تولەن ابدىك، جازۋشى، دراماتۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى: حالىقتان بيىك تورەشى جوق
م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى استانالىق كورەرمەندەردىڭ نازارىنا بەلگىلى جازۋشى، دراماتۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى تولەن ابدىكوۆتىڭ «ارداگەر» پەساسى نەگىزىندە قويىلعان «ۇلى مەن ۇرى» سپەكتاكلىن ۇسىندى. وسىعان وراي تۋىندىنىڭ اۆتورىمەن سۇحباتتاسقان بولاتىنبىز...
– «ارداگەر» پەساسى قالاي تۋدى؟
– «ارداگەر» – بۇگىنگى كۇن تاقىرىبىنا جازىلعان شىعارما. ومىردەگى وزەكتى پروبلەمالار كىمنىڭ دە بولسا جانىنا باتپاي تۇرا المايدى. زامان تۋدىرعان الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىكتەر مەن كەلەڭسىزدىكتەردى، رۋحاني ءومىردىڭ قايشىلىقتارى – الاياقتىق، جاعىمپازدىق، بيلىكقۇمارلىق، ەكىجۇزدىلىك تاعى سول سياقتى تولىپ جاتقان جات قۇبىلىستاردى اشكەرەلەپ كورسەتۋ ارقىلى، ۇلتتىق سانانىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال جاساۋ – ادەبيەت پەن ونەردىڭ نەگىزگى مىندەتى. وسىناۋ بەرەكەسىزدىكتىڭ كوپشىلىگى نەگىزىنەن قوعام ءومىرىنىڭ جاڭعىرماعانىنان، جاڭارماعانىنان، دامۋدىڭ ەسكى سۇرلەۋىنەن شىعا الماي وتىرعانىمىزدان ەكەنى بەلگىلى. ءبىرىنشى اكتا وسى ويلار قارت اكادەميكتىڭ اۋزىمەن ايتىلادى.
م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى استانالىق كورەرمەندەردىڭ نازارىنا بەلگىلى جازۋشى، دراماتۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى تولەن ابدىكوۆتىڭ «ارداگەر» پەساسى نەگىزىندە قويىلعان «ۇلى مەن ۇرى» سپەكتاكلىن ۇسىندى. وسىعان وراي تۋىندىنىڭ اۆتورىمەن سۇحباتتاسقان بولاتىنبىز...
– «ارداگەر» پەساسى قالاي تۋدى؟
– «ارداگەر» – بۇگىنگى كۇن تاقىرىبىنا جازىلعان شىعارما. ومىردەگى وزەكتى پروبلەمالار كىمنىڭ دە بولسا جانىنا باتپاي تۇرا المايدى. زامان تۋدىرعان الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىكتەر مەن كەلەڭسىزدىكتەردى، رۋحاني ءومىردىڭ قايشىلىقتارى – الاياقتىق، جاعىمپازدىق، بيلىكقۇمارلىق، ەكىجۇزدىلىك تاعى سول سياقتى تولىپ جاتقان جات قۇبىلىستاردى اشكەرەلەپ كورسەتۋ ارقىلى، ۇلتتىق سانانىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال جاساۋ – ادەبيەت پەن ونەردىڭ نەگىزگى مىندەتى. وسىناۋ بەرەكەسىزدىكتىڭ كوپشىلىگى نەگىزىنەن قوعام ءومىرىنىڭ جاڭعىرماعانىنان، جاڭارماعانىنان، دامۋدىڭ ەسكى سۇرلەۋىنەن شىعا الماي وتىرعانىمىزدان ەكەنى بەلگىلى. ءبىرىنشى اكتا وسى ويلار قارت اكادەميكتىڭ اۋزىمەن ايتىلادى.
ەكىنشى اكتا اكە مەن بالانىڭ ايتىسى ارقىلى ۇرپاقتار پروبلەماسى ساحناعا شىعادى. اعا ۇرپاق قاتال زامانعا تاپ بولىپ، تاريحتىڭ تالقىسىنا ءتۇستى، جاس ۇرپاقتىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ رۋحاني الەمىنەن كوز جازىپ قالىپ، ءوز ەلىندە وگەي بالاداي جۇرگەندەرى دە از ەمەس. بىراق ۇرپاقتار اراسىنداعى ساباقتاستىق ۇزىلۋگە ءتيىستى ەمەس. ونسىز ءبىرتۇتاس حالىق بولىپ قايرات قىلىپ، قيىندىقتى جەڭۋ قيىن.
وسى يدەيالاردى ىشتەي تولعاتىپ، قاي جانردا بەرەرىمدى بىلمەي ءجۇرۋشى ەدىم، اقىرى پەسا تۇرىندە دۇنيەگە كەلدى عوي.
– شىعارما ساحنالانعاندا كوزدەگەن ماقساتىڭىزعا جەتە الدىڭىز با؟
– پەسانىڭ ساحنالانۋى ارقىلى كوزدەگەن ماقساتىما جەتتىم دەپ رەجيسسەردىڭ ايتقانى ءجون شىعار. ويتكەنى پەسا مەنىكى بولعانمەن، سپەكتاكل – رەجيسسەردىكى. ءوز تاراپىمنان ريزاشىلىعىمدى العاشقى قويىلىم كەزىندە ايتقانمىن. رەجيسسەر مەن اكتەرلەردىڭ تەر توككەنى كورىنىپ تۇر. ءتاپ-ءتاۋىر شىققان جەرلەرى بارشىلىق. ارينە، رەجيسسەردىڭ كورۋى بار دا، اۆتوردىڭ كورۋى بار. ەكەۋىنىڭ كوزقاراسى ءبىر جەردەن شىعا بەرمەۋى مۇمكىن. بىراق ءبىر نارسە ايقىن – كورەرمەن سپەكتاكلدى جاقسى قابىلدادى. ەڭ ۇلكەن جەتىستىك – وسى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا دا جوعارى باعا بەرىلىپ جاتتى. سوندىقتان رەجيسسەر ە.وباەۆتى دا، قاتىسقان اكتەرلەردى دە شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! ساحنادا باتىلدىق كەرەك. نەعۇرلىم اششى شىندىقتى ايتساڭ، حالىققا ۇناي بەرەسىڭ. بىزگە حالىقتان بيىك قانداي تورەشى بولۋى مۇمكىن؟!
– رەجيسسەردىڭ تراكتوۆكاسى، قىسقارتۋلارى كوڭىلىڭىزدەن شىقتى ما؟
– رەجيسسەردىڭ تراكتوۆكاسىمەن كەلىسەمىن. اسىرەسە، ساحناعا اكادەميكتىڭ دوسى شىعاتىن جەرىندە كورىنىستى جانداندىرىپ جىبەرگەن سەكىلدى. قىسقارعان جەرلەردىڭ قايسى ءبىر تۇستارىن تولىقتىرسا قايتەر ەدى دەگەن پىكىرىمدى دە ايتقانمىن. ونى وزدەرى كورە جاتار.
باستى رولدە ويناعان باۋىرجان ءتۇر-تۇلعاسى، اكتەرلىك شەبەرلىگى جاعىنان لايىقتى ەكەنى كورىنىپ تۇر. ءرول وتە كۇردەلى. ءبىر جارىم ساعاتقا جۋىق جاڭىلماي سويلەپ شىعۋدىڭ ءوزى وڭاي ەمەس شىعار. بىراق ءرولدى اياعىنا دەيىن جاقسى الىپ شىقتى. سپەكتاكلدىڭ ەكىنشى قويىلىمى بىرىنشىدەن دە ءساتتى شىقتى دەپ ويلايمىن. سوعان قاراعاندا، بارا-بارا ءوزىنىڭ ەڭ جوعارعى كونديتسياسىنا جەتەر-اۋ دەگەن ءۇمىتىم بار. ارينە، شەبەرلىكتە شەك جوق. پەسا پسيحولوگيالىق دراما تۇرىندە جازىلعاندىقتان، كەيىپكەردىڭ جان دۇنيەسىندەگى ىشكى درامانى ايشىقتاي بەرۋگە ابدەن بولادى. ال ارداگەردىڭ ۇلىن ويناعان ازاماتقا ريزاشىلىقتان باسقا ايتارىم جوق. جاقسى وينايدى.
– كورەرمەن ساحنا سۋرەتىنە ۇلكەن ءمان بەرەدى. سۋرەتشىلەردىڭ جۇمىسىنا قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟
– دەكوراتسيانى ناشار دەپ ايتا المايمىن. وعاش كورىنگەن ەشتەڭەنى بايقامادىم. راس، مەنىڭ كوز الدىمداعى كورىنىس ءسال باسقاشالاۋ بولاتىن. وقيعا كارت اكادەميكتىڭ كابينەتىندە، جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحبات تۇرىندە وتەدى. سوندىقتان جۇرتقا تۇسىنىكتىرەك بولۋ ءۇشىن، ساحنادا كابينەت جاسالاتىن شىعار دەپ ويلاعام. بىراق رەجيسسەر كەڭ ساحنانى پايدالانعىسى كەلگەن ەكەن. ەركى وزىندە. ونىڭ ۇستىنە سودان كەلىپ جاتقان كەمشىلىكتى كورىپ تۇرعان جوقپىن.
ۇرىنى ويناعان جىگىت – تالانتتى اكتەر. بىراق تراكتوۆكاسى وزگەشەلەۋ. ۇرىنىڭ اتى ۇرى عوي. ول ءۇيدىڭ ىشىندە ەركىن جۇرمەي، كوبىرەك قىسىلىپ-قىمتىرىلسا، مەنىڭ ۇرىما جاقىنداي تۇسەر مە ەدى دەپ ويلايمىن. الايدا ارا-اراسىندا اڭگىمەگە ارالاسىپ، سۇحبات الىپ جاتقان جۋرناليستەرمەن شارمايلاسىپ قالاتىن جەرلەرى ءتاپ-ءتاۋىر شىققان. جالپى، ۇرىنىڭ رولىنە الدەبىر تولىقتىرۋلار ەنگىزۋدى ويلاپ ءجۇرمىن. كىتاپ جازساڭ، ونىڭ وقىرمانعا ۇناعان-ۇناماعانىن ءبىلۋ قيىن. وعان ۋاقىت كەرەك. ال سپەكتاكلدىڭ اسەرىن بىردەن كورىپ وتىراسىڭ. العاشقى قويىلىم تۇسىندا دا كوپ ادام ادەيى كەلىپ، وزدەرىنىڭ ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ: «تەاترعا وسىنداي پەسا كەرەك ەدى. سىزگە راقمەت!» دەگەن سوزدەردى ايتىپ جاتتى. ال مەن ءوز تاراپىمنان تەاتر ۇجىمىنا ۇلكەن العىس ايتامىن.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت.
قىمبات سماگۇلوۆا
"ايقىن" گازەتى
