اعابەك قوناربايۇلى. قايراۋ
ءبىز كەيدە وزگە ەمەس، وزىمىزبەن سىرلاسامىز. «ءبىز وسى نە ىستەپ ءجۇرمىز؟ نەنى ۋايىمداپ، نەنى كوكسەيمىز؟ جاساعان جۇمىسىمىز، اتقارعان امالىمىز قايسى؟ قوعامعا نە پايدا كەلتىردىك؟ تۇپكى ماقساتىمىز نە؟» – دەگەن سانسىز ساۋالدار سانامىزدى سان-ساققا جۇگىرتىپ، جانىمىزدى مازالايتىنى حاق؟ ويلانىپ كورسەك، ءالى دە بولسا ماقساتىمىزدى ايقىنداپ، مۇراتىمىزدى ناقتىلاپ الماعان سياقتىمىز...
كەيدە تاريحقا كوز جۇگىرتەمىز، قايتالانباس تۇلعالار مەن اتا-بابالارىمىزدىڭ ءومىرىن كوز الدىمىزعا ەلەستەتەمىز. سويتسەك، بۇل قانىمىزدا بار قاسيەت ەكەن. جۇرتقا جاقسىلىق جاساۋعا، ەل يگىلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتۋگە ۇمتىلعان ادامنىڭ تىنىش، جايباراقات جاتۋى استە مۇمكىن ەمەس ەكەنىن تۇسىنەمىز.
راس، كەيدە شارشايمىز. شارشاعان سايىن ءبىر عۇلامانىڭ: «اتقاراتىن جۇمىستار ۋاقىتتان دا كوپ»، – دەگەن ءسوزى سانامىزعا ساق ەتە قالادى. بويىمىزدى قايتا تىكتەپ، بوساڭسۋعا جول بەرمەۋگە تىرىسامىز.
ۇلت قامى مەن ۇلى مۇراتتار ءۇشىن جان پيدا بولعان اقىن-جىراۋلاردىڭ، الاش ارىستارىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن جاقىن تانىسقان ساتتە ولاردىڭ ومىرلىك ۇستانىمى مەن ماقساتىن انىق اڭعارامىز.
«قاراڭعى قازاق كوگىنە،
ورمەلەپ شىعىپ كۇن بولام!
قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە،
ءبىز كەيدە وزگە ەمەس، وزىمىزبەن سىرلاسامىز. «ءبىز وسى نە ىستەپ ءجۇرمىز؟ نەنى ۋايىمداپ، نەنى كوكسەيمىز؟ جاساعان جۇمىسىمىز، اتقارعان امالىمىز قايسى؟ قوعامعا نە پايدا كەلتىردىك؟ تۇپكى ماقساتىمىز نە؟» – دەگەن سانسىز ساۋالدار سانامىزدى سان-ساققا جۇگىرتىپ، جانىمىزدى مازالايتىنى حاق؟ ويلانىپ كورسەك، ءالى دە بولسا ماقساتىمىزدى ايقىنداپ، مۇراتىمىزدى ناقتىلاپ الماعان سياقتىمىز...
كەيدە تاريحقا كوز جۇگىرتەمىز، قايتالانباس تۇلعالار مەن اتا-بابالارىمىزدىڭ ءومىرىن كوز الدىمىزعا ەلەستەتەمىز. سويتسەك، بۇل قانىمىزدا بار قاسيەت ەكەن. جۇرتقا جاقسىلىق جاساۋعا، ەل يگىلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتۋگە ۇمتىلعان ادامنىڭ تىنىش، جايباراقات جاتۋى استە مۇمكىن ەمەس ەكەنىن تۇسىنەمىز.
راس، كەيدە شارشايمىز. شارشاعان سايىن ءبىر عۇلامانىڭ: «اتقاراتىن جۇمىستار ۋاقىتتان دا كوپ»، – دەگەن ءسوزى سانامىزعا ساق ەتە قالادى. بويىمىزدى قايتا تىكتەپ، بوساڭسۋعا جول بەرمەۋگە تىرىسامىز.
ۇلت قامى مەن ۇلى مۇراتتار ءۇشىن جان پيدا بولعان اقىن-جىراۋلاردىڭ، الاش ارىستارىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن جاقىن تانىسقان ساتتە ولاردىڭ ومىرلىك ۇستانىمى مەن ماقساتىن انىق اڭعارامىز.
«قاراڭعى قازاق كوگىنە،
ورمەلەپ شىعىپ كۇن بولام!
قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە،
كۇن بولماعان دا كىم بولام؟!» سۇلتاماحمۇت اتامىزدىڭ ويىن ەندى اڭدادىق. نەبارى 27 جىل ءومىر سۇرگەن ول جۇرەككە جىگەر سىيلايتىن وسى ولەڭ جولدارىن قانشا جاسىندا جازدى ەكەن؟ قانشا جاسىندا قاراڭعى قازاق كوگىنە شىعىپ، كۇن بولۋدى ماقسات ەتىپتى؟
ال قازىر ءبىزدىڭ جاسىمىز قانشادا؟
«وق ءتيىپ ون ۇشىمدە وي ءتۇسىرىپ،
بىتپەگەن جۇرەگىمدە بار ءبىر جارام.
الدانىپ تاماعىما ونى ۇمىتسام،
بولعانداي جەگەنىمنىڭ ءبارى حارام.
ادامنان تۋىپ، ادام ءىسىن ەتپەي،
ۇيالماي نە بەتىممەن كورگە بارام؟..» بۇل – ماسا بوپ ىزىڭداپ، ۇيىقتاپ جاتقان حالىقتى وياتپاق بولعان احمەت بايتۇرسىنۇلى بابامىزدىڭ ون ءۇش جاسىندا جازعان ولەڭى. ال ءبىز ون ءۇش ەمەس، جيىرما ءۇش جاسىمىزدا نە ىستەپ، نە تىندىردىق؟ ال قازىر شە؟
احمەتتىڭ ماسا بولىپ ىزىڭداۋى، مىرجاقىپتىڭ «ويان، قازاق» دەپ شىرىلداۋى، ابايدىڭ قارا ءسوز جازىپ قايعىرۋى، شاكىرىمنىڭ: «حالقىڭا ەڭبەك قىل. اق جولدان اينىماي، ار ساقتا، ونى بiل»، – دەپ جىرلاۋى ۇلى ماقساتقا ۇمتىلۋدان تۋعان ويلار ەكەن.
ال ءبىز نەنى ۇمىتىپ، نەگە ۇمتىلىپ ءجۇرمىز؟
قۇدايسىز قاۋىم قۇرعىسى كەلگەن كوممۋنيستەر قايراتكەر، الاششىل ازامات تۇرار رىسقۇلوۆتى اسىل ءدىنى – يسلامنان باس تارتۋعا كوندىرمەك بوپ، شىبىن جانىن كوزىنە كورسەتىپ، شىرقىراتىپ قيناعاندا، ول: «دىنىمنەن ەكى دۇنيەدە دە باس تارتپايمىن»، – دەپ قاسارىسىپ تۇرىپ الدى. بۇل ساحابا، ايگىلى ازانشى ءبىلالدىڭ وقيعاسىمەن سايكەس كەلگەنىن ەسكە تۇسىرسەك، كوزىمىزدەن جاس مولتىلدەيدى.
ۇلت جاناشىرى مۇستافا شوقاي دا «جاس تۇركىستان» جۋرنالىن شىعارىپ، حالىقتىڭ كوكىرەك كوزىن اشۋعا تاباندى تۇردە كىرىسكەندە، ونى ابدەن قىسپاققا الىپ، قينايدى. مۇسىلمان ماريا دەيتىن ايەلى: «ءوزىڭدى دە، مەنى دە قيناماي، بۇل جۇمىسىڭنان باس تارتشى»، – دەگەندە، قايراتكەر مۇستافا بابامىز: «بۇل ماقساتىمنان ەشقاشان قايتپايمىن»، – دەپ تاباندىلىق تانىتىپ، ىزگى نيەتىنە قىلاۋ تۇسىرمەي تۇرىپ الادى.
وسى وقيعانى وي ەلەگىنەن وتكىزگەن سايىن پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (س.ع.س.) مۇشرىكتەردىڭ (پۇتقا تابىنۋشىلار) تالابىن قابىلداماي: «ءبىر قولىما اي، ال ءبىر قولىما كۇندى بەرسەڭدەر دە، سوندا دا ماقساتىمنان باس تارتپايمىن»، – دەۋى ۇلى مياسسيانى سەزىنۋدەن تۋعان تالاپ ەمەس پە ەدى؟!
ال ءبىز قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان بەيبىت زاماننىڭ سىناعىنا قالاي شىداس بەرىپ ءجۇرمىز؟
حالىق ءۇشىن باسىن قاتەرگە تىككەن ۇلت ماقتانىشتارى نەگە بۇل قادامدى تاڭدادى؟ «اش بالەدەن قاش بالە» نەمەسە «اش قۇلاقتان تىنىش قۇلاق» دەگەن ۇستانىمدى ۇستانسا بولار ەدى عوي. جوق. استە ولاي ەمەس. يماندىلىقتى تۋ ەتكەن تۇلعالارىمىز جەكە مۇددەنى كوزدەمەدى. «ادامنىڭ جاقسىسى – وزگەلەرگە پايداسىن تيگىزگەندەرى», – دەگەن ءحاديستى ساناسىنا سىڭىرگەن بابالارىمىزدىڭ بەيقام جاتا الماسى انىق ەدى.
جاسىرىپ جابارى جوق، كەيدە: «مەن كەشەگى ۇلى ىستەردىڭ باستاماشىسىنا اينالىپ، ارتىنا وشپەستەي ءىز قالدىرعان بابالاردىڭ ۇرپاعىمىن»، – دەپ، كوكىرەك كەرنەپ ماقتانامىز. سولارعا ءبىر ءسات بولسىن ۇقساپ باقتىق پا؟
وي بولىسەيىك. ءسىز دە وي تاستاڭىز. حات-حابار كۇتەمىز.
Abai.kz
