن «ساۋلەم-اي»، «ەركەم-اي» دەگەن سياقتى قايىرىمدار دا شاكارىم اندەرىنەن جاراسىم تاپپاعان.

سەبەبى حالىقتىڭ قاي شىعارماسى بولماسىن ءوزى ءومىر سۇرگەن ءداۋىردىڭ قوعامدىق كورىنىستەرىن بەينەلەيدى، ولاردىڭ يدەيالىق، تاقىرىپتىق مازمۇنى اۋقىمدى، كوركەمدىك اسەرى وتە كۇشتى، ماعىناسى تەرەڭ.

زەردەلى سۋرەتكەر اينالاسىنداعى ءومىر وزگەرىستەرىن ءجىتى باقىلاپ، ءوز شىعارمالارىنىڭ مۋزىكالىق ءتىلىن دە جاڭا ينتوناتسيالارمەن بايىتىپ وتىرعان. ول اندەرىندە ورىستىڭ رەۆوليۋتسيالىق جانە قالا اندەرىنىڭ اۋەندەرىن كەڭىنەن پايدالانعان. ماسەلەن، شاكارىمنىڭ «سۇراعان جانعا سالەم ايت» ءانىنىڭ سوۆەت وكىمەتى ورناعان جىلدارى شىققان «پروۆودا» (مۋزىكاسى د. ۆاسيلەۆ-بۋگلايدىكى، ولەڭى د. ۆەرنىيدىكى) انىمەن ساباقتاستىعى ايقىن سەزىلەدى. كومپوزيتور كەيبىر اندەرىن شىعىس ماقامدارىنىڭ اۋەنىنە لايىقتاپ جازعان. شاكارىم اندەرىندە قازاق ولەڭدەرىنە ءتان 6-7-8-11 بۋىندى ولەڭدەر شۋماعىمەن قاتار 9-10-12 بۋىندى ولەڭ جولدارى جەكە شۋماق رەتىندە نەمەسە ءبىر شۋماق ولەڭ ىشىندە كەزەكتەسىپ كەلىپ وتىرادى. وسىعان بايلانىستى اۋەننىڭ اۋقىمى سوزىلىپ، ياكي قىسقارىپ بۇرىنعى قازاق اندەرى فورماسىنان مۇلدەم وزگەشە، جاڭاشا بولىپ شىعادى. شاكارىمنىڭ شىعارمالارىندا قازاق اندەرىنە ءتان اي، ەي، احاۋ، اۋ، ساۋلەم سەكىلدى قوسىمشا سوزدەردىڭ كەزدەسپەيتىنىن جوعارىدا دا ايتتىق، سوندىقتان ولەڭ مەن اۋەن ارقاشان ءبىر -بىرىنە دالمە - ءدال كەلىپ ۇيلەسىپ تۇرادى.

شاكارىم شىعارمالارى اقىن اقتالعان 1988 جىلى «جالىن» جانە «جازۋشى» باسپالارىنان جەكە - جەكە كىتاپ بولىپ شىققانى ءمالىم. ال ونىڭ اندەر جيناعى «امانات» دەگەن اتپەن كەلەر، 1989 جىلى «ونەر» باسپاسىنان «زامانا بۇلبۇلدارى» دەگەن سەريامەن جارىق كورگەن بولاتىن. وسى جيناقتى قۇراستىرعان، اندەردى نوتاعا ءتۇسىرىپ، باسپاعا ازىرلەگەن بەلگىلى ونەرتانۋشى عالىم تاليعا بەكحوجينا كىتاپتىڭ العى سوزىندە بىلاي دەيدى:

«1966 جىلدىڭ اقپان ايىندا قازاق سسر عىلىم اكادەمياسى م. و.  اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ مۋزىكا بولىمىنە الپىستى القىمداعان، ۇزىن بويلى ءتىپ - تىك، قارا تورى كىسى كەلدى. ول كەزدە ءبولىم باستىعى اكادەميك ا. جۇبانوۆ ەدى. ەكەۋى شۇيىركەلەسىپ ءبىراز اڭگىمەلەسكەننەن كەيىن احمەت قۋانۇلى مەنى قاسىنا شاقىرىپ: مىنا كىسى بەلگىلى اقىن شاكارىمنىڭ بالاسى. سەن وسى كىسى ايتقان اندەردى جازىپ ال، نوتالارىنىڭ ءبىر داناسىن ماعان، ەكىنشىسىن مىنا وتىرعان احات اعاڭا بەر»، - دەدى. ءسويتىپ، ارتىنا اسا باي مۇرا قالدىرعان، عاجايىپ دارىن يەسى شاكارىم قۇدايبەرديەۆتىڭ اندەرىن نوتاعا ءتۇسىرۋ باقىتى مەنىڭ ۇلەسىمە ءتيدى.

ءباسپاسوز  بەتتەرىندە  شاكارىمنىڭ  اقتالعاندىعى تۋرالى قاۋلى شىققان كەزدە كەلدەنباي  ولمەسەكوۆ گاسترولدىق  ساپارمەن  كوكشەتاۋ  وبلىسىندا  جۇرگەن ەكەن. سول كۇنى  كەشكە  قالالىق مادەنيەت ۇيىندەگى  سالتاناتقا  جينالعان  جۇرتشىلىق كەلدەنبايدىڭ ورىنداۋىندا  شاكارىمنىڭ  «بۇل ءان بۇرىڭعى اننەن وزگەرەك»  ءانىن  تىڭداپ  قۇشىرلانا قول سوعادى.  شاكارىمنىڭ تۋعانىنا 130 جىل تولۋىنا ارنالىپ  سەمەي قالاسىندا، قاراۋىل  سەلوسىندا  وتكىزىلگەن  مەرەكەلەردە  كەلدەنبايدىڭ  اۋزىنان «انادان  العاش  تۋعاندا»، «بۇل ءان بۇرىڭعى اننەن وزگەرەك» اندەرىن  تىڭداپ، جانىمەن سۇيسىنگەن شاكارىم  تۋىندىلارىنىڭ جالىندى ناسيحاتشىسى  بولعان نيازبەك الداجاروۆ ءوزىنىڭ ءىزباسار ىنىسىنە اق كوڭىل، ادال جۇرەگىمەن باتاسىن بەرەدى. ءبىز جوعارىدا وسى نيازبەكتىڭ اكەسى ابدىعالي  شاكارىم  اندەرىن  العاش  ورىنداۋشىلاردىڭ  ءبىرى  بولعانىن  ايتقانبىز.

كەلدەنباي  ولمەسەكوۆ 90-شى  جىلداردان  بەرى  رەسپۋبليكامىزدىڭ  الماتى،  شىمكەنت،  تالدىقورعان، شىعىس  قازاقستان، سەمەي  وبلىستارىن ارالاپ «شاكارىمنىڭ  ءان الەمى»  دەگەن اتپەن اقىننىڭ  مۇرالارىن  ناسيحاتتاپ كەلەدى.

قازاق حالقىنىڭ كەڭ ارنالى مۋزىكالىق مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا ايرىقشا ىقپال ەتىپ، ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان اباي مەن شاكارىمنىڭ اندەرى قيلى جولدارمەن الۋان ءتۇرلى انشىلەردىڭ ورىنداۋىمەن كوبىنەسە اۋىزشا تۇردە تارالىپ، حالىقتىق رەپەرتۋارعا اينالىپ كەتكەنى ءمالىم. ويتكەنى ولاردىڭ وزىندىك مۋزىكالىق لەكسيكاسى، اۋەندىك سازى، ولشەم - ىرعاق ورنەكتەرى، مۋزىكالىق سويلەم تىركەستەرى، اۋەندىك ينتوناتسيالاردىڭ قۇرالۋ مانەرى مەن مۋزىكالىق - پوەتيكالىق كومپوزيتسيا تاسىلدەرى وزگەشە.

شاكارىم اندەرىنىڭ قازاق مۋزىكاسىندا ەرەكشە كورىنۋى كەزدەيسوق قۇبىلىس ەمەس. ويتكەنى ولار كەز - كەلگەن اۋەندەردى قابىلداي سالماي، ولاردىڭ «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار جاقسى ءان مەن كۇيىن»،  «بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» بولاتىن اندەردى وزدەرىنىڭ بيىك ەستەتيكالىق تالاپ - تالعامدارىمەن  سارالاپ، جىكتەي بىلگەن. ارينە، اقىندارىمىزدىڭ اندەرىن حالقىمىزدىڭ دۇنيە تانىمىنان، تاريحي - الەۋمەتتىك جاعدايلارىنان، مادەني، رۋحاني ادەت - عۇرىپ، سالت - داستۇرىنەن بولە - جارا قاراستىرۋعا بولمايدى. ويتكەنى ولار ءبىرجان سال، اقان سەرى، جاياۋ مۇسا، تاتتىمبەت سىندى حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ مارجان مۇرالارىنان سۋسىنداپ، اقىندىق -كومپوزيتورلىق ونەردى ەرەكشە باعالاپ وسكەندىكتەرىن ءبىز جوعارىدا اتاپ وتكەن بولاتىنبىز.

ەكى ونەردىڭ ءبىر بىتىمدە تولىسىپ تۋىنداۋى، ىستىق جاراسىمدىعى قۇنارلى ويدىڭ، وتتى جۇرەكتىڭ ادامزاتتىڭ رۋحاني تىلەگىنە بەرگەن باعا جەتپەس سىيى. اباي مەن شاكارىم پوەزيالارىنىڭ ءوزى تۇنىپ تۇرعان ءان دەسەك تە بولادى. ولار «ءسوزدىڭ ۇلىلىعىنا» ءوز حالقىنىڭ بويىنداعى رۋحاني دانالىق قاسيەتتەرى: اقىندىق، شەشەندىك تانىم ۇلگىلەرىن ءسىڭىرۋ ارقىلى جەتسە، «ءان كوگىنە» دە سول حالىقتىڭ انشىلىك، كۇيشىلىك، جىرشىلىق قاسيەتتەرىنەن سۋسىنداۋ، «ىستىق جۇرەكپەن» ءسۇيۋ ارقىلى كوتەرىلدى.

حالقىنىڭ بويىنداعى وسى رۋحاني دانالىق اقىندارىمىزدىڭ جۇرەگىنەن سوزبەن قوسا ءان دە تۋىنداتادى. ۇلى ءسوزدىڭ بوياۋىن ارلەندىرىپ، ويىن ايقىنداي تۇسەتىن مازمۇنىمەن ۇندەس، تۇرىمەن بىتىمدەس كەلەتىن قۇدىرەتتى ءان تۋعىزادى. ءان مەن ءسوزدىڭ شىعاتىن ۇياسى دا، قوڭىر قياسى دا ءبىر - بىرىنەن اجىرامايدى. ءسوزدىڭ ءدىلى، ءاننىڭ ءنارى، ءتۇيىنى ءبىر.

اباي مەن شاكارىم اندەرىنىڭ ەرەكشەلىگى دە وسىندا. اقىندار ۇلتتىق ءان ءداستۇرىنىڭ مۋزىكالىق ينتوناتسياسىن ساقتاي وتىرىپ، وزگەگە ۇقسامايتىن، وزدەرىنە عانا ءتان قازاق ءانىن تۋعىزادى.

ول اندەر بارشانىڭ جۇرەگىنە جاقىن، ءومىردىڭ، تىرشىلىكتىڭ كۇڭگەيى مەن  كولەڭكەسىن ءدال بەرەتىن شىنشىل اندەر بولعان.

اقىنداردىڭ اندەرىندە حالىق مۋزىكاسىنىڭ ىرعاق ناقىشى، ءارى مەن بوياۋى ساقتالعانىمەن داۋىستىڭ شارىقتاۋ شەگىن، ءيىرىم ىرعاقتارىن، دىبىستىق ولشەمىن مۇلدەم جاڭاشا، باسقاشا قۇرادى. بۇل جاڭالىق حالىقتىق ونەردەن الشاقتامايدى. قايتا سول ۇلتتىق مۇرانىڭ جەتىلگەن، ۇعىنىقتى،  ناقتىلى ولشەمىن تانىتادى.

ادەبيەتتەر:

1. شاكارىم. شىعارمالارى. - الماتى، 1988 ج.

2. ماعاۋين م. ابايدىڭ ءىنىسى // كىتاپتا: قۇدايبەردىۇلى شاكارىم.                                                           جولسىز جازا: ولەڭدەر مەن پوەمالار، - الماتى: جالىن، 1988 ج.

3. شاكارىمۇلى ا. مەنىڭ اكەم، حالىق ۇلى - شاكارىم // جۇلدىز، 1992 ج. №11,3 - 52 ب.

4. قۇدايبەرديەۆ ش. شىعارمالارى: ولەڭدەر، داستاندار، قارا سوزدەر. قۇراست. م. جارمۇحامەدوۆ، س. ءداۋىتوۆ، ا. قۇدايبەرديەۆ، - الماتى، 1988 ج. - 560 بەت.

5. قۇلساريەۆا ا. «اۋدارما جانە وركەنيەت»

6. شاكارىمتانۋ ماسەلەلەرى (قۇراستىرعان: ت. شاڭباي), 1-ك.، -

سەمەي - نوۆوسيبيرسك:تالەر - پرەسس، 2006 ج.

ومارعاليەۆ ەرىك قايراتبەكۇلى،

سەمەي قالاسىنىڭ وبلىستىق تاريحي - ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى

Abai.kz