Voxpopuli.kz  سايتى اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ سۇحباتىن جاريالاپتى. سۇحباتتى جۋرناليست ايگۇل توقسانباەۆا العان ەكەن. ءبىز ولجاس ومارۇلىمەن بولعان اڭگىمەنى ىقشامداي اۋدارىپ بەرگەندى ءجون كوردىك.

- لاتىن الىپبيىنە ءوتۋ تۋرالى ويىڭىز قانداي؟

-  بىزدە چ، ش، ج سياقتى ىسىلداپ شىعاتىن دىبىستار كوپ. بۇل دىبىستار بىرنەشە ارىپتەرمەن بەرىلەدى. مۇنداي ارىپتەر لاتىنشادا جوق. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ جازۋىمىز، جازبا ادەبيەتىمىز كيريلليتسادا پايدا بولدى. ءبىز اراب الىپبيىنە اۋىسقانىمىزدا شامامەن حالىقتىڭ ەكى پايىزى ساۋاتسىز بولىپ قالدى. ويتكەنى، 2% عانا اراب ءالىپبيىن قولداندى. ال، لاتىن الىپبيىنە وتكەن كەزدە ەلدىڭ 20% لاتىنشا جازدى دا، ال 20%-ى بولسا، 80% ساۋاتسىزداردىڭ قاتارىن تولىقتىردى. ەگەر ءدال قازىر كيريلليتسانى لاتىن الىپبيىنە الماستىرساق، وندا  جۇرت 100%  ساۋاتسىزدىققا ۇشىرايدى. ساۋاتسىزدىقپەن وتكەن ءار جىل – مادەنيەت ءۇشىن ورنى تولماس دۇنيە. جانە بۇعان دەيىن قانشاما عىلىمي-تانىمدىق، كوركەم ادەبي شىعارمالار جاسالدى. قازىرگى كەز كەلگەن ساۋاتتى ادام كيريلليتسا مەن لاتىنشانى ءبىلۋى ءتيىس. جاڭا نارسە ەنگىزۋ ءۇشىن قالىپتاسقان دۇنيەنى جوعالتۋدىڭ قاجەتى جوق.

-  قازاقستانعا قاتىستى الداعى ون جىلعا قانداي بولجام ايتاسىز؟

Voxpopuli.kz  سايتى اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ سۇحباتىن جاريالاپتى. سۇحباتتى جۋرناليست ايگۇل توقسانباەۆا العان ەكەن. ءبىز ولجاس ومارۇلىمەن بولعان اڭگىمەنى ىقشامداي اۋدارىپ بەرگەندى ءجون كوردىك.

- لاتىن الىپبيىنە ءوتۋ تۋرالى ويىڭىز قانداي؟

-  بىزدە چ، ش، ج سياقتى ىسىلداپ شىعاتىن دىبىستار كوپ. بۇل دىبىستار بىرنەشە ارىپتەرمەن بەرىلەدى. مۇنداي ارىپتەر لاتىنشادا جوق. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ جازۋىمىز، جازبا ادەبيەتىمىز كيريلليتسادا پايدا بولدى. ءبىز اراب الىپبيىنە اۋىسقانىمىزدا شامامەن حالىقتىڭ ەكى پايىزى ساۋاتسىز بولىپ قالدى. ويتكەنى، 2% عانا اراب ءالىپبيىن قولداندى. ال، لاتىن الىپبيىنە وتكەن كەزدە ەلدىڭ 20% لاتىنشا جازدى دا، ال 20%-ى بولسا، 80% ساۋاتسىزداردىڭ قاتارىن تولىقتىردى. ەگەر ءدال قازىر كيريلليتسانى لاتىن الىپبيىنە الماستىرساق، وندا  جۇرت 100%  ساۋاتسىزدىققا ۇشىرايدى. ساۋاتسىزدىقپەن وتكەن ءار جىل – مادەنيەت ءۇشىن ورنى تولماس دۇنيە. جانە بۇعان دەيىن قانشاما عىلىمي-تانىمدىق، كوركەم ادەبي شىعارمالار جاسالدى. قازىرگى كەز كەلگەن ساۋاتتى ادام كيريلليتسا مەن لاتىنشانى ءبىلۋى ءتيىس. جاڭا نارسە ەنگىزۋ ءۇشىن قالىپتاسقان دۇنيەنى جوعالتۋدىڭ قاجەتى جوق.

-  قازاقستانعا قاتىستى الداعى ون جىلعا قانداي بولجام ايتاسىز؟

- ون جىل دەپ تىم ۇزاققا بولجام ايتۋعا بولماس.ء بىز بەسجىلدىقتاردى بولجاپ، ويلاپ ۇيرەنىپ قالعانبىز. بۇل ءبىزدىڭ داستۇرىمىزدە بار. 2015 جىلى ەۋرازيا وداعى قۇرىلماق. بۇل مەنىڭ كوڭىلىمدى تىنىشتاندىرادى. بۇل -  قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىگىنىڭ كۇشەيىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى. ءتورت تاراپتان: باتىس، شىعىس، وڭتۇستىك، سولتۇستىكتەن سوققان جەلدىڭ وتىندە تۇرعان ءبىز سياقتى ەلگە تولىق تاۋەلسىزدىك – قاۋىپتى ءارى مۇمكىن ەمەس. مەن جاس ساياساتكەرلەردىڭ 2 ميلليون 700 مىڭ شارشى كيلومەترگە جۋىق جەر اۋماعى جانە قازبا بايلىقتارى مەن ترانزيتتىك مۇمكىندىگى بار ەلدىڭ ءابسوليۋتتى تاۋەلسىز بولۋى كەرەك دەپ جاريا تۇردە ايتىپ جۇرگەندەرىن قابىلداي المايمىن. ء بىز تاۋەلدىلىكتىڭ نە ەكەنىن عاسىرلار بويى كوردىك. الەمدەگى الىس-جاقىن كورشىلەرىمىزبەن ءوزارا تاۋەلدىلىك داۋىرىنە ءوتۋى ءۇشىن تاۋەلسىزدىكتىڭ تەوريالىق كەزەڭىن باستان كەشىرىپ جاتىرمىز. قازىرگى تاريحىمىزدىڭ وسى ستسەناريمەن دامىپ كەلە جاتقانى كوڭىلىمە قونادى. ساۋاتتى قادام.

- كىممەن دوس بولىپ، كىممەن دوستاسپاۋىمىز كەرەك؟

- بىزگە رەسەي كەرەك. رەسەيمەن اراداعى ەڭبەكپەن، قانمەن، تەرمەن، قامقورلىقپەن كەلگەن كورشىلەستىك ىنتىماقتى، دوستىقتى جەدەل ساياسي جانە بىرەۋلەر قويعان تالاپتارعا اۋىستىرماۋىمىز شارت.  

- ال، قىتاي شە؟

- قىتايمەن اراداعى شەكارا العاش رەت ناقتى بەلگىلەنىپ، زاڭداستىرىلدى. بۇل ماڭىزى زور تاريحي جەتىستىك. جانە بۇل ماڭگىلىك ساقتالاتىن شىعار دەپ ۇمىتتەنەمىن.

- مۇنداي كورشىدەن قاۋىپ بار ما؟

- 1 ميلليارد 700 ميلليون17 ميلليونمەن كورشى بولىپ وتىرعاندا،ارينە، قاۋىپ بار.  ولار ءجۇز ەسە كوپ. ونىڭ ۇستىنە ولاردىڭ ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلىپ، ءتىپتى مەكتەپ وقۋلىقتارىنا دەيىن ەنىپ كەتكەن «ورتالىق ازيا جانە قازاقستان جۋنگو يمپەرياسىنىڭ ورتالىعى» دەگەن سوقىر نانىمعا نەگىزدەلگەن يمپەريالىق ءداستۇرى بار. قىتايمەن قارىم-قاتىناستا وتە ساق بولۋىمىز كەرەك. قىتايلار ءبىزدىڭ قازبا بايلىقتارعا تاۋەلدى. بىراق، ونى قازبا، كەن ورنىمەن قوسىپ، باسى ءبۇتىن ءبىر-اق بەرە سالۋعا بولمايدى! ال، ءبىزدىڭ ولاردىڭ ەڭبەكقورلىعى مەن تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرىنە تاۋەلدىمىز

- پرەزيدەنتتىڭ مۇراگەرى تۋرالى نە ايتاسىز؟

- بۇل – قاشىپ قۇتىلمايتىن نارسە. مۇراگەرلەردىڭ فاميليالارىن تىزىممەن اتاپ بەرە المايمىن. ويتكەنى، بىلمەيمىن. بىلگەننىڭ كۇننىڭ وزىندە الگى بولۋى مۇمكىن مۇراگەردى ىڭعايسىز جاعدايعا قالدىرماۋ ءۇشىن دە ايتپاس ەدىم.

مۇراگەر – قانداي ادام بولۋى كەرەك؟ قازىرگى پرەزيدەنتتىڭ ساياساتىن جالعاستىرۋشى ما، الدە رەفورماتور ما؟

- ول ادام ءۇزىلدى-كەسىلدى تۇردە اۋىلدىق پارتيوتيزم دەڭگەيىندە ويلايتىن ادام بولماۋى ءتيىس.  كەرىسىنشە، زاماناۋي ءارى نازارباەۆتىڭ جاساعان ساياسي الەمگە لايىق جانە جيىرما جىلدا قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەردى شەشەتىن ادام بولۋى قاجەت.

Abai.kz