سەمەيدەگى ءبىزدىڭ «دارىندى بالالارعا ارنالعان ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى «جاس ۇلان» ارنايى ەرلەر مەكتەپ-ليتسەي-ينتەرناتى» باستى ورىنعا اسكەري ءپاتريوتيزمدى قوياتىندىعى امبەگە ايان. سوندىقتان ءار وقۋ جىلىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جوسپارى وسى ماسەلەنىڭ توڭىرەگىنە توپتاستىرىلىپ، ساتى-ساتىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. الىسقا بارماي، ءوزىم باسقاراتىن "جاس اقىندار" ۇيىرمەسى نەگىزگى نازاردى «تۋعان جەر» مەن «وتانعا» دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە اۋدارادى.

ارىپتەستەرىم قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى، 62-ۆزۆود (6-سىنىپ) جەتەكشىسى نىعمەتوۆا ءلاززات تەڭەلقىزى، 7 - سىنىپتىڭ جەتەكشىسى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى اينۇر تولەۋحانقىزى، اسكەري ليتسەيدەگى وقۋ ءىسىنىڭ ورىنباسارى ومىربەكوۆا ماقپال قۋانىشقىزدارىمەن ۇلاندارعا ءتالىم-تاربيە بەرۋدەگى پاتريوتيزم باعىتىن ءسوز ەتىپ، بولاشاقتا بىرلەسە ىستەيتىن جوسپارلارىمىزدىڭ ءتۇرلى باعىتتارىنىڭ العاشقى سۇلباسىن ومىرگە اكەلە الدىق.

«جاس اقىندار» ۇيىرمەسىنىڭ جازبا ءارى ايتىس ونەرىنە تاعىلىممەن تاربيەلەنىپ، دەربەس ماشىقتانىپ جاتقان شاكىرتتەرىمىز پاتريوتيزمەن بەرىك ساباقتاستىقتاعى «دومبىرا»، «تاۋەلسىزدىك»، «رەسپۋبليكا كۇنى»، «انا ءتىلىم»، «مەن قازاقتىڭ بالاسىمىن»، «وتان»، «العاشقى سەزىم»، «تۋعان دالام»، «جاس ۇلان»، «ساباقتاعى سۋرەتتەر»، «شابىت تولقىنىسى»، «اقىندىق» سياقتى كەڭ اۋقىمدى تاقىرىپتار بويىنشا ءوز بويىنداعى ولەڭ مەن ونەرگە بەيىمدىك تالانتتارىن تانىتا باستادى. ءبىز ەڭ اۋەلى قالام سىلتەپ وتىرعان تاقىرىبىمىز جايىندا ەڭ الدىمەن اسكەري-ليتسەيدىڭ ونەر مەن ولەڭگە بەيىمى بار ۇلاندارىن، ودان كەيىن ولارعا ءتىلىم-تاربيە نۇرىن سەۋىپ جاتقان ۇلاعاتتى ۇستازدار قاۋىمىن «پاتريوتيزم» تۋرالى تولعانىسقا تولى پىكىرىن ءبىلۋدى نيەت ەتتىك.

وسى ورايدا، ەندى قۇرمەتتى دە، پاتشا كوڭىل وقىرماندارعا «قازاق ءپاتريوتيزمى» تۋرالى «جاس اقىندار» ۇيىرمەسىنىڭ جازبا ءارى ايتىس ونەرىنە تاعىلىممەن تاربيەلەنىپ، دەربەس ماشىقتانىپ جاتقان  شاكىرتتەرىنىڭ پىكىرىن ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

92 ۆزۆود ۇلانى بەكۇلان الديار: «بابالارىمىز «تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك» دەپ بەكەر ايتپاعان. ءوز باسىم «پاتريوتيزم» قاشاندا كىندىك قانىڭ تامعان جەرىڭە، وسكەن اۋىلىڭا، قالاڭ مەن وڭىرىڭە، ياعني تۋعان جەرىڭە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى. ءبارىمىز بۇگىن شاكىرت بولساق تا، قازاقستان – مەنىڭ وتانىم، ونىڭ مەن ءۇشىن جاۋاپتى ەكەنى سياقتى مەن دە ول ءۇشىن جاۋاپتىمىن دەگەن قاراپايىم ويدى بويىنا ءسىڭىرىپ وسۋگە ءتيىسپىز دەپ ويلايمىن. مىسالعا ءوزىم ءسۇيىپ تىڭدايتىن «اۋىلىم - ءانىم» اتتى اندە «تۋعان جەرىن سۇيە الماعان، سۇيە الار ما تۋعان ەلىن» دەگەن جولدار بار. وسى جولدار مەنى قاناتتاندىرىپ، ناتيجەسىندە جۇرەگىمدى جارىپ شىققان «تۋعان جەر» اتتى ولەڭىم ومىرگە كەلدى. مەن وندا «پاتريوتيزم» ءسوزىنىڭ ماعىناسىن ءبىرشاما اشا الدىم دەپ ويلايمىن» دەپ ءوز ويىن جايىپ سالىپ، تومەندەگى ولەڭىن:

تۋعان جەر

جۋسانى جۇپار اڭقىپ التىن دالام.

كۇمبەزدەي ساعىم مۇنار جارقىلداعان.

قۇراعى ماپ - مايدا بوپ ءپۇلىش تۇندەي،

بۇلاعى سىڭعىر ۋاتىپ سارقىلماعان.

كيەڭە باس ۇرايىن بۇل عالامدا.

كوركىڭدى نە جەتەدى جىرلاعانعا؟!

بەۋ، تۋعان جەر، ىڭگامدى ەڭ اۋەلى،

ءوزىڭ عوي، ءسابي - قۇشاق تىڭداعان دا.

ولەڭمەن كەڭ توسىڭدە جەلدەي ەسەم.

«بەسىگىم!»، - اقىن بولمان، تەربەمەسەڭ!

قۇدىرەتتىڭ كۇشىن سىيلاپ ماڭگى تۇرشى،

جۇرەكتىڭ لۇپىلىندەي كەۋدەمدە سەن! - دەپ، جاتقا وقىپ بەردى.

ءيا، ادام بالاسى - شەكسىز زەردەنىڭ عانا ەمەس، عاجايىپ سەزىمنىڭ يەسى ەكەنىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. اسكەري ليتسەيىمىزدە ولەڭمەن توپ جارىپ جۇرگەن تاعى ءبىر ءدۇلدۇلىمىز ەرلانوۆ ءاليجان ءوز كەزەگىندە: «بارىمىزگە داۋ تۋدىرمايتىنى تۋعان جەر - اركىمنىڭ شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن، باۋىرىندا ەڭبەكتەپ، قاز باسقان قاسيەتتى مەكەنى، تالاي جاننىڭ ءومىر-باقي تۇراتىن ءوڭىرى. مەن سەمەي قالاسىندا ومىرگە كەلگەندىكتەن وسى شاھاردى ءوزىمنىڭ كىندىك قانىم تامعان جەرىم سانايمىن. سۇيىكتى قالامدى قايدا جۇرسەم دە جۇرەگىمنىڭ تۇبىندە الديلەپ وتپەكپىن. ءوز ەلىمنىڭ پاتريوتى بولعاندىقتان تۋعان جەرگە، ونىڭ مادەنيەتى مەن  سالت-داستۇرلەرىنە ايرىقشا ىقىلاسپەن اتسالىسۋ - شىنايى ءپاتريوتيزمنىڭ ماڭىزدى كورىنىستەرىنىڭ ءبىرى دەپ سانايمىن»، - دەپ، ءوزىنىڭ «سەمەيىم» اتتى ولەڭىن وقىپ بەردى.

ءبىز جاس اقىننىڭ بۋىرقانعان پاتريوتتىق سەزىمىنىڭ داۋىلىنان ومىرگە كەلگەن ولەڭدى جۇرت نازارىنا تولىق ماتىنىمەن ۇسىنۋدى دۇرىس دەپ تاپتىق.

سەمەيىم

بۇل ولكەدە الىپتاردىڭ ءىزى قالعان.

بۇل ولكەگە جۇمباق جانار قىزىعار جان.

اننەن، جىردان، پەرزەنتى القا تاعىپ،

جۇرەك ءۇنىن تۇڭعيىق ءۇزىپ العان.

باستاۋىنداي تۇنىقسىڭ ولەڭىمنىڭ،

اسقاعىنداي بيىكسىڭ مەرەيىمنىڭ،

داستانىڭداي جىرلايمىن، رۋح تۇتانىپ،

اسپانىندا شىراقتاي سەمەيىمنىڭ!

الاشىمنىڭ ءوزىڭسىڭ ورداسى دا.

ماقتان بىزگە، تاعىلىم، ول دا، ءسىرا!

اسىلداردىڭ سوزىندەي سالماعى بار،

باسىلعانداي وشپەيتىن ءمور - عاسىرعا!

«كيەلى مەكەن» ساياتىن ءتور - ۇعىمى.

قاسيەتتى سانالعان زەڭگىر جىرى...

كەۋدەمدەگى جۇمىر ەت جىرلاپ وتەر،

سەمەي دەگەن ءجانناتتىڭ جەرۇيىعى!

62 ۆزۆود ۇلاندارى تالعاتوۆ ءنۇرالي، جۇنىسبەكوۆ ماديار 92 ۆزۆود ۇلانى ورىنبەكوۆ ەراسىلدار وسى توڭىرەكتەگى ويلارىن جيناقتاپ قويعان ساۋالدارىمىزعا ورىندى جاۋاپتار بەرە الدى.

تالعاتوۆ ءنۇراليدىڭ پايىمداۋىنشا، «بابالارىمىز سان عاسىر ۇشقان قۇستىڭ قاناتى تالىپ، جۇگىرگەن اڭنىڭ تۇياعى توزاتىن ۇلان-عايىر اۋماقتى تەك قۇر قورعاپ قانا قالعان جوق، سونىمەن بىرگە ۇلتتىڭ بولاشاعىن، كەلەر ۇرپاعىن، ءبىزدى قورعادى. جان-جاعىمىزدان كوزىنىڭ سۇعىن الا سۇقتانعان جات جۇرتقا اتامەكەننىڭ قارىس قادامىن دا بەرمەي، ۇرپاعىنا ميراس ەتتى. سول جەردى قورعاپ قالۋ باقىتى بىزگە بۇيىرىپ تۇرعانىنا قۋانىشتىمىن» دەدى ءجۇزى بۇل-بۇل جايناپ.

جۇنىسبەكوۆ ماديار: «ءبىر سوزبەن ايتقاندا مەنىڭ ۇعىمىمداعى پاتريوتتىق تاربيە: ۇلتتىق نامىس، ۇلتتىق سانا-سەزىم رۋحاني بايلىقتان كورىنىس تابادى. ولاي بولسا، بۇگىنگى جاس ۇرپاق، بىزدەر، رۋحاني بايلىققا، ەڭ الدىمەن، ءتىلىمىزدى، ءدىنىمىزدى، سالت-ءداستۇرىمىزدى جاتقىزامىز. بۇل ورايدا  ءتىل – قازاق بولۋىمىز ءۇشىن، ءدىن – ادام بولۋىمىز ءۇشىن قاجەت دەر ەدىم. ءبىز، تاۋەلسىزدىك بەسىگىندە تەربەلىپ وسكەن باقىتتى قازاق ەلىنىڭ ۇلاندارى، مەملەكەتىمىزدىڭ قازىرگى جەتىستىكتەرى تاۋەلسىزدىكتىڭ اسىل سىيى سانالاتىن  ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان سان الۋان رەفورمالاردىڭ زاڭدى ناتيجەسى ەكەنىن ماقتان تۇتامىز. سەبەبى، ەلىمىزدە قازىرگى تاڭدا ءار جاس ازاماتتىڭ تولىققاندى دامۋىنا ارنالعان جان-جاقتى شارالار جاساقتالعاندىعى ايقىن كورىنىس تابۋدا» دەپ ءوز جەكە پىكىرىن ءبىلدىردى.

ورىنبەكوۆ ەراسىل: «اتالارىمىز عاسىرلار بويى اڭساعان تاۋەلسىزدىككە ۇرپاقتارى جەتتى، جاڭا زاماندا قايتا تۋعان ەلىمىز ەگەمەندىگىن الدى، تۋعان جەردە بابالاردىڭ ارمان-مۇراتى سالتانات قۇردى. شۇعىل بەتبۇرىستاردىڭ ارقاسىندا ەلىمىز ەپتەپ اياققا تۇرىپ العاننان كەيىن، بىرنەشە عاسىر تاعدىر تاۋقىمەتىمەن جاداۋ تارتقان ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قايتا جاڭعىرتۋ باستالدى.  «ۇلىم دەيتىن ەل بولماسا، ەلىم دەيتىن ۇل قايدان تۋسىن» دەگەن حالىق دانالىعى. مەن وقيتىن اسكەري ليتسەيدە ەلىن سۇيەتىن، ەلگە ادال قىزمەت ەتەتىن ۇرپاقتى تاربيەلەۋ جولىندا كوپتەگەن يگىلىكتى ىستەر اتقارىلىپ كەلەدى. وسى جەردە ءبىلىم الىپ جاتقانىما بەك قۋانىشمىن»، - دەپ ءسوزىن اياقتادى جاس سارباز.

اسكەري ليتسەيدەگى وقۋ ءىسىنىڭ ورىنباسارى ومىربەكوۆا ماقپال قۋانىشقىزى ءوز كەزەگىندە پاتريوتتىق تاربيە بەرۋدە ماڭىزى بار تومەندەگىدەي ويدى العا تارتتى:

بۇگىنگى تاڭدا ەل ومىرىندە “قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى” قالىپتاستىرۋ جانە ونى جاس شاكىرتتەردىڭ وي-ساناسىنا ءسىڭىرۋدى مەملەكەتتىك دارەجەگە كوتەرىلىپ وتىر. قازاقستاندىق پاتريوتيزم – ەل ازاماتتارىنىڭ، رەسپۋبليكانىڭ بۇگىنگى تۇراقتى ءومىرى مەن جارقىن كەلەشەگى جولىنداعى ەڭبەگى مەن كۇرەسكەرلىگى ىسپەتتى ەكەنىن الدىمىزداعى شاكىرتتەر قاۋىمىنا تانىتا الساق، ءىسىمىزدىڭ العا باسىپ، كوزدەگەن ماقساتىمىزعا قول جەتكىزە العانىمىز دەسە، ءوز كەزەگىندە ارىپتەسىم قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى،  62-ۆزۆود جەتەكشىسى ءلاززات تەڭەلقىزى ءوز ويىن تومەندەگىدەي تۇيىندەدى:

وتانشىلدىق سەزىمى بالانىڭ ءوزى تۋعان وتباسىنان باستالىپ، تۋىپ-وسكەن ورتاعا، تۋعان توپىراعى مەن تابيعاتىنا دەگەن قۇرمەتتەۋىنە ۇلاسادى. سول سەبەپتى، قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمنىڭ قاينار كوزى قازاق ۇلتىنىڭ سان عاسىردان بەرى بەرىك قالىپتاسقان ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىنەن باستاۋ الادى. ءبىز وسىنىڭ ءبارىن شاكىرت بويىنا سىڭىرە الساق، وندا ول ءوز ۇلتىن ءسۇيىپ، ونىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتايتىن ازامات رەتىندە قالىپتاسىپ، تۋعان حالقى ءۇشىن ەرەن ەڭبەك ەتەدى» دەپ وزىندىك وي-پىكىرىن تانىتۋعا تىرىسىپ باقتى.

7 - سىنىپتىڭ جەتەكشىسى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى، ۇلاعاتتى ۇستاز اينۇر تولەۋحانقىزى: ءبىز ۇستازدار رۋحاني قۇبىلىس وتانشىلدىقتى زورلىقپەن، نۇسقاۋمەن بيلىكتىڭ باسقارۋىمەن بالا ساناسىنا ورنىقتىرۋدان ادا بولۋعا ءتيىسپىز. ونى ءار ءسات سايىن بالا جادىسىنا ءسىڭىرۋدىڭ ءساتتى پەداگوگيكالىق تاسىلدەرىن سىنالاپ قولدانۋدى ءومىر سالتىنا اينالدىرۋدى جولعا قويۋىمىز قاجەت دەپ، ورىندى ويىن العا تارتتى.

ەرىك ومارعاليەۆ

اباي وبلىسى سەمەي قالاسىنداعى «دارىندى بالالارعا ارنالعان ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى «جاس ۇلان» ارنايى ەرلەر مەكتەپ-ليتسەي-ينتەرناتى» كمم «جاس اقىندار» ۇيىرمەسىنىڭ جەتەكشىسى

Abai.kz