دوعارىستاعى پولكوۆنيك، بريتان ارمياسىنىڭ اسكەري وفيتسەرى ريچارد كەمپ (Colonel Richard Kemp) لاڭكەستەردىڭ اگرەسسياسى اق ءۇيدىڭ نازارىن ۋكرايناداعى سوعىستان باسقا جاققا اۋدارۋعا باعىتتالعان دەپ سانايدى.

7 قازاندا ءيزرايلدىڭ وڭتۇستىگىندە بولعان وقيعا ءبىر توپ لاڭكەس تاراپىنان اياق استىنان ورىن العان شابۋىل ەمەس، وعان قاراعاندا اۋقىمى مۇلدەم كەڭ. قانىشەرلەردى شابۋىلعا ايداپ سالعان قول ماسكەۋدە جاتىر.

حاماس-تىڭ اگرەسسياسى رەسەيگە نە ءۇشىن ءتيىمدى؟ امەريكا اكىمشىلىگى مەن ەۋروپا باسشىلارى ءبىر جارىم جىلدان اسا بار زەيىندەرىن الەمدىك سوعىسقا انايلىپ كەتپەس ءۇشىن ۋكرايناداعى شايقاسقا اۋدارىپ كەلدى. ەندى ولار تاياۋ شىعىستاعى جارىلىسقا يە بولدى.

بۇل – پۋتين ستراتەگياسىنىڭ ءبىر بولىگى. ناتو-مەن بەتپە-بەت كەلۋدەن تايساقتاعان رەسەي پرەزيدەنتى باسقا جەرلەردەگى تايتالاستاردىڭ كورىگىن قىزدىرادى: ارمەنيا مەن ازەربايجان، سەربيا مەن كوسوۆو، باتىس افريكا، ەندى مىنە، يزرايل.

قۇرلىقتىڭ ءار تۇپكىرىندەگى ورىن الاتىن تۇراقسىزدىق اقش نازارى مەن رەسۋرستارىنىڭ جۇمسالۋىن ۋكرايناداعى سوعىستان باسقا جاققا اۋدارادى. ەستەرىڭە سالا كەتەر بولساق، وسى جاقىندا عانا امەريكالىقتار يزرايلدەگى قارۋ-جاراق قورىنىڭ ەداۋىر بولىگىن ۋكرايناعا بەرگەن بولاتىن. ەگەر حاماس-پەن اراداعى سوعىس سوزىلىپ كەتەتىن بولسا، وندا اۋەل باستا ۋكراينانىڭ رەسەيمەن سوعىسىنا ارنالعان يزرايل قويمالارىنداعى وق-ءدارى مەن قارۋ-جاراقتاردى كادەگە جاراتۋعا تۋرا كەلەدى.

بۇرىن رەسەي ۋكراينا قالالارىنا سوققى جاساۋ ءۇشىن يراندىق سامعاۋىتتاردى (درونداردى) پايدالانىپ كەلسە، ەندى ماسكەۋ تەگەرانعا شابۋىلشى سامعاۋىتتاردى يزرايلگە قارسى قولدانۋعا يتەرمەلەپ وتىرعان جايى بار.

تاپ وسى جاعدايدا ولار ءۇشىن يراندىق رەجىم – ەڭ ءبىر تابىلماس ارىپتەس. ويتكەنى، ولاردىڭ باسشىلارى تالاي مارتە يزرايل مەن اقش-تى جويىپ جىبەرەمىز دەپ قوقان-لوققى كورسەتىپ، گازا سەكتورى مەن ليۆانداعى لاڭكەستەردى اشىق قولداپ كەلەدى. تەگەران كوپتەن بەرى حاماس پەن يسلام دجيحادىن قارۋ-جاراقپەن قامتاماسىز ەتىپ، گازا سەكتورى، يۋدەيا مەن سامارياداعى سودىرلاردى دايىندىقتان وتكىزۋدە.

كرەمل ءوز كەزەگىندە قۇدىستىق لاڭكەستەرمەن كەڭەستىك كەزەڭنەن باستاپ تىعىز بايلانىس ورناتقان ەدى. سول كەزدە كگب وفيتسەرى بولعان پۋتين درەزدەندە تاياۋ شىعىستىق لاڭكەستەرمەن كەزدەستىپ تۇردى.

حاماس باسشىلارى، ونىڭ ىشىندە وسى لاڭكەستىك ۇيىمنىڭ ساياسي بيۋروسىن باسقاراتىن يسمايل حانيا، ۋكراينامەن سوعىس باستالعان كەزدەن باستاپ، بىرنەشە مارتە ماسكەۋدە بولدى. ولار رەسەي ءسىم سەرگەي لاۆروۆ باستاعان جوعارى شەندى رەسەيلىك شەنەۋىنىكتەرمەن كەزدەستى.

2023 جىلدىڭ ناۋرىزىندا ماسكەۋگە زياد ان-ناحال باستاعان يسلام دجيحادىنىڭ دەلەگاتسياسى كەلىپ كەتتى. حيزباللانىڭ ەميسسارلارى دا رەسەي استاناسىنىڭ سىيلى قوناعى بولدى. ويتكەنى، ونىڭ سودىرلارى رەسەيلىكتەرمەن بىرگە ءسۇريادا بىرلەسە سوعىسقان ەدى. ناسراللو شەيحتىڭ لاڭكەستىك ۇيىمى رەسەيگە باتىستىق سانكتسيالاردى اينالىپ وتۋگە كومەكتەسىپ كەلەدى. اقش قارجى مينيستەرلىگىنىڭ مالىمدەۋىنشە ولارعا بەرىلەتىن سىياقى ورىس قارۋى بولۋى ابدەن مۇمكىن.

حاماس-تىڭ يزرايلگە شابۋىل جاساۋىندا يراننىڭ تىزگىندى ءوز قولىندا ۇستاۋىنىڭ باستى سەبەبى بايدەن اكىمشىلىگى لاڭكەستىك ارەكەت باستالماستان ءسال بۇرىن 6 ملرد دوللارلىق يران اكتيۆىن بۇعاتتان بوساتقان ەدى. يران تەك قانا يادرولىق قارۋ جاساۋ باعىتىندا ارەكەت جاساپ جاتقان جوق، تاياۋ شىعىستى ۇرەيدە ۇستاۋ ءۇشىن ونداعى جانە ودان تىس لاڭكەستىك ۇيىمداردى قارجىلاندىرىپ كەلەدى. يراندىقتار سونىمەن قاتار رەسەي ارمياسىنىڭ ۋكراينادا جاساعان اسكەري قىلمىسىن اشىق قولداۋدا.

يزرايلگە جاسالعان شابۋىل بايدەندى يلاندىرمايتىن بولسا، وندا يراندى ارقادان قاعىپ ءماز قىلۋدىڭ اقىرى بۇدان اۋىر جاعدايلارعا سوقتىرۋى ىقتيمال. يران مەن رەسەي حاماس اگرەسسياسىن قولدايتىندىعىنا جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ كوزى جەتتى. اقش پرەزيدەنتى تالايدان بەرى يزرايل بيلىگىنە سۋىق قاراۋمەن كەلدى. بىراق ونىڭ قولدايمىن دەپ مالىمدەۋى قولىن مەزگىلىنەن كەش سەرمەۋى بولىپ تابىلادى.

تىزگىندەپ ۇستاۋ فورمۋلاسى مىندەتتى تۇردە وزگەرۋگە ءتيىس!

7 قازاانداعى زۇلمات البەتتە بارلاۋ قىزمەتىنىڭ بەيقامدىعىنىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. بۇدان بولەك تىزگىندەپ ۇستاۋ الەۋەتىنىڭ بەلسىزدىگىن دە تانىتادى. يزرايل ۇكىمەتى لاڭكەستەردى تىزگىندەپ، ايتقانىمەن جۇرگىزۋدىڭ جاڭا جولىن ىزدەستىرىپ تابۋعا ءتيىس. ارتىندا رەسەي مەن يران سياقتى قوس قاعان قولتىعىنا سۋ ءبۇرىپ وتىرعان حاماس لاڭكەستەرى ءوز بەتتەرىمەن ارەكەت ەتىپ وتىرماعاندىعى دا ەسكەرىلۋى قاجەت.

تساحال ءالى كۇنگە دەيىن گازاداعى نىساندارعا بايىپتىلىقپەن سوققى جاساۋدا. بۇنىڭ سەبەبىن كەز كەلگەن ۋاقىتتا ەۆرەي مەملەكەتىن ءبىر تىستەپ قالۋعا دايىن باق، سونداي-اق، حالىقارالىق ايىپتاۋدان، بۇۇ رەزوليۋتسيالارىنان تايساقتاۋشىلىقتان تۇسىندىرۋگە بولادى. سول سەبەپتى سوققى جاپپاي ەمەس، تەك لاڭكەستەر اتقىلاۋ جاساعان نۇكتەلەرگە عانا باعىتتالىپ وتىر.

7 قازانداعى شابۋىل دەيىن قالىپتاسقان ويىن ەرەجەسىنە وزگەرىستەر ەنگىزدى. ءيزرايلدىڭ ەندىگى جەردە كەرى شەگىنەر جەرى قالمادى. لاڭكەستەرگە قارسى ەڭ قاتىگەز ادىستەر قولدانىلۋى كەرەكتىن، بىراق ەۆرەيلەر ونى قولدانۋدان بويلارىن بۇعان دەيىن اۋلاق سالىپ كەلدى. لاڭكەستەر قاشاندا بەيبىت تۇرعىنداردى ءتىرى قالقان رەتىندە پايدالانىپ كەلدى. ەندىگى جەردە ادام شىعىنىنا قاراماي اتقىلاۋلار جاساۋ گازا سەكتورىنداعى ءولىم-ءجىتىمدى كوبەيتەدى.

بۇل قاتىگەز ءتاسىل ءيزرايلدىڭ بەيبىت تۇرعىندارىن قورعاۋ ءۇشىن دە كەرەك. سوندىقتان ەلدىڭ ساياسي بيلىگى بۇرىنعىداي بۇعىپ قالماي، بۇنداي قاتىگەز ءتاسىلدى ءبىر مارتە ەمەس، سان مارتە قولداناتىندىعىن اشىق مالىمدەۋگە ءتيىس. انتيزرايلدىك بارشا قارسىلاسۋشىلىققا باتىس باق قارا قىلدى قاق جارۋىنا، قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ كوزگە شۇقۋشىلىقتارىنا قاسقايا قارسى تۇرىپ، ناعىز ەلجاندىلىق قاسيەتتەرىن جارقىراتا كورسەتۋگە ءتيىس.

يزرايل قالىپتاستىپ وتىرعان جاعدايدا، ەشقاشان ءوز السىزدىگىن تانىتاۋى قاجەت. ءىستىڭ ءمانىسى تەك قانا ءوز ازاماتتارىنا قورعان بولۋى عانا ەمەس، مىسىر، يوردانيا، ءباا سىندى ايماقتاعى كوپتەگەن مەملەكەتتەردىڭ قاۋىپسىزدىگى دە ءيزرايلدىڭ اسكەري الەۋەتتى كۇشىنە بايلانىستى. تاپ وسى سەبەپتەن ساۋد ارابياسى يزرايلمەن قارىم-قاتىناسىن رەتكە كەلتىرۋ ءۇشىن كەلىسسوزدەرگە كىرىسىپ تە كەتتى. بالكىم وسى كەلىسسوزدەر رەسەي مەن يرانعا ءوز يتارشىلارىن (ساتەلليتتەرىن) بەلسەندىرۋگە تۇرتكى بولدى.

ماسكەۋ مەن تەگەران تاياۋ شىعىستى تۇراقسىزدىق الاڭىنا اينالدىرىپ، ءبىتىپ بولمايتىن سوعىسقا ۇرىندىرۋعا تىرىسۋدا. بۇل ارادا ولارعا كەرەگى ەۆرەيلەر مەن ساۋدتىقتار اراسىنداعى بەيبىت قارىم-قاتىناس. البەتتە، يزرايل حاماس كيلىكتىرگەن سوعىستاعى رەسەي مەن يراننىڭ ءرولىن ەسكەرىپ، ارى قارايعى سىرتقى ساياسي كۋرسىن سوعان ساي بەيىمدەي الۋى قاجەت.

ۋكرايناعا باسا-كوكتەپ كىرگەننەن كەيىن رەسەي باتىستىق دەموكراتيانىڭ قاس جاۋىنا اينالدى. يران مەن ونىڭ ساتەلليتتەرىنە (يتارشىلارىنا) قاتىستى باتىس تاپ وسىنداي ۇستانمىدا. ەگەر باتىس الەمى تەكەتىرەستى قالمايتىن بولسا، وندا امەريكالىق پەن ەۋروپالىقتاردىڭ اتقارۋعا ءتيىس مىندەتىن مويىنا الىپ وتىرعان يزرايلگە قۋاتتى كومەك بەرۋى كەرەك-اق.

Abai.kz