تۇركيا شۆەتسيانىڭ ناتو-عا قوسىلۋىن قولدادى. بىراق ەرەكشە تالاپ قويدى.

بۇل تۋرالى اليانستىڭ باس حاتشىسى يەنس ستولتەنبەرگ «تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان شۆەتسيانى ناتو-عا قابىلداۋ تۋرالى حاتتامانى پارلامەنتكە راتيفيكاتسيالاۋعا بەرۋگە كەلىستى» دەپ حابارلادى.

«ەۋرواتلانتيكالىق ايماق قورعانىسىنىڭ ماڭىزىن ەسكەرە وتىرىپ، تۇرىك تاراپى شۆەتسيانىڭ ۇلكەن ۇلتتىق اسسامبلەياعا كىرۋى تۋرالى حاتتامانى تاپسىرادى جانە راتيفيكاتسيالاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن اسسامبلەيامەن تىعىز جۇمىس ىستەيدى»،-دەلىنگەن اليانس مالىمدەمەسىندە.

ستولتەنبەرگ بۇل كەلىسىمدى «تاريحي كەلىسىم» دەپ اتادى، بىراق شۆەتسيانىڭ ناتو-عا ناقتى قاي كۇنى مۇشە بولاتىنىن اتامادى.

كەلىسسوز جۇرگىزۋگە دەيىن، ۆيلنيۋستەگى ناتو كوشباسشىلارىنىڭ كەزدەسۋىنە ازداعان ۋاقىت قالعاندا ەردوعان «شۆەتسيانىڭ ناتو-عا كىرۋىن قولداسىن دەسەڭىز، تۇركيانى ەو-ڭا كىرگىزىڭىز» دەگەن تالابىن ايتقان.

«تۇركيانى 50 جىلدان بەرى ەو-نىڭ تابالدىرىعىنان اتتاتپاعاندارعا ايتارىم: سىزدەر تۇركياعا جول اشىڭىزدار، ال ءبىز شۆەتسياعا جول اشامىز»،- دەدى ەردوعان ليتۆادا ناتو سامميتىنە بارار الدىندا.

ەردوعان وسى ءسوزىن ۆيلنيۋستەگى سامميتتە دە قايتالايتىنىن ەسكەرتتى جانە اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەننىڭ بۇل تۋرالى بىلەتىنىن حابارلادى.

اياق استىنان جاساعان تۇرىك باسشىسىنىڭ مالىمدەمەسى ەۋروپالىق ساياساتكەرلەردىڭ قارسىلىعىن تۋعىزدى.

گەرمانيا كانتسلەرى ولاف شولتس «شۆەتسيا ناتو-نىڭ بارلىق تالابىنا ساي كەلەدى، ال تۇركيانىڭ ەو-عا مۇشەلىككە ءوتۋى باسقا ماسەلە»،-دەدى.

ەۋروپالىق كوميسسيانىڭ وكىلى دانا سپينانت ەو-عا مۇشە بولعىسى كەلەتىن ەلدەردىڭ ىستەۋى كەرەك ناقتى قادامدارى بار ەكەنىن ايتتى.

ەو-نىڭ تاعى ءبىر وكىلى ەردوعاننىڭ تالابىن «بوپسالاۋ» دەپ اتادى.

تۇركيا وسى ۋاقىتقا دەيىن انكارادا 2016 جىلى توڭكەرىس جاسادى دەپ ايىپتايتىن «تەرروريستىك ۇيىم» كۇردىستان جۇمىسشى پارتياسىنىڭ (كجپ) مۇشەلەرىن، سونداي - اق فەتحۋللاح گۇلەننىڭ ءىزباسارلارىن پانالاتتى دەپ شۆەتسيانى ايىپتادى.

شۆەتسيا تۇركيانىڭ بەتىن بەرى قاراتۋ ءۇشىن ارەكەتتەر جاسادى. وتكەن جىلى تەرروريزمگە قارسى زاڭ قابىلداعان. بىراق ەردوعان مۇنىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن ايتىپ، كجپ-نىڭ ميتينگتەرىنە شەكتەۋ قويۋدى تالاپ ەتتى.

كجپ تۇركيادان باسقا، ەو، اقش جانە ۇلىبريتانيادا «تەرروريستىك ۇيىم» دەپ تانىلعان.

تۇركيا مەن شۆەتسيا بۇل كەلىسىمگە كەلۋ ءۇشىن «شۆەتسيا كونستيتۋتسياسىن وزگەرتتى، كجپ-عا قارسى تەرروريزمگە قارسى زاڭىن كۇشەيتتى، تۇركياعا ەكسپورتىن قايتا باستاماق» - دەدى ستولتەنبەرگ.

ايتا كەتەيىك، رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرگەننەن كەيىن، شۆەتسيا مەن فينليانديا 200 جىلدىق بەيتاراپ ساياساتىنان باس تارتىپ، ناتو-عا كىرۋگە ءوتىنىش بەرگەن.

ەردوعان ەكى ەلگە دە ەرەكشە تالاپتار قويدى، بىراق 2022 جىلدىڭ ماۋسىمىندا مادريدتەگى ناتو سامميتىندە «تۇركيا بۇدان بىلاي شۆەتسيا مەن فينليانديانىڭ ناتو-عا كىرۋىنە كەدەرگى بولمايدى» دەپ مالىمدەدى.

فينليانديا پرەزيدەنتىنىڭ ايتۋىنشا، ءۇش ەل قانداي-دا ءبىر قاۋىپ تونگەندە ءبىر-بىرىنە كومەك بەرەدى دەگەن مەموراندۋمعا قول قويعاننان كەيىن تۇركيا كەلىسىمىن بەرگەن.

فينليانديا 2023 جىلدىڭ ساۋىرىندە ناتو-عا كىرىپ، 31 مۇشەسى بولدى. بىراق تۇركيا شۆەتسيانىڭ اليانسقا قوسىلۋىن ءالى دە قولداماعان ەدى.

ال تۇركيانىڭ ءوزى ەو-عا كىرۋ تۋرالى ءوتىنىشتى 1987 جىلى بەرگەن. رەسمي كەلىسسوزدەر 2005 جىلى باستالعان. قازىر تۇرىك ەلىنىڭ ەو-عا كىرۋ پروتسەسى توقتاتىلىپ تۇر.

2016 جىلعى انكاراداعى توڭكەرىستەن كەيىن ەۋروپالىق ساياساتكەرلەر «تۇركيا اۆتوريتاريزمگە بەت بۇردى: ءباسپاسوز بوستاندىعىن شەكتەدى، ەردوعاننىڭ ساياسي قارسىلاستارى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراۋدا» دەپ مالىمدەپ، كەلىسسوزدى توقتاتا تۇرۋعا داۋىس بەرگەن.

Abai.kz