2001 جىلى دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا تولىققاندى مۇشە بولعان قىتايدىڭ ونداعان جىل ىشىندە وزگە الپاۋىت ەلدەردى باسىپ وزىپ، امەريكامەن يىق تەڭەستىرەتىن دەڭگەيگە جەتكەنى بەلگىلى.

قازىر ەكونوميكاسى قۋاتتى ەكى ەل الەمدىك گەوساياسات، ساۋدا-ساتتىقتان تارتىپ ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە دەيىن ءوز ىقپالىن كورسەتىپ كەلەدى. ءوزارا باسەكەلەس ەكى ەلدىڭ اراسىندا تۇرالاپ قالعان كەلىسسوزدەر سوڭعى ۋاقىتتا قايتا جالعاستى.

الەمدىك كليماتتىڭ جىلىنۋى جالپى ادامزات بالاسىن ەرەكشە الاڭداتىپ وتىرعانى ايداي اقيقات. اسىرەسە بيىل ەرەكشە ءبىلىندى. رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين ۋكرايناعا جوسىقسىز سوعىس اشقان سوڭ، الەمدە ەنەرگيا داعدارىسى ورىن الدى. ەنەرگيا تاپشىلىعىن شەشۋ ءۇشىن الەم ەلدەرى ورمانداردى جاپپاي وتاپ، كومىر جاعۋعا قايتا دەن قويدى. مۇنىڭ ءبارى بىرەۋى رەسەيگە، بىرەۋى ۋكرايناعا جاقتاس بولىپ وتىرعان قىتاي مەن اقش-تى ساياسي سەبەپتەرگە بايلانىستى ءبىر جىلدان بەرى ءۇزىلىپ قالعان جاھاندىق كليمات تۋرالى كەلىسىمدەردى قايتا جالعاۋعا ماجبۇرلەگەنى انىق.

پرەزيدەنت بايدەننىڭ جاھاندىق كليمات ماسەلەلەرى جونىندەگى ەرەكشە ەلشىسى جون كەرري وسى اپتادا بەيجىڭدە قىتاي باسشىلارىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى.

قىتايدىڭ قازىرگى الەمدە اۋانى لاستاۋشى ەلدەردىڭ كوشباسىندا تۇرعانى، امەريكانىڭ دا قالىسپايتىنى بەلگىلى. قىتايدا اۋاعا تارايتىن كومىرتەگى مولشەرى جىلىنا 12.7 ميلليارد توننا بولسا، امەريكادا 5.9 ميلليارد توننا ەكەن. ارينە ماسەلەنىڭ ءتۇپ توركىنى وندا ەمەس. 1850 جىلدان بەرى امەريكا ونەركاسىپ ورىندارى اۋاعا 509 ميلليارد كومىرتەگى تاراتسا، قىتايدا ودان ەكى ەسە از 284 ميلليارد بولعان. قىتاي ءوزىنىڭ دامۋشى ەل ەكەنىن العا تارتىپ، مۇنى تابيعي ءۇردىس رەتىندە كورسەتۋدە. مۇنىڭ ءبارى ەكى ەلدىڭ ورتاق شەشىمگە كەلۋىنە باستى كەدەرگى بولۋدا.

كەزىندە باراك وباما 2025 جىلعا قاراي كومىرتەگى مولشەرىن 26 پايىزعا تومەندەتۋگە ۋادە بەرسە، پرەزيدەنت بايدەن ونى 50-52 پايىزعا تۇسىرۋگە، 2050 جىلعا قاراي كومىرتەگىنەن بۇتىندەي باس تارتۋعا شەشىم شىاردى. ال قىتاي جاعى «پاريج كەلىسىمى» اياسىندا 2030 جىلدان ارى قاراي جەل، كۇن، اتوم ەنەرگياسىنا باسىمدىق بەرىپ، ولاردىڭ ۇلەسىن 25 پايىزعا جەتكىزەتىندەرىن، 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگىنەن باس تارتاتىنىن ايتىپ وتىر.

بۇل جولى دا اقش وكىلى قىتايدى كليماتتىڭ وزگەرىسىنە ناقتى ارەكەت كورسەتۋگە ۇندەگەنىمەن قىتاي باسشىسى ءوز جوسپارلارىنا، العا قويعان ماقساتتارىنا وزدەرىنىڭ ريتىمىمەن جەتەتىندەرىن قاداپ ايتتى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz