استاناداعى اباي ەسكەرتكىشى
توي ءوتتى. كەزەكتى شۋ-شوۋ توي. مۇنداي تويلاردىڭ قوڭىر قازاققا بەرەر نەسى بار ەكەن-ءا؟ جاڭا قازاق، شالا قازاق، ينتەر قازاقتارعا ءبارىبىر شىعار. ءبىر قىزىعى، قاي مەيرام بولماسىن، قاي توي بولماسىن، ءۇش كۇندەپ، ءتورت كۇندەپ، تىپتەن بەس كۇندەپ تە دەمالىس بەرە سالاتىن بولدىق. بۇگىندەرى تاڭەرتەڭنەن جارىمتۇنگە دەيىن سابىلىپ، كۇنەلتپەسىن ازەر تاۋىپ جۇرگەن قارا حالىق ءبىر ساتكە سىتىلىپ شىعىپ، ءبىر جاپىراق «قاعازعا» زار بوپ، يا ءبىر اۋىز جىلى سوزىنەن دامەتىپ شەنەۋنىكتەردىڭ الدىنا بارا قالسا – ولار: «تويدان كەيىن كەلىڭىز، قازىر تويعا دايىندالىپ جاتىرمىز»، – دەيدى.
ەندى سول قوڭىر قازاقتاردىڭ: «بۇدان دا جامان كۇنىمىزدە تويعا بارعانبىز»، – دەپ كەكىپ قوياتىندىقتارى دا بار. دەسە دە، ول تويلاردىڭ ءجونى باسقا – قازاقى تويلار ەمەس پە ەدى ولار. ال مىنا تويلار... اناۋ-اناۋ جاقتاردان جەتىسكەن جىرباقايلاردى شاقىرامىز (كەلەشەكتە ينوپلانەتيانداردى دا شاقىرىپ قالۋىمىز بەك مۇمكىن-اۋ), ىشكىزەمىز، جەگىزەمىز... جەتىستىرەمىز.
جالپى، توي – كىمدىكى؟ مىنا كەشەگى تويعا قاراپ تۇرساڭ، باستى ارتىستەردىڭ ءھام كلوۋنداردىڭ ءبارى – رەسەيدىكى. سوندا بۇل – رەسەيدىڭ، كىشى رەسەيدىڭ تويى بولعانى ما؟ قۇدايىم-اۋ، قايبىر دە ەل ءوز تويلارىندا ءوز قۇندىلىقتارىن اسپەتتەمەۋشى مە ەدى؟! سالت-ءداستۇرىن، ءتىلىن-ءدىلىن، مادەنيەتىن، تاريحىن، كەرەك بولسا ءدىنىن ۇشپاققا كوتەرىپ، ۇرمەتتەپ، قۇرمەتتەپ، قاستەرلەمەۋشى مە ەدى؟ باسقالاي ايتقاندا، بار ۇلتتىق جەتىستىكتەرىن ورتاعا سالىپ، ماراپاتتاپ، ءبىر كوتەرىلىپ قالماۋشى ما ەدى؟
توي ءوتتى. كەزەكتى شۋ-شوۋ توي. مۇنداي تويلاردىڭ قوڭىر قازاققا بەرەر نەسى بار ەكەن-ءا؟ جاڭا قازاق، شالا قازاق، ينتەر قازاقتارعا ءبارىبىر شىعار. ءبىر قىزىعى، قاي مەيرام بولماسىن، قاي توي بولماسىن، ءۇش كۇندەپ، ءتورت كۇندەپ، تىپتەن بەس كۇندەپ تە دەمالىس بەرە سالاتىن بولدىق. بۇگىندەرى تاڭەرتەڭنەن جارىمتۇنگە دەيىن سابىلىپ، كۇنەلتپەسىن ازەر تاۋىپ جۇرگەن قارا حالىق ءبىر ساتكە سىتىلىپ شىعىپ، ءبىر جاپىراق «قاعازعا» زار بوپ، يا ءبىر اۋىز جىلى سوزىنەن دامەتىپ شەنەۋنىكتەردىڭ الدىنا بارا قالسا – ولار: «تويدان كەيىن كەلىڭىز، قازىر تويعا دايىندالىپ جاتىرمىز»، – دەيدى.
ەندى سول قوڭىر قازاقتاردىڭ: «بۇدان دا جامان كۇنىمىزدە تويعا بارعانبىز»، – دەپ كەكىپ قوياتىندىقتارى دا بار. دەسە دە، ول تويلاردىڭ ءجونى باسقا – قازاقى تويلار ەمەس پە ەدى ولار. ال مىنا تويلار... اناۋ-اناۋ جاقتاردان جەتىسكەن جىرباقايلاردى شاقىرامىز (كەلەشەكتە ينوپلانەتيانداردى دا شاقىرىپ قالۋىمىز بەك مۇمكىن-اۋ), ىشكىزەمىز، جەگىزەمىز... جەتىستىرەمىز.
جالپى، توي – كىمدىكى؟ مىنا كەشەگى تويعا قاراپ تۇرساڭ، باستى ارتىستەردىڭ ءھام كلوۋنداردىڭ ءبارى – رەسەيدىكى. سوندا بۇل – رەسەيدىڭ، كىشى رەسەيدىڭ تويى بولعانى ما؟ قۇدايىم-اۋ، قايبىر دە ەل ءوز تويلارىندا ءوز قۇندىلىقتارىن اسپەتتەمەۋشى مە ەدى؟! سالت-ءداستۇرىن، ءتىلىن-ءدىلىن، مادەنيەتىن، تاريحىن، كەرەك بولسا ءدىنىن ۇشپاققا كوتەرىپ، ۇرمەتتەپ، قۇرمەتتەپ، قاستەرلەمەۋشى مە ەدى؟ باسقالاي ايتقاندا، بار ۇلتتىق جەتىستىكتەرىن ورتاعا سالىپ، ماراپاتتاپ، ءبىر كوتەرىلىپ قالماۋشى ما ەدى؟
قايبىر جىلدارى اباي-اتامىزدىڭ 150 جىلدىعىنا توي جاسادىق. يا، «ەكى مۇنارا» تۇرعىزدىق. «تامساندىق، تاڭقالدىق، شۇكىر، ءتاۋبا» دەدىك. بىراق تا بۇل كۇندەرىڭىزدە ول «ەكى مۇناراڭىزدىڭ» كۇنى – كۇن ەمەس» دەيدى. توبەسى ءمۇجىلىپ، استى تەسىلىپ، سۋ ءوتىپ، سۋىق شالىپ، ءبىراز توزعان.
«ەسكەرتكىش» دەگەن اتى ايتىپ تۇرعانىنداي، ۇزاق-ۇزاق جىلدارعا – ارعى-ارعى كەلەشەكتەرگە ەستەلىك رەتىندە جاسالىپ قويىلماۋشى ما ەدى. «مونوليت – ماڭگىلىككە تۇرعىزىلادى!».
«ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت». ءبىزدىڭ اسەم دە ايدىك استانادا وتكەن جىلى ەسكى الاڭدا ورناتىلعان اباي-اتانىڭ «الاپات» ەسكەرتكىشىنىڭ بار شاماسى ءبىر جىلعا دا جەتپەدى... «نە» دەۋگە بولار ەدى؟ اباي-اتانىڭ ءوز سوزىمەن ايتساق: «بەتتى باستىم، تۇرا قاشتىم جالما-جان».
سول كۇنى، ەسكەرتكىش اشىلعانىندا، اكىم تارازي – ادەبيەتي جاكەمىز «وسوبىي ودا» ءسوزىن باعىشتاپ، كوزىنە جاس العاندا عوي – كوگىلدىر ەكراننىڭ الدىندا وتىرعان ءبىز بەيباقتار دا قالتامىزداعى ورامالىمىزعا قول سالعانبىز.
«قوي، سايتان جاشىكتەن كورگەنىمىزگە بۇلدانباي قويا تۇرالىق، ءوز كوزىمىزبەن كورىپ، تەكسەرەلىك» دەپ، ەكى-ءۇش كۇن وتكەسىن باسىنا باردىق. ارى اينالىپ قارادىق، بەرى اينالىپ قارادىق، الىستان قارادىق، جاقىننان قارادىق... «جوق، مىناۋ – اباي ەمەس!». ەسكەرتكىشتىڭ پوستامەنتى ارزان تاستارمەن قالاي بولسا سولاي، قيقى-جيقى قۇراستىرىلا سالعان. تۇعىرى – ۇيلەردىڭ سىرتىن قورشاپ جاتقان پليتالارمەن جاپسىرىلعان... مۇنىڭ اقىرى نە بولعانىن جۇرەگى بار ھاركىم بۇگىن بارىپ ءوز كوزىمەن كورسىن. اۋەلى قۇدايعا، سوسىن اباي-اتاسىنا ارزۋىن ايتىپ جىلاسىن.
ەسكەرتكىش اشىلعاننان كەيىن-اق بارىپ كوزىمىزبەن كورگەننەن سوڭ، ءبىر گازەت بەتىندە: «بۇل – اباي ەمەس، ءارى كەتكەندە، ورتاشا شارۋالاردىڭ اقىلمان موماقان شالى» دەپ ايتىپ-جازعان ەدىك. پىسقىرعان ەشكىم بولمادى: ەندىگى بۇگىنگى سوزىمىزدەن كەيىن تۇشكىرەتىن بىرەۋ-مىرەۋ تابىلار ما ەكەن سورماڭداي بۇ ەلدە؟..
يا، سونىمەن، 27 ماۋسىم، 2013 جىل. استانانىڭ الامات تويىنىڭ الدى.
اباي-اتا ەسكەرتكىشىنە ارنايى بارىپ، ادەيىلەپ تەكسەرىپ، سىن كوزبەن قاراپ شىقتىق. پوستامەنتتىڭ بلوكتارىنىڭ قيۋلارى اجىراپ، قيسايىپ، قۇلاۋعا شاق. توسەنىش پليتالار وتىرىپ، ويىلىپ، سىنىپ، بىت-شىت بولعان. تۇعىرداعى جاپسىرىلا سالعان پليتالاردىڭ انە جەر-مىنە جەرلەرى مۇجىلگەن، ۇگىتىلگەن، كەيبىر جەرلەرى قالاي بولسا سولاي «زاماسكىلەنگەن». ارى قاراي ايتا بەرۋگە ءداتىڭ شىدامايدى ەكەن...
اباي-اتانىڭ ەسكەرتكىشى ايدالادا تۇرسا – تۇسىنەر دە مە ەدىك، ال مىنا ەسكەرتكىش قالانىڭ قاق ورتاسىندا، ەسكى الاڭدا تۇر عوي. مىنا جامباسى – قالالىق اكىمدىك، قالالىق ءماسليحات; ناق ارقاسى – مەملەكەتتىك قىزمەت دەپارتامەنتى; قوس شەكەسى – ول دا قۇجىناعان شەنەۋنىكتەر ورداسى مەن «يمپورتنىي گيپەرماركەت»; قاق ماڭدايى – «كونگرەسس حولل»; ودان قالسا، شەتەل ەلشىلىكتەرى... سوندا نە؟..
مەن – ۇلت ۇستاز ابايدىڭ وسىنداي سوراقىلىق كۇيدە تۇرعانىن بۇل ەلدە ەشكىمنىڭ كورىپ-بىلمەيتىنىنەن قورقامىن. قاتتى قورقىپ، قاۋىپتەنەمىن! جەتەسىز جەبىرلەر، ارينە، كورسە دە كورمەگەن بولادى عوي. ال اشەيىندە «حالىقشىل» («ابايشىل» دا) – ءۇلىاۋي زيالىسىماقتارىمىز، ءدوي اقىن-جازۋشىلارىمىز قايدا؟ سايدا ما... ساراي ماڭىندا ما؟ قازىرگى ەڭ جاسى ۇلكەن اقساقالىمىز (ساقال-مۇرتى بولماسا دا) – ءابدىجامىل جاكەمىز نيۋ-يوركتە ءجۇر ەكەن. قويشىعارا، مىرزاتاي اعالارىمىزدىڭ بيللياردتان، ودان قالسا كەمپىرلەرىنەن قولدارى تيمەي ءجۇر-اۋ. نۇرلاش ماڭگىلىك-بايباتشا بولسا، «ساۋىن سيىرلارىنىڭ» ەسەبىنە جەتە الماي باسى قاتىپ ءجۇر. ءفاريزاش ناعاشى اپكەم – سول توي-تومالاقتاردا ءجۇر. ال ەندى اكىم تارازي ايدىكي اكامىز بار قازاقتى بىردەن جاقسى كورىپ كەتىپ، ماحابباتى قاتتى ويانىپ، سودان... وزگەشە ءبىر «ەيفوريالىق» جوعارى كۇيدە ءجۇرىپتى. («ايقىن» گازىتىنىڭ قوسىمشاسى: «قازاقتى ءبىر ادام جاقسى كورسە، مەندەي-اق جاقسى كورسىن»).
وۋ، اعايىندار، بۇعان كىم سەنەدى؟! كۇنى كەشە اباي-اتا ەسكەرتكىشى الدىندا باسىن ءيىپ، كوز جاسىن كولدەتكەن – بۇگىن سول ەسكەرتكىش قيراپ تۇرعانىندا قاراسىن دا كورسەتپەي كەتكەنگە... سەرىك تۇرعىنبەكوۆ دەگەن سەرى اقىنىمىز ءمۇشايرا قۋىپ، وڭكەي ەكىنشى-ءۇشىنشى ورىندار الىپ قالىپ، قاتتى قينالىپ جۇرگەنىندە، جاقىندا – استانانىڭ 15 جىلدىعىنا ارنالعان ءمۇشايرادا «استانا – داستان» پوەماسىمەن باس بايگەنى يەلەنىپتى. (سول داستاننان ءۇزىندى: «جيەگى جاسىل قۇراق، جاس قاراعاي; الەمدە قالا بار ما استاناداي! جۇرگىنشى كوشەدەگى ءبىز تۇگىلى – قارايدى تەبىرەنىپ تاستاعى اباي»).
كوڭىلى جايلانعان شىعار، ەندى بارىپ كورسىن دە، تاستاعى اباي-اتاسىن: «تەبىرەنىپ قاراپ» تۇر ما ەكەن، جوق الدە پۇشايمان بوپ، قاپالانىپ تۇر ما ەكەن؟..». رەتى كەلگەندە ايتىپ قالالىق، پوەمانىڭ مىنا ءبىر شۋماعىنىڭ ءوزى – جالاڭ، جەلبىر، جاداعاي; «تاستاعى» دەگەن ءسوز («تۇعىردا» دەسە ءبىر ءسارى) تۇسىنىكسىز دە ورىنسىز. جالپى، گازىتتە كەلتىرىلگەن ءۇزىندى شۋماققا قاراپ تۇرساڭ – پوەما-داستاننىڭ سۆەتوۆوي ەففەكتىگە قۇرىلعاندىعىن بايقايسىڭ...
بۇل كۇندەرى استانا تاپ-تۇيناقتاي – باستان-اياق ءتۇپ-تۇگەل جايناپ، جۇتىنىپ تۇر. اعاش-شوپتەر پريچەسكالانىپ، تارتىپكە كەلتىرىلگەن; گۇلزارلار ماپەلەنىپ، ۇكىلەنگەن; ۇيلەر، عيماراتتار قىزىلدى-جاسىلدى جاساۋلانعان; ويىن-ساۋىق ورىندارى بولسا-بولماسىن – «قىز دايىن بولسا، ءبىز دايىن». تەك قانا، يا، تەك قانا قيراپ، قاۋساپ، جەتىمەكتەنىپ تۇرعان – اباي-اتا ەسكەرتكىشى. ەگەر دە مۇنى «پارادوكس» دەر بولساق، ول قانداي، نەندەي پارادوكس؟.. مۇمكىن، بۇل – بىرەۋلەردىڭ ادەيىلەپ ىستەپ وتىرعان قىساستىعى (قاستاندىعى) شىعار؟ ونى كىم جاساپ وتىر ءھام كىم جاساتىپ وتىر؟
اباي مەن قازاق – ەگىز، ءبىر ۇعىم. ايىرما سوندا: «ابايسىز – قازاق كۇن كورە المايدى، قازاقسىز – اباي كۇنىن كورە بەرەدى». ماڭدايىڭا بىتكەن ءبىر ابايىڭدى سىيلاي الماساڭ – ءوزىڭدى سىيلاماعانىڭ.
ارىعا بارماي-اق، كەشەگى پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ ەسكەرتكىشتەرىن الالىق: پيتەردە – ءبىرىنشى پەتر، ماسكەۋدە – پۋشكين، تيفليستە – رۋستاۆەلي، ەرەۆاندا – ساسۋنسكي، تاشكەندە – ناۋايى، بىشكەكتە – ماناس، ت.ت. (سول جاقتاعى سۋرەتتەر). شىركىن، مىنە، ەسكەرتكىش دەپ – وسىلاردى ايت! كىم كورسە دە ءسۇيىنىپ، ءسۇيسىنىپ كورەدى. مۇنداي ەسكەرتكىشتەرمەن قالاي ماقتانساڭ دا جاراسادى. ءوزىمىزدى الساق، الماتىداعى اباي-اتا ەسكەرتكىشى – اتالعان ەسكەرتكىشتەرمەن ءبىر قاتاردا. الماتىداعى ەسكەرتكىش (ونى ويلاستىرىپ، جاساپ، تۇرعىزعانداردىڭ ارۋاقتارى ءاماندا رازى بولسىن) – «ماڭگىلىك» ەسكەرتكىش. مىنە، ءبىز ماقتانساق – وسىمەن ماقتانا الامىز. ال ەندى سول ەسكەرتكىشتەن جارتى عاسىردان اسا ۋاقىت كەيىن، مىناۋ «كوسموستىق» عاسىرلاردا – تاۋەلسىزدىگىمىز ءوز قولىمىزعا ءتيىپ، ءوسىپ-وركەندەپ، دامىپ، گۇلدەنىپ، شىرقاپ كەتكەن كەزەڭىمىزدە سوعىلعان «مىنا ابايعا» نە دەسەك بولار ەكەن؟! ايتارعا ءسوز دە جوق، بەت تە جوق، باسقا جەر... دە جوق.
قارجى جەتىسپەي مە؟ الدە دەنى ساۋ سكۋلپتور جوق پا؟ ءبارى دە بار! تەك قازىر ىمىراشىلدىق (پاراقورلىق، جەمقورلىق، الاياقتىق، جەتەسىزدىك، يمانسىزدىق...) داۋىرلەپ تۇر! قۇدايىم-اۋ، «ابايعا» جەتپەگەن ول – قاي قارجى؟! ويىن-ساۋىققا، مۇزقالا-جىنقالاعا، شەتەلدەن شاقىرىلعان جىلتىڭ-سىلتىڭدارعا، ءسويتىپ، ولە-ولگەنشە ءىشىپ-جەۋگە، تۇك تاپپاعاندا دالاعا شاشۋعا قارجى جەتەدى. تىپتەن ءبىر كوشەنى ءبىر ايدىڭ ىشىندە ون رەت قوپارىپ، ون رەت قايتالاپ ىستەۋگە قارجى جەتەدى. مىسالى، «نازارباەۆ-ۋنيۆەرسيتەتتى»، «نازارباەۆ-مۋزەيدى» كۇنىگە قايتالاپ ىستەۋدە – وعان قارجى جەتىپ-ارتىلىپ جاتىر.
وسىندايدا تاعى دا ەسىڭە تۇسەدى-اۋ: تۇركىستانداعى «ازىرەت سۇلتان» ماۆزولەيىنىڭ سالىنىپ، ونى-مۇنى ارلەۋىنىڭ بىتپەي قالعانىنا 600 جىلدان اسىپتى. سول قالىپ كەتكەن تىرلىكتى بىزدەر ءالى كۇنگە دەيىن بىتىرە الماعان ەكەنبىز؟.. (استىن قازىپ، ۇلى ارۋاقتاردىڭ سۇيەكتەرىن شاشىپ، بىردەڭە-شىردەڭە ىزدەپ، تىمىسكىلەنگەندە بالەدەيمىز). ال «ساداقا-قارجى» دەگەن بۇتكىل ەلدەن، مۇسىلمان الەمىنەن كۇنىگە ساۋىلداپ ءتۇسىپ جاتقان جوق پا؟..
وسى بۇگىنگى ايتىپ وتىرعان، تاعى باسقا دا كەلەڭسىزدىكتەرىمىزدىڭ ءتۇپ-نەگىزى نەدە؟ قايدا؟ ءسال ويلانىپ، بايقاپ كورەر بولساق – شەشۋى دە بەلگىلى بولار ەكەن. قولىنان كەلىپ، قونىشىنان باسقانداردىڭ، ايتەۋىر ءبىر تەتىككە يە بولعانداردىڭ جەڭ ۇشىنان جالعاسىپ، بىرىگىسىپ، ءبىتىسىپ (زامكنۋتىي كرۋگ), ناتيجەسىندە – جەمقورلىققا داڭعىل جول اشىلعاندىعى. ء(بىر گۇلدەنسە، – وسى «جەمقورلىق» شىنداپ گۇلدەنۋدە).
نە جەتپەيدى بۇل ەلدە؟ بار-جوعى – قازاعى، ورىسى، ءشۇرشىتى، باسقاسى-قاسقاسى – 16–17 ميلليون-اق ەكەنبىز. بۇل دەگەنىڭىز... «ميزەر» عوي! الەممەن سالىستىرساڭ، «ساۋساقپەن سانارلىق-اق» دەگەن ءسوز. ال جەر بولسا، كەڭ بايتاق، ۇلان-قايىر. استى-ءۇستى تولى بايلىق. بىراق بىراق-تا... جەتپەيدى. «ابايعا» جەتپەيدى. ءۇيى جوق، كۇيى جوق، جۇمىسى جوق، تاعى نەسى جوق – قوڭىر قازاققا كەلگەندە جەتپەيدى. جىرتىڭ-سىلتىڭعا، شۋ-شوۋلارعا، باي-باتشالاردىڭ قالاي قالاسا، سولاي «جۇتىپ-جاۋكەمدەۋىنە» – ارينە، ءبارى-ءبارى جەتىپ-ارتىلادى.
مەن ەكونوميست ەمەسپىن، ەسەپشى ەمەسپىن، بىراق تا كوزىمدى جۇمىپ تۇرىپ-اق ايتار ەدىم: «ەگەر دە ءبىر «ءتۋريزمدى» دۇرىستاپ تۇرىپ جولعا قويار بولعانىمىزدا – سول ءتۋريزمنىڭ ءوزى بار-جوعى 15–17 ميلليون حالىقتى «ۆوت تاك!» اسىرار ەدى»، – دەپ. قالعان باسقا دۇنيەڭدى جيناپ، تەكشەلەپ قويا بەر كەلەشەك ۇرپاققا. «ينۆەستيتسيا» دەگەن، نەگىزىنەن – «وتىرىك»; بىزگە ونىڭ كەرەگى شامالى ەدى. تەك «جەۋى از بوپ جاتقانداردىڭ – تاعى-تاعى جەپ قالۋلارى ءۇشىن» دە. سەنبەسەڭىزدەر، قاراڭىزدار، ءبىر مىسال: قايبىر جىلدارى «ءۇش جىل – اۋىل جىلى» دەپ ۇران تاستالىنىپ، قىرۋار قارجى ءبولىندى. («قارجى» دەگەندە، ول قارجى – جەر بايلىعى، ونى وڭدەۋشى حالىقتىكى، ءاربىر «نالوگوپلاتەلششيكتىكى» ەكەندىگىن ۇمىتپاڭىزدار). سول قارجىنىڭ جارتىسى دا اۋىلعا بارمادى. سۋعا اعىپ كەتتى مە؟ ەشقايدا دا اققان جوق، استانادا، وبلىستا، رايوندا قالدى; قالعاندا – جەبىرلەردىڭ قالتاسىندا. از-ماز بولىگى اۋىلداعى قۇيىرشىقتارىنا تيگەن شىعار، سەبەبى ەرتەڭگى كۇنى «قاعاز» تولتىرىپ، «وتچەت» بەرەتىن سولار عوي...
قۇدايىم-اۋ، «15–17 ميلليون» دەگەن – جان-جاعىمىزداعى كەز كەلگەن ەلدىڭ ءبىر قالاسىنىڭ حالقى ەمەس پە؟! جامان تايلاننىڭ استاناسى بانگكوك قالاسىنىڭ ءبىر وزىندە 27 ميلليون حالىق تۇرادى. (70 ميلليون حالقى بار تايلاننىڭ بيۋدجەتىنىڭ 35 پايىزىن «تۋريزم» قۇرايدى). سول بانگكوكتا، 1,5 ميلليارد حالقى بار قىتايدا، 1 ميلليارد حالقى بار ءۇندىستاندا، 300 ميلليوندىق امىريكادا، 100–100 ميلليوندىق گەرمانيا-فرانتسيالاردا، 90 ميلليوندىق يراندا، اناۋ... موزامبيكتە، الاقانداي عانا جەرلەرى بار گوندۋراستا، نيكاراگۋادا، باربادوستا، تىپتەن 40 ميلليونعا تاقاپ قالعان ءوزىمىزدىڭ كورشى اعايىن وزبەكستاندا، تاعى-تاعىلاردا «كريزيس» بولىپ، قينالىپ جاتسا – تۇسىنەر ەدىك. ال بىزدەرگە نە جورىق؟ بىزدەرگە، اتا-بابادان قالعان (بىراقتا ساتىلىپ كەتكەن) مىنانداي ۇلان-عايىر جەردە – «كريزيس» قايدان شىققان; «ءۇي جوق، كۇي جوق، جۇمىس جوق، قاتىن جوق... جوق تا جوق» – نە تەڭ؟!.
«وتىرىك... جالعاندىق... جاپپاي جاعىمپازدىق... «قۇر ماقتانمەن شىننىڭ بەتىن بوياي بەرگىشتىك». سوسىن وكىرتىپ تۇرىپ، جەپ-جۇتىپ ۇلگىرىپ قالۋ كەرەك. سەبەبى ءبىر اياقتارىمىزبەن قاشان-اق سىرت جەرلەردە تۇرمىز عوي، دۇنيە-مۇلكىمىز دە سول جاقتا قاتتاۋلى، جاساۋلى، دايىن. ونى-مۇنى بولا قالسا، سو مەزەت تاباندى جالتىراتامىز...
اشىعىن ايتالىق (مەنسىز دە جۇرتتىڭ ءبارى ايتىپ تا، ءبىلىپ تە ءجۇر عوي): تۇڭعىش تا ءتول پرەزيدەنتىمىزدى جاقىن اينالاسىنداعى بەلگىلى دە بەلگىسىز ءبىر توپ «گيپنوزداپ» العان. بيلەپ-توستەپ كەتكەن. «ءبارى جاقسى، جاقسى ەمەس نارسە قالماعان، گۇلدەنىپ، شارىقتاپ، ەشكىمگە قۇيرىق ۇستاتپاي كەتكەنبىز!» – دەپ جاڭىلىستىرىپ، الدارقاتىپ قويىپ، وزدەرى بىلگەن بوقتارىن جەۋدە. «ويباي، كوكە، سىزگە ەندى دەمالىستان باسقا دانەڭە دە قالعان جوق، اناۋ جەرگە، مىناۋ جەرگە بارىپ، ويناپ-كۇلىپ كەلىڭىز!» – دەپ شىعارىپ سالىپ، وزدەرى مۇندا ويلارىنا كەلگەنىن ىستەۋدە.
سوندا نە؟ بۇل – «الەم تانىعان»، «الەمگە قازاقستاندى تانىتقان»، «سۇڭعىلا» دا «ساردار ساياساتكەر» ءبىر پرەزيدەنتىمىزدى مازاق ەتۋ مە؟!
كۇلگىڭ كەلەدى – ساقىلداپ تۇرىپ، ەڭكىلدەپ تۇرىپ جىلاعىڭ كەلەدى. كۇلە دە المايسىڭ – قىتىعىڭ كەلمەيدى، وسى كۇندەرى جىلاي دا المايسىڭ – كوزىڭنەن جاس تامبايدى... («مەن ءوزى ءتىرىمىن دەيىن دەسەم – ءتىرى دە ەمەسپىن، ءولىمىن دەيىن دەسەم – ءولى دە ەمەسپىن». اباي-اتا).
ءبىر كۇندەرى «مىناۋ اباي» قۇلاپ، شاشىلىپ، جايراپ قالار بولسا – كەزەكسىز-اق تاعى ءبىر تويدى جاساپ كەپ جىبەرەر مە ەكەنبىز؟ ءاي، مىنا تۇرىمىزبەن وندايدان دا تايىنباسپىز.
«قوش، قوش بوپ تۇر – قوڭىر دا قىڭىر، ماڭگىلىككە تۇزەلمەس قاسقا دا قيسىق قازاعىم!..»
يگەن
(يگىلىك ايمەن)
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»
(پروەكت «DAT» № 26 (202) 11 شىلدە 2013 جىل
تاقىرىپ وزگەرتىلىپ الىندى. تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: «ابايعا» جەتپەگەن
ول – قاي قارجى؟!
