الماتىدان سويلەپ تۇرمىز!
الداعى 1 قازاندا اۋە تولقىنىنا استانادان شىققانىنا 1 جىل تولاتىن «قازاقستان» رترك» اق جۇيەسىندەگى قازاق راديوسى مەن «شالقار» راديوسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ناسيحاتتاپ، جۇيەلى تۇردە اقپاراتتىق قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى. قازاق راديوسى باعدارلامالارى نەگىزىنەن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە، سونداي-اق قازاقستاندا تۇراتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ تىلدەرىندە (تۇرىك، نەمىس، تاتار، كورەي، ۇيعىر، ازەربايجان) جۇرگىزەدى. ەل تۇرعىندارىنىڭ 88,74 % وسى ارنانىڭ حابارلارىن 24 ساعات بويى تىڭداۋعا مۇمكىندىگى بار. ال «شالقار» ۇلتتىق ارناسى كۇن سايىن 18 ساعاتتان ادەمى اۋەن مەن ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنداعى مازمۇندى حابارلار ۇسىنادى. «شالقاردى» ەل تۇرعىندارىنىڭ 62,04 پايىزى تىڭداي الادى.
قازاق راديوسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى – مەملەكەتتىك اقپاراتتىق ساياساتتى جۇرگىزۋ جونىندەگى تاپسىرىستى ورىنداپ، ەفيردەگى ءسوز ارقىلى ەلىمىزدەگى جانە الەمدىك قاۋىمداستىقتاعى جاڭا، سان قىرلى بەت-بەينەسىن قالىپتاستىرۋ. قازاق راديوسى ءوزىنىڭ تاريحي اقپاراتتىق بورىشىن ورىنداي وتىرىپ، مەملەكەتتىك ساياساتتى ەلىمىز تۇرعىندارىنا، ال قازاقستاندىقتاردىڭ پىكىرلەرى مەن ۇستانىمدارىن بيلىك تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان قۇرىلىمدارعا وڭتايلى جانە شۇعىل جەتكىزۋدىڭ كوپىرى بولىپ قالا بەرەدى.
الداعى 1 قازاندا اۋە تولقىنىنا استانادان شىققانىنا 1 جىل تولاتىن «قازاقستان» رترك» اق جۇيەسىندەگى قازاق راديوسى مەن «شالقار» راديوسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ناسيحاتتاپ، جۇيەلى تۇردە اقپاراتتىق قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى. قازاق راديوسى باعدارلامالارى نەگىزىنەن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە، سونداي-اق قازاقستاندا تۇراتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ تىلدەرىندە (تۇرىك، نەمىس، تاتار، كورەي، ۇيعىر، ازەربايجان) جۇرگىزەدى. ەل تۇرعىندارىنىڭ 88,74 % وسى ارنانىڭ حابارلارىن 24 ساعات بويى تىڭداۋعا مۇمكىندىگى بار. ال «شالقار» ۇلتتىق ارناسى كۇن سايىن 18 ساعاتتان ادەمى اۋەن مەن ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنداعى مازمۇندى حابارلار ۇسىنادى. «شالقاردى» ەل تۇرعىندارىنىڭ 62,04 پايىزى تىڭداي الادى.
قازاق راديوسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى – مەملەكەتتىك اقپاراتتىق ساياساتتى جۇرگىزۋ جونىندەگى تاپسىرىستى ورىنداپ، ەفيردەگى ءسوز ارقىلى ەلىمىزدەگى جانە الەمدىك قاۋىمداستىقتاعى جاڭا، سان قىرلى بەت-بەينەسىن قالىپتاستىرۋ. قازاق راديوسى ءوزىنىڭ تاريحي اقپاراتتىق بورىشىن ورىنداي وتىرىپ، مەملەكەتتىك ساياساتتى ەلىمىز تۇرعىندارىنا، ال قازاقستاندىقتاردىڭ پىكىرلەرى مەن ۇستانىمدارىن بيلىك تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان قۇرىلىمدارعا وڭتايلى جانە شۇعىل جەتكىزۋدىڭ كوپىرى بولىپ قالا بەرەدى.
قازاق راديوسى سوزدەردىڭ ساۋاتتى ايتىلۋىنا، ءتىل تازالىعىنا جانە ءتىل مادەنيەتىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ كەلەدى. راديوجۋرناليستەردىڭ كاسىبي دەڭگەيى ولاردىڭ قازاق ءتىلىنىڭ لەكسيكالىق بايلىعىن پايدالانا وتىرىپ، ەفيردى ەركىن مەڭگەرۋىنەن دە بايقاۋعا بولادى. وعان مىسال رەتىندە «زيالى قاۋىم»، «ءىنجۋ-مارجان»، «القيسسا» حابارلارىن، «ارمانداستار» جانە «زامانداس» باعدارلامالارىن ت.ب. ايتۋعا بولادى. سونداي-اق، «قايىرلى تاڭ، قازاق ەلى!»، «تاۋلىك تىنىسى»، «ايتوبەل»، «ناريدىرگەن»، «ەلىم مەنىڭ»، «ۇشقىن» جاستار باعدارلامالارىندا دا ۇلتتىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرى كەڭىنەن ءسوز بولادى.
قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى – قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى جولداۋىندا جۇكتەلگەن ماسەلەلەردىڭ ەل اۋماعىندا ورىندالۋ بارىسى تۋرالى «قازاقستان-2050»، «جاڭا قازاقستان»، «شەشىم قابىلداندى»، «ەكسپو-2017»، ت.ب حابارلارىندا جۇيەلى تۇردە اڭگىمەلەنىپ كەلەدى.
قر مەملەكەتتىك حاتشىسى م.ءتاجيننىڭ ۇلتتىق تاريحتى قايتا زەردەلەۋ جونىندەگى تاپسىرماسىنا وراي قۇزىرلى ورگانداردىڭ اتقارعان جۇمىستارى مەن جالپى ءتول تاريحىمىزعا جاڭاشا كوزقاراس تۇرعىسىنان دا كوپتەگەن حابارلار مەن ايدارلار اشىلدى. «مەن – قازاقپىن!»، «تاريح تولقىنىندا»، «ۇلتتىڭ جانى - ۇلت تاريحى»، «زامانا زاڭعارلارى»، «يستوريچەسكيە زامەتكي»، ت.ب. حابارلارىندا ۇلتتىق تاريح ماسەلەلەرى ءسوز بولىپ جاتقانىن قۇلاعى تۇرىك تىڭداۋشىلاردىڭ وزدەرى دە بايقاۋى مۇمكىن.
بۇدان باسقا قازاق راديوسى رەسپۋبليكا راديوتىڭداۋشىلارىنىڭ كوپ بولىگىن قامتىپ قانا قويماي، ودان تىسقارى جەرلەرگە دە، رەسەي مەن قىتايدىڭ، وزبەكستان مەن قىرعىزستاننىڭ شەكارالىق ايماقتارىنا جەتەدى. سونداي-اق، «شالقار» ۇلتتىق ارناسىنىڭ حابارلارى ەلىمىزدىڭ ءىرى قالالارىنا تاراتىلادى. ال قازىرگى كەزدە ينتەرنەتتەگى پاراقشامىز ارقىلى http://kazradio.kz/ تەلەراديوكورپوراتسيا قۇرىلىمىنداعى قازاق راديوسىنىڭ، «شالقار»، «استانا» جانە «كلاسسيك»راديولارىنىڭ حابارلارىن ون-لاين رەجيمىندە تىڭداۋعا بولادى. ءبىز ءار ساعاتتىڭ باسىندا قازاق تىلىندە جانە ءار ساعاتتىڭ ورتاسىندا ورىس تىلىندە بەرىلەتىن جاڭالىقتار توپتاماسىنا ايرىقشا كوڭىل بولەمىز. ال «التىن قور» اتتى التىن كومبەمىز ءوز الدىنا ءبىر توبە.
سونىمەن، جاڭا ماۋسىمدا جارىق كورەتىن جوبالار تۋرالى ءار رەداكتسيا وكىلدەرىنە كەزەك بەرەلىك.
وڭعار قۇرالوۆ،
قازاق راديوسىنىڭ
باس رەداكتورى
ەدىل ۋاكىلۇلى انىقباي، الەۋمەت رەداكتسياسىنىڭ جەتەكشىسى:
بۇرىنعى حابارلار جاڭا ماۋسىمدا ءوز ماڭىزىن جويمايدى
الەۋمەت رەداكتسياسى – قازاق راديوسىنداعى اۋقىمى كەڭ، كوتەرەتىن جۇگى اۋىر، رەسمي ءبولىم. نەگىزگى باعىتتارى; ساياسات، ەكونوميكا، جاستار جانە بالالار. رەداكتسيا حابارلارى قىسقا دا نۇسقا، ناقتى فاكتىلەرگە نەگىزدەلۋى ءتيىس جانە راديوتاريحىندا بۇل قالىپتاسقان ءۇردىس.
قازاق راديوسىنىڭ الەۋمەت رەداكتسياسى قالىپتاسۋ كەزەڭىنەن ءوتىپ، ەلوردانىڭ تىنىسىمەن تۇيىسۋگە تۇرتكى بولارلىق تاقىرىپتاردى قوزعاپ، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ، قازاقستانداعى قۇزىرلى ورگانداردىڭ وڭدى دۇنيەلەرىن، ناقتىلاي ايتقاندا، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى، ۇكىمەت، پارلامەنت سىندى حالىق قالاۋلىلارى، ەل تىزگىنىن ۇستاعان ازاماتتاردىڭ قىزمەتتەگى حالىققا، مەملەكەتكە قاتىستى ءىس-شارالارىن، ءىرى شەشىمدەرىن ءدۇيىم جۇرتقا ءتۇرلى جانرداعى راديوحابارلار ارقىلى 2012 جىلدىڭ 1 قازانىنان باستاپ، ەلورداسى - استانادان ناسيحاتتاپ، مەملەكەت ساياساتىن جۇرگىزىپ كەلەدى. ماسەلەن، العاشقىدا اپتاسىنا ءۇش رەت، كەيىننەن ەكى رەت شىعىپ، كۇندەلىكتى «تاۋلىك تىنىسىن» ءبىلدىرىپ كەلگەن حاباردىڭ جاڭا ماۋسىمدا ماڭىزىن جويادى دەپ ايتا المايمىن. ياعني، جاڭا ماۋسىمدا «تاۋلىك تىنىسى» حابارى سونى ارەكەتتەرگە بارىپ، حالىق قالاۋلىلارىمەن بىرلەسىپ زاماناۋي فورماتتاعى سۇحباتتار جيىنتىعىن جاساماق. «ۇكىمەت»، «پارلامەنت» سەكىلدى ارنايى رەپورتاجدار اتالعان قۇزىرلى ورىندارىنداعى ايتىلعان اڭگىمە، قارالعان ماسەلە، قابىلدانعان زاڭ جوبالارىن سول كۇيىندە تىڭداۋشىعا بايانداپ كەلسە، الداعى ۋاقىتتا مۇمكىندىگىنشە ساراپتاپ بەرۋگە ىزدەنىس جاساپ جاتقان جايى بار. سونداي-اق، «شەشىم قابىلداندى» اقپارات-تانىمدىق حابار، «ەكسپو-2017» اقپاراتتىق حابار، «ۇنەم ۇلگىسى» ەكونوميكالىق ساراپتاما، «ساردار مەن سارباز» دەرەكتى ءراديوفيلمى، «ەركەتاي» ويىن-ساۋىقتىق بالالار باعدارلاماسى، «توپجارعان» راديوويىنى، «ارمانداستار» جاستار ساعاتى، «الاش جاستارى» سۇحباتى، «تابيعات جانە ءبىز» ەكولوگيا تاقىرىبىنداعى ساراپتاما، «ەڭبەك ادامى» راديوپورترەتى جاڭا ماۋسىمدا قاجەتتىلىگىن جويماق ەمەس. سەبەبى، بۇلار ەلباسى جولداۋىنا قاتىستى، مەملەكەتتىك مەجەلەرمەن نەگىزدەس، ساياساتپەن ساباقتاس. ال ايىنا ءبىر شىعاتىن «ايتوبەل» وسى ۋاقىتقا دەيىن سۇحبات تۇرىندە ءوتىپ، ونىڭ جيىنتىعى كىتاپ بولىپ باسىلىپ، ءوز ناتيجەسىن بەرگەن-ءدى. بۇل جوبا جاڭا ماۋسىمنان راديوكونفەرەنتسيانىڭ مىندەتىن ارقالاۋعا دايىن. دەسەك تە، جوعارىداعى راديوحابارلاردىڭ ماقسات-مۇددەسىن بيىكتەتىپ، وزەگىنە ءوڭ بەرىپ، رەڭك كىرگىزۋ ماقساتىندا تۇزدىقتار ءتۇزىلىپ، دامدەۋىشتەر دايارلىعى جاسالۋدا. دەمەك، جوعارىداعى حابارلار جىل بويى جۇرگەنىمەن، 1-قازاننان وزەگىنە ءوڭ بەرىپ، جاڭا جوبا ىسپەتتەس بولۋىن ماقسات تۇتىنىپ وتىرمىز. ارينە، بۇرىننان كەلە جاتقان حابارلارعا ءوڭ بەرەمىز، سىرلايمىز، بويايمىز دەپ قانا قاناعات ەتىپ وتىرمايتىنىمىز بەلگىلى. بۇگىنگى كۇندە ەلىمىزدىڭ قاي سالاسى بولماسىن جاڭا ساتىعا كوتەرىلۋى كەرەكتىگىن ءومىر كورسەتىپ وتىر. بۇل ساتىنىڭ باق-نىڭ ەڭ ءىرى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى – قارا شاڭىراق قازاق راديوسىنا، ونىڭ ىشىندە الەۋمەت رەداكتسياسىنا دا قاتىسى بارلىعى دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەسە كەرەك-ءتى. زاماناۋي تالاپتى ەسكەرە وتىرىپ، ەلباسىنىڭ «قازاقستان-2050» جولداۋىنا نازار سالىپ، ونداعى تاپسىرمالاردى ءىس جۇزىنە اينالدىرۋ ماقساتىندا «اداسپان» اتتى جاستاردىڭ ينتەللەكتۋالدى كلۋبىن اشىپ وتىرمىز. ەلىمىزدەگى استانا، الماتى سىندى قالالارمەن قاتار وبلىستارداعى جاستار باسقارماسىمەن بىرلەسىپ، ەلباسى تاپسىرعان جاستار جانە جاستار ساياساتىن تالاپقا ساي جۇرگىزبەك ويىمىز بار. جۇمىس باستالىپ تا كەتتى. العاشقى اڭگىمەمىزگە ارقاۋ بولىپ وتىرعان وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى. قىزىلوردا، قاراعاندى وبلىستارى مەن الماتى قالاسىنىڭ جاستارى بۇل جوبامىزعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، كوشپەلى راديوكلۋبتىڭ ءوز ايماقتارىنا كەلۋىن قۋانا قۇپتاۋدا. «الداسپان» راديوكلۋبىنىڭ تيىمدىلىگى – كورپوراتسيا قورىنداعى قاراجاتقا قول سالماۋىندا. جۋرناليستەرىمىزدىڭ وڭىرلەرگە بارىپ كەلۋى، جاتىنورنىن وڭىرلەر وزدەرى كوتەرمەك. سونداي-اق «ەلديدارى» راديوجۋرنالىتىڭداۋشىلارعا اۋە تولقىنى ارقىلى جول تارتپاق. راديوجۋرنالدىڭ اتاۋى ماقسات-مۇددەسىن كورسەتىپ تۇر جانە سالالارعا بايلانىستى ايدارلارى بولادى.
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ تالابى جان-جاقتىلىق بولعاندىقتان، رەسمي رەداكتسيانىڭ اۋقىمىندا قامتىلماي قالعان تاقىرىپتىڭ قالماعانىن قالايمىز. جاڭا ماۋسىمعا دىتتەگەن ماقسات راديوجانرلاردىڭ تۇرلىلىگى: راديوكلۋب، راديوجۋرنال، راديواڭگىمە، راديوپورترەت، راديوفيلمدەر، راديوكونفەرەنتسيالار جۇمىسىن باستاعانىن جوعارىدا باياندادىق. ەندى رەداكتسياعا جۋرناليستىك زەرتتەۋ جەتىسپەي تۇرعاندىقتان «ۇرپاق قامى» اتاۋىمەن حابار اشىپ وتىرمىز. كومەك قاجەت ەتەتىن، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى، جەتىم بالالاردىڭ تاعدىرى ەشكىمدى بەي-جاي قالدىرماسا كەرەك. «ۇرپاق قامى» وسىنداي بالالارعا قوعام نازارىن اۋدارۋ، قاراجاتى مول ازاماتتاردىڭ مۇقتاج جاندارعا كومەك قولىن سوزدىرۋ.
راديو باق-نىڭ ىشىندە جىلدام جانە ءتيىمدى ەسەپتەلەدى. تولقىن ارقىلى الەمدىك دەڭگەيدەگى فورۋمدار، رەسپۋبليكالىق ءىس-شارالار، ەلباسىنىڭ ءىرى قادامدارى، ت.ت. الەۋەتتى ارەكەتتەر الەۋمەت رەداكتسياسىنان شىعارماق نيەتپەن كۇندەلىكتى «ساياسي راديوشولۋ» ۇسىنباقپىز. ساياسي راديوشولۋدىڭ العاشقى سانىنا ارقاۋ بولعان تاقىرىپ: ەلباسىنىڭ يندوزەنيا پرەزيدەنتى جانە قحر توراعاسىمەن كەزدەسۋى جەكە-جەكە ءوتتى. دەمەك، بۇل جوبا دا ءوز جۇمىسىن باستاپ كەتتى. الەۋمەت رەداكتسياسىنىڭ قامتۋعا تالپىنعان تاقىرىپتارى جەتەرلىك. الايدا، ارمان-ماقساتپەن مۇمكىندىكتەر سايكەس كەلە بەرمەيتىنى اقيقات. سول سەبەپتى، رەداكتسيا بۇگىندەگى شاماسىنا قاراي قادام باسپاق. كۇندەلىكتى «سپورت شولۋى»، تاتۋلىقتى تۋ ەتۋدى ماقسات ەتكەن، وزگە دياسپورالاردى قامتيتىن «دانەكەر» حابارى، «اسىل مۇرا» تانىمدىق-تاريحي حابار، «التىباقان» سىندى راديوويىن بولاشاقتىڭ ەنشىسىنە جوسپارلانىپ وتىر. ازىرشە، الەۋمەتتىڭ الەۋەتى وسىنداي.
الماتىدان سويلەپ تۇرمىز!
قازاق راديوسى استاناعا كوشسە دە، الماتىدان ءۇنى كەتكەن جوق!
ۇشقىر اقپارات قۇرالى بولعاندىقتان زامان تالابىنا قاراي ۋاقىتپەن بىرگە العا باسىپ، جاڭارىپ، جەتىلىپ وتىرۋ راديوعا ءتان قاسيەت. وسى ورايدا ايتپاعىمىز، 2012 جىلدىڭ قازان ايىندا استاناداعى قازمەديا ورتالىعىنا قونىس اۋدارعان قازاق راديوسىنىڭ قۇرىلىمى مەن شىعارماشىلىق زەرتحاناسىندا ەلەۋلى وزگەرىستەر ورىن الدى. راديونىڭ باسشىلىعى مەن نەگىزگى قۇرامى مەديا ورتالىققا اۋىستى. ال الماتىدا تاجىريبەلى جۋرناليستەر مەن دىبىس مونتاجداۋ وپەراتورلارىنان، ەلىمىزدەگى وزگە ۇلتتار تىلىندە حابارلار دايىندايتىن «دوستىق» رەداكتسياسى جانە «التىن قور» قىزمەتكەرلەرىنەن قۇرالعان ۇلكەن قوسىن – قازاق راديوسىنىڭ الماتى ستۋدياسى جۇمىس ىستەپ جاتىر. وسىنداي وزگەرىستەرمەن قاتار حابار تاراتۋ ءۇردىسى دە تۇبىرىمەن قايتا قۇرىلىپ، ۋاقىت تىنىسىنا ساي جاڭاشا جۇمىس جۇيەسى جاسالدى. جاڭالىقتار باستاپ تىكەلەي تولقىندا وتەتىن باعدارلامالار مەن ەفيردەگى كونتسەرتتەر تۇگەلدەي استانادان شىعادى. بۇعان كەرىسىنشە تاسپامەن دايىندالاتىن حابارلاردىڭ باسىم بولىگى جانە قازاق راديوسىنىڭ «التىن قورىنان» الىناتىن حابارلاردىڭ بارلىعى الماتىدان بەرىلەدى.
رەتى كەلگەندە ايتا كەتەلىك، الماتى بولىمشەسىندەگى بۇكىل شىعارماشىلىق جۇمىستارى مەملەكەت باسشىسىنىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى – قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» جولداۋىنا جانە قازاقستاننىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارى مەن «ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ»، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى» ءتارىزدى مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا نەگىزدەلگەن. الماتى ستۋدياسىندا قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرەتىن جانە رەسپۋبليكا ايماقتارىنداعى حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن قامتيتىن «جاڭا قازاقستان» راديوجۋرنالى، «ءسىز قالاي ويلايسىز؟»، «تۋعان ءتىل»، «قازاق سپورتى»، «شاڭىراق شۋاعى»، «يننوۆاتسيالىق دامۋ»، «ءبىلىم كوكجيەگى»، «اعالاردىڭ الاقانى»، «يمان شارتتارى»، «قازاق رۋحانياتى» سەكىلدى سىندارلى دا سالماقتى حابارلار ازىرلەنەدى.
قىركۇيەك ايىنا دەيىن سەنبى-جەكسەنبى كۇندەرى بەرىلىپ كەلگەن ءۇش ساعات كولەمىندەگى «زامانداس» باعدارلاماسى جانە بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان «بالاپان» حابارى مەن تۇنگى ساعات وننان باستاپ «ارمانداستاردىڭ» اياسىندا ەفيرگە شىعاتىن جاستارعا ارنالعان تانىمدىق، اقپاراتتى-سازدى «الماتى ءتۇنى» باعدارلاماسى، قوعام مۇشەلەرىن تولعاندىرعان ءتۇرلى ماسەلەلەرگە زاڭگەر مامانداردىڭ كەڭەسىن ۇسىناتىن «زاڭگەر كەڭەسى»، «تەرريتوريا پراۆا» حابارلارى كوپشىلىك تىڭدارماندار تاراپىنان جان-جاقتى قولداۋعا يە بولۋدا. كۇن سايىن ەفيردەن وتەتىن «كەشكى ەرتەگىنىڭ» بۇلدىرشىندەرگە بەرەتىن تاربيەلىك ءمانى وراسان ەكەنىن دە ايتا كەتۋگە ءتيىسپىز. وسىعان قوسا «ەكونوميكا: ۆچەرا، سەگودنيا، زاۆترا»، «زدوروۆە»، «مى كازاحستانتسى» سەكىلدى ورىس تىلىندەگى حابارلار مەن نەمىس، ۇيعىر، تاتار، نەمىس، كورەي، ازەربايجان، تۇرىك تىلدەرىندە بەرىلەتىن «دوستىق» حابارلارى دا مەملەكەت ساياساتىن ناسيحاتتاپ، ەلىمىزدەگى ۇلتارالىق تاتۋلىق ماسەلەسىنە وزىندىك ءۇن قوسۋدا.
قورىتا ايتقاندا، الماتىدان شىعاتىن حابارلاردىڭ بارلىعىنىڭ دەرلىك وزىندىك ءمانى مەن ماڭىزى جوعارى. ولاردىڭ كوپشىلىگى ءار كۇن سايىن ساعات 10-داعى جاڭالىقتاردان كەيىن «الماتىدان سويلەپ تۇرمىز!» – دەپ باستالىپ، 11-گە دەيىن جانە ساعات 15:05-تەن 16:00-گە دەيىن جالعاساتىن الماتى ستۋدياسىنىڭ ۋاقىتىنا توپتاستىرىلعان. ستۋدياداعى جۋرناليستەر مەن دىبىس وپەراتورلارى قازىرگى تاڭدا ءبىر اي كولەمىندەگى راديو ەفيرىنىڭ 104 ساعات 30 مينۋت ۋاقىتىن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. نەبارى وتىزداي ادامنان قۇرالعان شاعىن ۇجىم ءۇشىن مۇنىڭ وراسان ەڭبەك ەكەنىن ايتۋعا ءتيىسپىز. بەرەكە، بىرلىك بار جەردە ناتيجە دە بولادى. ەندى وسى جاڭا ماۋسىمنان باستاپ «تاريح تولقىنىندا: زامانا زاڭعارلارى»، «جۇما مىنبەرى»، «اۋىل ءومىرى»، «ەڭبەك جانە الەۋمەت»، «كاسىپكەر»، «ءبىرىنشى بايلىق»، «كەيىپكەر»، «ساۋلە-عۇمىر»، «ساحنا سىرى»، «شىعىس جۇلدىزدارى»، «اپتا تىنىسى»، «قۇلىنىم مەنىڭ!»، «بالقاراعاي» ءتارىزدى بىرقاتار جاڭا جوبالاردى ەفيرگە دايىنداۋدامىز. وعان قوسا بيىل «شالقار» ارناسىنان بەرىلگەن بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان «تايجارىس» راديوفەستيۆالى دە الداعى جىلى قايتا جالعاساتىن بولادى.
مۇرات مۇقاش,
قازاق راديوسى
الماتى ستۋدياسىنىڭ باس رەداكتورى
«دالا داۋىسى» حالىقارالىق راديوفەستيۆالى
جاڭا ماۋسىمدا
ءار جىلدارداعى قازاق ء انىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى زاماناۋي، باسەكەگە قابىلەتتى تولتۋمالىق دىبىسىن ناسيحاتتاپ، تىڭداۋشىنىڭ تالعامىنان شىققان شىعارمالاردى ىرىكتەۋ ارقىلى ورىنداۋشىلاردى ماراپاتتاپ، ءتۇرلى باعىتتاعى ءان ءداستۇرىمىزدىڭ جالعاسۋىنا ىقپال ەتۋدى ماقسات ەتكەن قازاق رادوسىنىڭ «دالا داۋىسى» راديوفەستيۆالى العاش رەت ەفيرگە 2012 جىلى شىققان بولاتىن. راديوفەستيۆالعا العاشقى جىلى قاتىسقان 130 ورىنداۋشىعا راديوتىڭداۋشىلاردىڭ ينتەرنەت ارقىلى بەرگەن داۋىستارى جانە كاسىبي مۋزىكا ماماندارىنىڭ پىكىرلەرى نەگىز بولىپ، ۇزدىك دەپ تابىلعان 25 ونەر ساڭلاعىنا ءۇش اتالىم بويىنشا «دالا داۋىسى» دەپ كوركەم بەزەندىرىلگەن ارنايى كادەسىيلار مەن ديپلومدار تاپسىرىلدى. اتاپ ايتساق، «ەسترادا» اتالىمى بويىنشا: جۇبانىش جەكسەنۇلى، قىدىرالى بولمانوۆ، قاراقات ءابىلدينا، دوسىمجان تاڭاتاروۆ، ەربولات قۇدايبەرگەنوۆ، تاڭات مامىرحان، اللابەرگەن جاقسىباەۆ، گۇلنۇر ورازىمبەتوۆا، بايان نۇرمىشەۆا، «پرەميۋم» كۆارتەتى، «تاراز» تريوسى مەن «بايتەرەك» توبى ماراپاتتالسا، «ءداستۇرلى ءان» اتالىمى بويىنشا: ەلمۇرا جاڭابەرگەنوۆا، سەرجان مۇسايىن، كلارا تولەنباەۆا، ومىرقۇل اينيازوۆ، قۇرالاي شاياحمەتۆا، سايا ەسەنكەلديەۆا، ايگۇل ەلشىباەۆا ءتارىزدى كۇمىس كومەي، مايتالمان انشىلەر انىقتالدى. ال فەستيۆالدىڭ جاڭالىعى رەتىندە انىقتالعان گاۋھار مىرزاحمەتوۆا، نۇربولات ارزاماس، حالىق ريزابەك، بەيسەن اۋەلحان، اينۇر قاجىموللا، سەركان مەن زەيناپ وزدەن، ماناس بياتاندار «جاڭا ەسىم» اتالىمى بويىنشا ماراپاتتالدى. قورىتىندى گالا-كونتسەرتتە ماراپاتتالعان بارلىق انشىلەر جوعارعى دەڭگەيدە ونەر كورسەتتى. قىتايدان كەلگەن باۋىرلارىمىز ەجەلگى قازاقي اندەردى تامىلجىتا ورىنداۋمەن ەرەكشەلەنسە، تۇركيالىق زەيناپ پەن سەركاننىڭ دۋەتى قازاق كورەرمەنىن «بالاپان قاز» ءانى سەلت ەتكىزدى. ال كارىس جىگىتتەرىنەن قۇرالعان «پرەميۋم» كۆارتەتى حالىق ءانى «نازقوڭىردى» وتە جوعارى دەڭگەيدە ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداپ، ءدۇيىم جۇرتتى ريزا ەتتى. بۇل بايقاۋ، تۇپتەپ كەلگەندە، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ىشىندەگى جەدەل دە قولجەتىمدى ءتۇرى سانالاتىن راديونىڭ باستى قارۋى تەك وتكىر ءسوز بەن ۇشقىر وي عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ ءان مادەنيەتىندەگى بارلىق سالالاردى قامتي وتىرىپ، حالىقتىڭ مادەني، رۋحاني ءسۇرانىسىن دا قاناعاتتاندىرا الاتىن اقپارات كوزى ەكەندىگىن كورسەتىپ بەردى.
باستاماسى وسىلاي باستالعان «دالا داۋىسى» راديوفەستيۆالى بيىلعى جىلى دا ءوز جالعاسىن تاۋىپ، دۇنيەجۇزى ەلدەرى اراسىندا وتكىزىلەدى دەپ جاريالانىپ، قازىرگى تاڭدا العاشقى اينالىمى قازاق راديوسىنىڭ ەفيرىندە ءجۇرىپ جاتىر. فەستيۆالدا ءاندى جازۋشى تۇلعالار (كومپوزيتور، اقىن، ارانجيروۆكاشى) ەمەس، تەك ورىنداۋشىلار عانا ماراپاتتالماق. قاتىسۋشىلارعا قازاقتىڭ حالىق جانە حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرىن ء(داستۇرلى اندەر، اكادەميالىق باعىتتاعى قازاق كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرىن (قازاق وپەرالارىنان اريالار، جەكەلەگەن اندەر), زاماناۋي اندەردى (ەسترادالىق)ءتۇرلى ورىنداۋشىلىق مانەردە ء(داستۇرلى، ەۋروپالىق اكادەميالىق، ەسترادالىق), ءتۇرلى ستيلدە (كلاسسيكالىق، ەسترادالىق، پوپ، روك، رەپ، حيپ-حوپ ت.ب.) ورىنداۋعا ەركىندىك بەرىلگەن. فەستيۆال ءداستۇر بويىنشا جەلتوقسان ايىندا قورىتىندىلانادى دەپ جوسپارلانۋدا. فەستيۆالدىڭ ءوتۋ جوسپارى تومەندەگىدەي:
تاپسىرىس بەرگەن انشىلەر ءداستۇر، ەسترادا، اكادەميالىق ءان نوميناتسيالارى بويىنشا 20 شىعارمادان توپتاستىرىلىپ، ءار نوميناتسياداعى ءاربىر ورىنداۋشى تۋرالى قىسقاشا مالىمەت پەن ءانشى ۇسىنعان ءبىر ءان بەرىلگەن ارنايى روليكتەر جاسالادى. ول روليكتەر قازاق راديوسى مەن «شالقار» ارناسىنىڭ ەفيرلەرىنەن 3-4 اپتا بويى ۇزدىكسىز ناسيحاتتالىپ، تىڭدارمان داۋىسىن جيناۋ ءۇشىن قازاق راديوسىنىڭ www.kazradio.kz سايتىنداعى «دالا داۋىسى» بولىمىنە قويىلادى. سايتتاعى داۋىستار قورىتىندىسى ءار اپتانىڭ جۇماسى كۇنى ساعات 19.00 – 20.00 ارالىعىندا قازاق راديوسىنىڭ ەفيرىندە جۇرەتىن «دالا داۋىسى – 2013 كۇندەلىگىندە» جاريالانىپ، جوبا پروديۋسەرى مەن مۋزىكالىق جۇرگىزۋشى مۇحامەديار راشاي تاراپىنان ارنايى ساراپتالادى. فەستيۆالدىڭ نەگىزى شارتتارىنىڭ ءبىرى - ورىندالاتىن ءاننىڭ ءتىلى قازاقشا بولۋى. ەگەر، قاتىسۋشى ۇمىتكەرلەر شەت ەلدىك ءانشى بولسا، اتالعان ءۇش نوميناتسياعا قاتىستى ءوز حالقىنىڭ ءانىن ورىنداۋعا بولادى، تەك ءان ءماتىنىن قازاق تىلىنە اۋدارىپ ورىنداۋى مىندەتتەلگەن. ال قازاق ءانىن ورىنداسا نۇر ۇستىنە نۇر بولماق. سونداي-اق، ۇسىنىلاتىن انگە ورىنداۋشىلىق، جانرلىق، ستيلدىك فورمات جاعىنان شەكتەۋ كويىلماعانىمەن، شىعارما ورىنداۋشىلىق، ارانجيروۆكالىق، دىبىستىق تۇرعىدان جاڭا ىزدەنىسكە تولى بولۋ كەرەك. ونداعى ماقسات – قالىڭ تىڭدارمان تاڭداۋى مەن تالعامى جوعارى ماماندار تالابىنا سالۋ ارقىلى وتاندىق انشىلەردىڭ شىعارماشىلىق وسۋىنە ىقپال ەتىپ، قازاق ءانىنىڭ شەت ەلدەردە ورىندالۋىنا تالپىنىس جاساۋ. سونىمەن قاتار، فەستيۆالدىڭ ايماقتىق اۋقىمىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن كۇشەيتۋ، ياعني اسپاپتىق ونەر تۇرلەرىن دە قوسۋ ىستەرى جوسپارلانۋدا.
اينۇر ابايقىزى،
قازاق راديوسى
«دالا داۋىسى» جوباسىنىڭ پروديۋسەرى
ۇلتتىڭ رۋحىن اسقاقتاتقان «ادەبي-ساز»
قازاق راديوسىنىڭ ادەبي-سازدى باعدارلامالار رەداكتسياسىندا راديونوۆەللالار، تاريحي عىلىمي- تانىمدىق، ادەبي-تانىمدىق، ادەبي-مۋزىكالىق، رۋحاني-اعارتۋشىلىق، اقپاراتتىق-مۋزىكالىق-ساۋىقتىق، قوعامدىق-اقپاراتتىق، ساراپتامالىق، راديوەسسە، جاستارعا ارنالعان حيت-شەرۋ باعدارلامالارى جۇرۋدە. رەداكتسيادا جاسالىپ جاتقان جۇمىستارعا قىسقاشا توقتالا كەتسەك.
قازاق ۇلتتىق سالت ءداستۇر اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى،انۋاربەك بايجانباەۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، ۇلتجاندىلىعىمەن بەلگىلى جۋرناليست، ءارى اكتەر قوشان مۇستافاۇلى قازاق راديوسىندا ءبىراز جىلدان بەرى «ءىنجۋ-مارجان»، «تەرمە» حابارلارىن جۇرگىزىپ كەلەدى.«ءىنجۋ-مارجان» حابارى قازاقتىڭ تاريحىن، ەلىمىزدى، ۇلانعايىر جەرىمىزدى قورعاۋدا قاسىق قانىن اياماي ەرلىك كورسەتكەن باتىرلارىن، كونە جىرشىلىق-جىراۋلىق پوەزياسىن، ءداستۇرىن، جانە جىر ورىنداۋشىلارىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا اشىلعان. جىراۋلارىمىزدىڭ ەل باسقارعان حاندارعا، قولباسشى باتىرلارىمىزعا، بۇقارا حالىققا جىگەر-قايرات بەرىپ، وزدەرى قول باستاپ، رۋح كوتەرەتىن جىر توگىپ، حالقىنىڭ قامىن جەگەندىكتەرى حاباردىڭ ارقاۋى بولادى. ءحىV عاسىردا عۇمىر كەشكەن كونە سارايشىقتا حاندىق قۇرعان موڭكە،تەمىر جانىبەك حاندار،وسى سارايشىقتا قازاق حاندىعىن العاش جاريالاعان قاسىم حانداردىڭ ءومىر وتكەلدەرى حابارىمىزدا بەرىلىپ ءوتتى. ءحVى-ءحVىى-ءحVىىى عاسىرلاردا عۇمىر كەشكەن جوڭعار باسقىنشىلىعىنان ەلىن ازات ەتۋدە ەسەلى ەڭبەك ەتكەن قاراساي باتىر، قابان جىراۋ، قاراكەرەي قابانباي، قويگەلدى باتىر،تولە بي، ايتەكە، قاز داۋىستى قازىبەك بيلەردىڭ ەرلىكتەرى حاباردا تولىعىمەن ناسيحاتتالادى. ءحVىىى عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ەلىمىزگە ۇستەمدىك كورسەتكەن قوقان، حيۋا حاندىقتارىنا قارسى حالقىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەس اشقان، سىپاتاي، ساۋرىق، سۇرانشى، حان كەنەسارى، بايزاق داتقا، ناۋرىزباي باتىرلاردىڭ ەرلىكتەرى، نىسانباي، ءسۇيىنباي جىراۋلاردىڭ جىرلارى ارقىلى بەرىلەدى. سونداي-اق «تەرمە» حابارى، قازاقتىڭ اسىل مارجان سوزدەرى، وسيەت ناقىلدارى، دانا بي-شەشەندەرىمىزدىڭ مايلىقوجا، قۇلىنشاق، قالنياز، قۇلمانبەت، تۇرماعامبەت، شوراياقتىڭ ومارى، جامبىل، كەنەن جىراۋلاردىڭ ۇرپاقتارىنا قالدىرعان شەشەن دە، كوسەم سوزدەرى، تىڭدارمان نازارىنا، جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرىلىپ جەتكىزىلىپ كەلەدى.
اقىن-جۋرناليست سەرىك سەيىتماننىڭ قازاق زيالىلارىمەن مەملەكەت مۇددەسى، ۇرپاق تاربيەسى، ەل بولاشاعى، ۇلت رۋحانياتى توڭىرەگىندە قىزۋ سۇحبات جۇرگىزۋ ناتيجەسىندە قوعام ومىرىنە ءۇن قوسىپ، ۇلتتى ۇيىستىرۋعا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن «زيالى قاۋىم» حابارى وسى كۇنگە شەيىن قازاقتىڭ نەبىر قايراتكەرلەرىنىڭ ەلدىك ارمان-تىلەكتەرىن راديو ارقىلى ەلگە جەتكىزىپ كەلدى. ەلدەن سۇرانىس كوپ بولعان سوڭ، بۇل حاباردى «شالقار» ۇلتتىق ارناسىنان دا قايتالاپ بەرىپ ءجۇرمىز. ال سەرىكتىڭ ارعى-بەرگى تاريحتا ۇلتتىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاپ وتكەن، سونىڭ ناتيجەسىندە تۋعان حالقى الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن وتەپ كەتكەن قايراتكەر تۇلعالاردىڭ ءومىرىن ونەگە ەتۋ ءۇشىن، ولاردىڭ ازاماتتىق قىرىن اشىپ كورسەتۋ ارقىلى كۇللى قازاق بالاسىنىڭ ءوز جۇرتىنا دەگەن ماحابباتىن وياتۋدى ماقسات تۇتقان «پارىز» حابارى دا ءوز مىندەتىن ءجۇز پايىز اتقارىپ كەلە جاتقان حابار. ولاي دەيتىن سەبەبىمىز، ەلىمىزدىڭ ءتۇرلى ايماقتارىنان ءتۇرلى حاتتاردىڭ كەلىپ جاتقانىن ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە، بۇل حاباردىڭ ءار شىعارىلىمىنىڭ گازەتتىك نۇسقاسىن رەسپۋبليكانىڭ گازەت-جورنالدارى قالاماقى تولەپ باسۋعا ۇسىنىس جاساپ ءجۇر. اقىن سەرىك سەيىتماننىڭ «ايدىندا جۇزگەن اي ساۋلە» ادەبي-سازدى حابارىن جۇرگىزۋى دە زاڭدى. سەبەبى، ءان مەن ادەمى ليريكالىق ولەڭدەردى استاستىرىپ، تىڭدارمانعا ۇسىنۋ ءۇشىن دە وعان اقىننىڭ تالعامى كەرەك. ءار بەيسەنبىنىڭ تۇنىندە ەفيرگە شىعاتىن حاباردىڭ تانىمالدىعى سونشالىق، ءبىزدىڭ سايتىمىز ارقىلى تىڭداعان اقش-تىڭ كاليفورنيا شتاتىنداعى ينديانا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى فاتيما مولداشەۆادان حابارعا ريزاشىلىعىن بىلدىرگەن حات تا كەلدى.
جۋرناليست اينۇر شامشەيتوۆا تىڭدارمان قاۋىمدى كىتاپ وقۋعا تارتۋ ماقساتىندا ءار دۇيسەنبىدە تىكەلەي تولقىندا «ادەبيەت الەمى» راديوسايىسىنوتكىزىپ ءجۇر. جەلىگە قوسىلعان ءار تىڭدارمانعا ادەبيەتكە بايلانىستى ءۇش سۇراق قويىلادى. سۇراقتارعا مۇدىرمەي دۇرىس جاۋاپ بەرگەن تىڭدارمانعا ولەڭ وقۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى. اپتا سايىن تولاسسىز حابارلاسقان تىڭدارماننىڭ ادەبيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتىپ كەلە جاتقانىن وزدەرى-اق ايتىپ راستاپ وتىرعانى دالەل. ارعى بەرگى تاريحىمىزدى ەكشەپ ولەڭ-جىرعا قوسىپ جۇرگەن اقىنجاندى تىڭدارماندار ءسوز قوسىپ حابارلاسىپ جاتادى. ادامداردى قۇلشىنا العا باسۋعا جىگەرلەندىرىپ، ادىلەتتى، اقيقاتتى ءسوز ەتەتىن، تاربيەلىك ءمانى كۇشتى بايەكتى سوزدەر جازىپ جۇرگەن اقىندار از ەمەس. ءار ەفير، مىنە وسىعان ارنالادى. ال ليريكالىق ساعاتتا تىڭدارماندار حابارلاسىپ وزدەرى جازعان نەمەسە ءسۇيىپ وقيتىن اقىندارىنىڭ ولەڭدەرىنەن ءۇزىندى وقىپ بەرەدى. داۋىرلەر بەسىگىن بولەگەن قازاق كوركەم ويى مەن كوركەم ءسوزىنىڭ جاڭا داۋىردەگى ءومىر ءسۇرۋ قابىلەتىنە بايلانىستى كەيىنگى اقىنداردىڭ دا جىرلاۋ مانەرىن بايقاعان كوپشىلىك وي قوسىپ حابارلاسادى. كەيدە ادام ءوز جانىن جارىپ شىققان شىنايى سەزىمگە تولى ولەڭدەرىن وزگەنىڭ تىڭداعانىن قالايدى. نەمەسە وزىنە ۇناعان وزگە اقىننىڭ ولەڭىن وقىعىسى كەلەدى. مىنە، وسىنداي جانداردىڭ تىلەگىن ورىنداۋ ماقساتىندا شىعاتىن باعدارلاما ءار دۇيسەنبى جاستارعا ارنالعان ۋاقىتتا جۇرۋدە.
«ونەر ايدىنى» حابارىنىڭ ماقساتى - ەلىمىزدىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىندەگىونەر ۇجىمدارىن حالىققا ناسيحاتتاۋ. قازاق حالقىندا عاسىردان عاسىرعا جالعاسىپ كەلە جاتقان حالىق اۋەنىنىڭ سۇلۋلىعىن، تەرەڭدىگىن، شىنايىلىعىن، حالىق سازگەرلەرىنىڭ جۇرەك تەبىرەنتەر اسەم اۋەندەرىن تىڭداۋشىلاردىڭ جۇرەكتەرىنە جول تاۋىپ كەلە جاتقان ەلىمىزدە كوپتەگەن ونەر ۇجىمدارى بار. سولاردى دارىپتەۋ، ۇلىقتاۋ بارىسىندا جاس جۋرناليست جانعازيەۆا التىناي باراتقىزى تىڭدارمان قاۋىمعا قالامىزداعى ءبىراز وركەستر، انسامبل ۇجىمدارىن تانىتىپ كەلدى. ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە گى ونەر ۇجىمدارىن حالىق ءبىرىن بىلسە، ءبىرىن بىلە بەرمەيدى. مىنە، بۇل حاباردا ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ قايماعىن بۇزباي ساقتاپ كەلگەن تالاي-تالاي ونەر ۇجىمدارى حالىققا كەڭىنەن تانىتاتىن بولادى. ۇلى كومپوزيتور، ديريجەر احمەت جۇبانوۆ، نۇرعيسا تىلەنديەۆ باستاپ كەتكەن جول ماڭگىلىك مۇرا بولىپ قالا بەرمەك. قازىر ەسترادا جانرى باسىمىراق سۇرانىسقا يە بولعاندىقتان، ءداستۇرلى ونەرىمىز تىسقارى قالىپ بارا جاتىر. «جاھاندانۋ داۋىرىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق باي قازىناسى جۇتىلىپ كەتپەۋى كەرەك» دەيدى ماماندار. باتىسقا، شىعىسقا ەلىكتەمەي ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ ءمانىن كەتىرمەي، حالىق اندەرى مەن كۇيلەرىن دارىندى كومپوزيتورلاردىڭ شىعارمالارىن وركەستر، انسامبل ۇجىمدارى بۇگىنگە دەيىن ءوز قالپىندا ورىنداپ كەلەدى.
«ايتۇمار» حابارى كونە داستۇرلەردى بۇگىنگە دەيىن ساقتاپ، دامىتىپ جۇرگەن سۋرەتشى،زەرگەر، قولونەر شەبەرلەرى جايىندا سىر شەرتەدى. حالىقتىڭ قولدانبالى ونەرى – الەمدىك كوركەم مادەنيەتتىڭ نەگىزى. دانالىق پەن اسەمدىكتىڭ تاۋسىلماس قاينار كوزى. وسى قاينار كوز – ءداستۇرلى ونەردى ارى قاراي دامىتىپ جۇرگەن سۋرەتشىلەردەن، قولونەر شەبەرلەرىنىڭ ەرەن ەڭبەكتەرىنەن تۇرادى. ولاردىڭ كوز مايىن تاۋىسىپ جاساعان تۋىندىلارى حالىقتىڭ اسىل مۇراسى بولىپ قالا بەرمەك.
«ارمانداستار» - «جادىمدا قالعان سول اۋەن» دەپ تىڭدارماندار وي بولىسەر ينتەراكتيۆتى ادەبي-سازدى باعدارلاما.
«اعىمنان جارىلسام» – ءمولدىر جانباەۆانىڭ وسى حابارى ارقىلى ونەر الەمىنە وزگەشە ورنەك سالعان ءانشى-سازگەرلەرمەن، قالامى قارىمدى جازۋشىلار مەن وت اۋىز، وراق ءتىلدى اقىندارمەن بۇكپەسىز سىرلاسىپ، شىنايى بولمىسىنا قانىعامىز. بۇرىن-سوڭدى كوپشىلىك الدىندا ايتىلماعان سىرلارىن اشا وتىرىپ، ەركىن سۇحبات جۇرگىزۋدى ماقسات ەتەمىز. «ءار ادام - اشىلماعان ءبىر الەم» ەكەندىگىن ەسكەرسەك، تانىمال تۇلعالاردىڭ ايتىلماعان ىشكى سىرى، ىشكى تولعانىسى قاراپايىم تىڭدارمان ءۇشىن قىزىقتى بولماق.
«مەنىڭ ەلىم» - ەلىمىزدەگى ۇلتارالىق دوستىقتى دارىپتەيتىن حابار. ءبىر اتانىڭ بالاسىنداي، ءبىر وزەننىڭ ساعاسىنداي تاتۋ-ءتاتتى عۇمىر كەشىپ جاتقان وزگە ۇلت وكىلدەرى قازاق حالقىنا دەگەن شەكسىز ريزاشىلىقتارىن قازاق تىلىندە اڭگىمەلەپ بەرەدى. بۇل - قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن قازاق راديوسىنىڭ بىرلەسكەن جوباسى.
«ءبىز ەكەۋمىز» حابارى - قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ءىسى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا مەن قازاق راديوسىنىڭ بىرلەسكەن جوباسى رەتىندە 2011 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان باستاپ ەفيرگە شىعىپ كەلەدى. اۆتورى جۋرناليست، قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى ءلاززات قاپىشەۆا، رەداكتورى ءارى جۇرگىزۋشىسى اسەل ەرگەشقىزى. بۇگىنگە دەيىن شىعارماشىلىق توپ استانا، الماتى وبلىسى (قالاسى), اقمولا وبلىسى (كوكشەتاۋ), قوستاناي وبلىسى، ارقالىق قالاسى، ماڭعىستاۋ وبلىسى، قىزىلوردا وبلىسى (جاڭاقورعان اۋدانى), شىعىس قازاقستان مەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا ءىسساپاردا بولىپ، وڭىرلەردەگى ۇلگىلى وتباسىلاردى تىڭداۋشىلارعا ناسيحاتتاپ، 50-گە جۋىق ارنايى حابارلار دايىندادى. ۇزاقتىعى 20 مينۋتتى قامتيتىن حابار ءار جەكسەنبى سايىن 14:00-دە قازاق راديوسىنىڭ ەفيرىنە شىعىپ وتىرادى. جانۇيا جاراستىعىن ساقتاپ، تاتۋلىقتىڭ شىراعىن جاققان ەرلى-زايىپتىلار – حاباردىڭ باستى كەيىپكەرلەرى بولا الادى. حابار بارىسىندا بۇگىندە نەمەرە مەن شوبەرەنىڭ بال قىلىعىنا بولەنىپ وتىرعان كەيىپكەرلەر وزدەرىنىڭ تانىستىعىن، ءبىر-بىرىنە دەگەن ەڭ العاشقى سەزىمدەرى مەن وتباسىنداعى قيىندىقتاردى جەڭۋ جولىنداعى ءادىس-تاسىلدەرىمەن بولىسە وتىرىپ، تىڭداۋشىعا شاڭىراقتىڭ بەرىكتىگىن ساقتاۋدى وسيەت ەتەدى.
«ءان-شەرۋ» - قازاق ەسترادا جانرىنداعى جاڭا اندەردىڭ شەرۋى. جۇرگىزۋشى اسەل ەرگەشقىزى. بۇگىنگە دەيىن 19 اينالىمدى قورىتىندىلاپ ۇلگەرگەن شەرۋدە ۇزدىك اندەردى تىڭدارمان انىقتايدى. سەنبىنىڭ كەشىندە تىكەلەي ەفيرگە شىعاتىن جوباعا ءار اينالىم سايىن 8 جاڭا ءان قاتىسادى. ال اينالىم 4 شىعارىلىمنان تۇرادى، ۇزاقتىعى - 1 اي. ەفير بارىسىندا 8 /7172/ 55 33 55 بايلانىس تەلەفونىن تەرۋ ارقىلى جانە ءبىر اي بويى www.kazradio.kz سايتىنا كىرىپ، نەگىزگە بەتتەگى «ءان-شەرۋ» بولىمىنە تىركەلگەن اندەردىڭ ىشىنەن وزىنە ۇناعانىنا داۋىس بەرۋ ارقىلى تىڭداۋشى تاڭداۋىن جاساي الادى. ماقساتى - ونەر ولكەسى پەرزەنتتەرىنىڭ اندەرىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، «التىن قورىمىزدى» بايىتۋ، كوپشىلىكتىڭ قۇلاعىنا جەتە قويماعان جاڭا اندەردى ەڭ اۋەلى قازاق راديوسىنىڭ تىڭدارماندارىنا ناسيحاتتاۋ ارقىلى، اۋقىمىمىزدى كەڭەيتۋ، سايتتاعى ارنايى بولىمدە داۋىس جيناۋ ارقىلى وقىرمان سانىن ارتتىرۋ. قاتىسۋشىلار جاسىنا شەك قويىلمايدى. دەگەنمەن، شەرۋگە قاتىستىرىلاتىن اندەردىڭ كوركەمدىك ساپاسى، ءانشىنىڭ ورىنداۋشىلىق شەبەرلىگى ەسكەرىلەدى. «ءان-شەرۋ» - حالىقارالىق «دالا داۋىسى» بايقاۋىنىڭ قاتىسۋشىلارى ءۇشىن العاشقى ساتى رەتىندە دە سانالدى. ياعني، مۇندا 80 پايىزدان استام داۋىس جيناعان ءان «دالا داۋىسى» بايقاۋىنىڭ ەكىنشى اينالىمىندا باق سىناۋعا مۇمكىندىك الدى.
قازاق راديوسىنىڭ سايتىنداعى رەيتينگ بويىنشا، ءار سەنبىنىڭ كەشىندەگى تىڭداۋشىلار سانىنىڭ كۇرت ءوسۋى – «ءان-شەرۋدىڭ» تىڭداۋشىلارىنىڭ كوپتىگىنىڭ، سۇرانىسقا يە جوبا ەكەندىگىنىڭ ايعاعى. جانە حاباردىڭ جازبا نۇسقاسى رەسپۋبليكالىق «الاش ايناسى» گازەتىنىڭ بەتىندە «اسەلدىڭ ءان شەرۋى» ايدارىمەن بەرىلۋى جانە وزگە دە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى بەتتەرىنە جاريالانۋى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاقسى پىكىرلەرگە يە بولۋى، ۇنەمى تالقىعا ءتۇسىپ جاتۋى - جوبانىڭ ءوز اۋديتورياسىنىڭ قالىپتاسقاندىعىنىڭ تاعى ءبىر دالەلى. ماسەلەن، سوڭعى ءۇش اينالىمنىڭ قورىتىندىسى ناتيجەسىنە كوز جۇگىرتىپ كورىڭىز: 17-اينالىم جالپى سانى 845 داۋىسپەن قورىتىندىلانسا، 18-اينالىمدا 17 114 ادام سايت جانە ەفير بارىسىندا قوڭىراۋ شالۋ ارقىلى داۋىس بەرگەن. ال، 19-اينالىمنىڭ ناتيجەسىندە 51 950 تىڭدارمان سايت ارقىلى، 252 تىڭدارمان تەلەفون ارقىلى داۋىس بەرگەن. بۇدان كۇن وتكەن سايىن تىڭدارمانداردىڭ «ءان-شەرۋگە» دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىنىڭ ارتقاندىعىن بايقاۋعا بولادى.
«جۇلدىزدار سونبەيدى» — ومىردەن وتكەن تانىمال تۇلعالار جايلى حابار.
«قازاق وپەراسى» اتتى ايگۇل ماقاشەۆانىڭ حابارىنداالەم ساحناسىندا جۇلدىزى جانعان ونرەپازدار قازاقتىڭ كلاسسيك كومپوزيتورلارى، ديريجەرلار باس قوسقان ۇلى ونەر – ۇلت وپەراسى. وسى ءبىر تاڭعاجايىپ ونەر الەمدەگى تەڭدەسى جوق دارىندى دارابوزداردىڭ شىعارمالارى قازىرگى ۇلتتىق وپەرانىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرى جايلى بىلگىڭىز كەلسە، ۇلى ونەر حابارىن تىڭداۋعا شاقىرامىز.
كۇنىنە 2 ساعاتتان تىكەلەي ەفيردە ءوتىپ كەلگەن «زامانداس» باعدارلاماسى ەندى 3 ساعات بويى تىڭداۋشىلارعا ءتۇرلى قىزىقتى اقپاراتتار، ادەبي-مادەني تاقىرىپتارداعى سونى جاڭالىقتار ۇسىنۋدا.
«زامانداس» باعدارلاماسى جاڭا ماۋسىمدا قوسىمشا مىناداي جاڭا ايدارلارمەن تولىقپاق:
«تارازى» - «زامانداس» باعدارلاماسىنىڭ تاريحي تاقىرىپتاعى قوسىمشا ايدارى. دەرەكتەر مەن دايەكتەردى سويلەتەتىن ايدار. تاريحي مۇرالارىمىزدىڭ ساقتالۋى، ولاردىڭ ۇرپاقتان ۇرپاققا جەتۋى ءسوز ەتىلەدى.
«جۇمباق الەم» - «زامانداس» باعدارلاماسىنىڭ تاريحي تاقىرىپتاعى قوسىمشا ايدارى. تاريحتىڭ ادام قولىمەن جاسالعان ءتۇرلى تۋىندىلارى حاقىندا.
«جىبەك جولى» - «زامانداس» باعدارلاماسىنىڭ تاريحي تاقىرىپتاعى قوسىمشا ايدارى. ەلىمىزدەگى تاريحي وڭىرلەر ناسيحاتتالىپ، ساراپتاما جاسالادى.
«ۇلىلاردىڭ ۇلاعاتى» - «زامانداس» باعدارلاماسىنىڭ تاريحي تاقىرىپتاعى قوسىمشا ايدارى. قازاقستاننىڭ ۇلى ادامدارى مەن تاريحي تۇلعالارى ومىرىمەن تانىستىرۋ. تانىمال تۇلعالاردىڭ بالالىق شاعىنا ساياحات. قازاق ونەرى مەن مادەنيەتىنە، ادەبيەتىنە ەڭبەگى سىڭگەن ۇلت تۇلعالارىنىڭ العاشقى جازبالارى مەن ادەبيەتكە جاساعان العاشقى قادامى جايلى.
«شابىت» - بۇگىنگى قازاق مادەنيەتىنىڭ وركەندەۋىنە ءوز ەڭبەگىن سىڭىرۋگە تالپىنىپ جۇرگەن ونەر ادامدارىنىڭ شىعارماشىلىق پورترەتتەرىن جاساۋ جانە ونەر الەمىندە بولىپ جاتقان مادەني جاڭالىقتارعا ءۇن قوسىپ وتىرۋ.
«مادەني مۇرا» - مەملەكەتتىك «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىنىڭ ەل ومىرىندە ورىندالۋىن تىڭدارماندارعا جەتكىزۋ.
«كىتاپ الەمى» - اتى ايتىپ تۇرعانداي، بۇگىنگى قازاق باسپا جانە پوليگرافيا وندىرىسىندەگى، كىتاپ شىعارۋ مەن كىتاپ ساۋداسىن ۇيىمداستىرۋداعى، كىتاپحانا مەن وقىرماندار اراقاتىناسىنداعى جاڭالىقتاردى جەتكىزەدى.
«ادەبيەت الەمى » - الەم ادەبيەتىنە شولۋ.
«تالانت پەن تاعدىر» - ادەبي-تانىمدىق، شىعارماشىلىق پورترەت. ادەبيەت، مادەنيەت، ونەر سالاسىندا ەرتە جانىپ سونگەن، ياعني ەرتە ومىردەن وتكەن ءدۇلدۇل تالانتتار مەن تاعدىردىڭ سالۋىمەن ەرتە جارق ەتسە دە كەيىنگى ءومىرى كۇرت باسقا ارناعا بۇرىلعان دارىنداردىڭ قيلى ءومىرى مەن بىزگە بەيمالىم قىرلارى جايىندا اڭگىمەلەۋ. قاس تالانتتاردىڭ اينالاسىندا ءوربيتىن نەبىر اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمەلەر مەن وسەك-اياڭداردىڭ بايىبىنا جەتۋ.
ءار حاباردا ءبىر كەيىپكەر جايىندا اڭگىمە قوزعالادى. تاسپا ارقىلى جاسالادى. كەيىپكەر ومىردەن وتكەن بولسا، ونىڭ كوزىن كورگەندەر مەن تۋعان-تۋىسقاندارىن سويلەتۋ، ونىڭ شىعارماشىلىق ومىرىنەن سىر شەرتۋ، ءتۇرلى ەستەلىكتەر مەن كۇندەلىكتەردى، جازبالاردى پايدالانۋ.
«الاش اماناتى» - الاش قايراتكەرلەرى جايلى سىر شەرتەدى.
«بولاشاق بىلىمنەن باستالادى» - ءبىلىم سالاسىنداعى ماسەلەلەر جايىندا وي تولعايدى. جاستارىمىزدىڭ ءبىلىم دەڭگەيى قانداي؟ بۇگىنگى ءبىلىم سالاسىنداعى وزگەرىستەر مەن جاڭالىقتاردى العا تارتادى.
ءلاززات قاپىشەۆا،
قازاق راديوسى
ادەبي-سازدى باعدارلامالار
رەداكتسياسىنىڭ جەتەكشىسى
«شالقار» راديوسىنىڭ جاڭا ماۋسىمدا شىعاتىن حابارلارى.
«شالقار» راديوسى – قازاق تىلىندە حابار تاراتاتىن رەسپۋبليكادىعا جالعىز ارنا. راديونىڭ نەگىزگى باعىتى مەن ماقساتى – ۇلتىمىزدىڭ تاريحىن سارالاپ، ەلىمىزدىڭ بۇگىنگى تاڭداعى جەتىستىكتەرىن ناسيحاتتاۋ. وسى تۇرعىدان العاندا «شالقار» راديوسى حالقىمىزدىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەپ، ءتىلى مەن ءدىلىن، ءدىنىن، ءانى مەن سازىن، ادەتى مەن عۇرپىن، سالت-ساناسى مەن ءداستۇرىن كەڭىنەن ناسيحاتتاپ كەلەدى. جاڭا ماۋسىمدا ارنالىپ دايىندالعان راديوحابارلاردا دا وسى ماسەلەلەر ۇلتتىق ارنامىزدىڭ نەگىزگى نىساناسى بولىپ وتىر. راديجۋرناليستەرىمىز دايىنداعان جاڭا حابارلاردا تىڭدارمان قاۋىمنىڭ تالعامىنا ساي كەلەتىن، تاربيەلىك ماڭىزى دۇنيەلەرمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق، يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ جولىن ءسوز ەتەتىن ماسەلەلەر قامتىلادى.
«ەكسپو.KZ»
«ەكسپو-2017» كورمەسىن وتكىزۋدىڭ ەل تاريحى ءۇشىن ماڭىزدىلىعى تىلگە تيەك ەتىلەدى. حابارعا قاتىسقان ساراپشىلار تۇڭعىش رەت قازاق ەلىندە وتەتىن حالىقارالىق كورمەنىڭ ەرەكشەلىگى، وسىعان بايلانىستى سالىناتىن نىساندار، ىسكە اساتىن جوبالار مەن اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ ءمان-جايىسىن باياندايدى.
«شالقار شاڭىراعىندا»
شالقاردىڭ شاڭىراعىنا قوناققا كەلگەن تانىمال تۇلعالار ۇلت بولىپ ۇيىسۋ، ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ۇرپاق تاعىلىمى جايىندا اڭگىمە قوزعايدى. تىكەلەي ەفيردەن وتەتىن 30 مينۋتتىق حابار بارىسىندا «شالقار» راديوسىنىڭ تىڭدارماندارى كەلگەن مەيمانعا وسى ماسەلەگە بايلانىستى كوكەيىندە جۇرگەن ساۋالدارىن قويا الادى.
«ۇلتتىڭ جانى-ۇلت تاريحى»
مەملەكەت باسشىسى ن.ءا. نازارباەۆ «تاريح تولقىنىنداعى حالىق» اتتى تاريحي زەرتتەۋلەردىڭ ارنايى باعدارلاماسىن جاساۋدى ۇسىنعان بولاتىن. وسىعان وراي ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيەتىندە ءسوز سويلەگەن مەملەكەتتىك حاتشى مارات تاجين ءوز تاريحىمىزدى ەلەكتەن وتكىزىپ، تۇتاستاي ۇلتتىق تاريحي كارتينانى جاساۋىمىز قاجەتتىگىن قاداپ ايتقان ەدى. حابارعا قاتىساتىن بەلگىلى تاريحشىلار مەن عالىمدار مەملەكەتتىك حاتشى مارات ءتاجيننىڭ تاپسىرماسىنىڭ ءىس جۇزىندە قالاي جۇزەگە اسىپ جاتقانى جايىندا اڭگىمەلەيدى.
«سال دومبىرا»
كەز كەلگەن ەلدىڭ ۇلتتىق تابيعاتى مەن بولمىس-ءبىتىمىن ايقىندايتىن دۇنيەسى - ونىڭ ءتولتۋما مادەنيەتى. سونىڭ ىشىندە ءان ونەرىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. وسى تۇرعىدان العاندا «سال دومبىرا» حابارى «شالقار» ارناسىنداعى ۇلتتىق مۋزىكانى ناسيحاتتايتىن بىرەگەي جوبا بولعالى وتىر. حابار بارىسىندا ۇلتىمىزدىڭ ءان ونەرىنىڭ تاريحى، سان قىرلى تابيعاتى تۋرالى اڭگىمە قوزعالادى. حابارعا ءداستۇرلى انشىلەر قاتىسىپ، انشىلىك مەكتەپتەردىڭ تاريحىنا توقتالادى، ونىڭ حالىققا جەتۋ جولى تۋرالى باياندايدى.
«جەتى عاسىر جىرلايدى»
جىراۋلار ءوز شىعارمالارىن اقىل-ناقىل، وسيەت تۇرىندە ايتقان. ولاردىڭ تولعاۋلارىنىڭ نەگىزگى تاقىرىپتارى - تۋعان جەردى، ەلدى ءسۇيۋ، وتاندى قورعاۋ، ەلدى بىرلىككە شاقىرۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتى ناسيحاتتاۋ. حالقىمىزدىڭ سان عاسىرلىق ءومىرىن ونەر ورنەگىنە، اقىل سوزىنە بەينەلەپ تۇسىرگەن، وشپەس مۇرامىزدى تىڭدارمان قاۋىمعا ديكتورلاردىڭ وقۋىندا ۇسىنامىز. حالقىمىزدىڭ ۇلت بولىپ ۇيىسۋىندا ايرىقشا ورنى بار اقىن-جىراۋلارىمىزدىڭ تاڭداۋلى جىر جاۋھارلارى اپتاسىنا ءۇش رەت 10 مينۋتتان بەرىلىپ وتىرادى.
«جۇزدەن جۇيرىك»
ۇلتتىق-تانىمدىق ينتەراكتيۆتى حابار. باعدارلاما بارىسىندا ونەر الەمى، ۇلتتىق مادەنيت، تاريحقا قاتىستى تىڭدارمان تانىمىن ارتتىراتىن سۇراقتار قويىلادى. جانە قازاق كينولارى مەن اندەرىنەن ءۇزىندى جاسىرىلىپ، باعدارلاما ويىن تۇرىندە وتەدى.
«ويتالقى» راديوكونفەرەنتسيا
ايتۋلى داتالارعا، مەملەكەتتىك ماڭىزدى وقيعالار مەن ۇلتتىق بىرلىككە، الاش يدەياسىنا نەگىزدەلگەن راديوكونفەرەنتسيا. بۇل باعدارلاماعا كەم دەگەندە 3 ادام قاتىسىپ، بەلگىلى ءبىر تاقىرىپ جونىندەگى ويلارىن ورتاعا سالادى. حابارعا تاريحشى عالىمدار، ەل اعالارى، ادەبيەتشى ماماندار مەن زەرتتەۋشىلەر شاقىرىلادى.
«ماماندىق الەمى»
باعدارلامانىڭ باستا ماقساتى – ءتۇرلى ماماندىقتار تۋرالى اقپارات بەرىپ، ءار ماماندىقتىڭ قىر-سىرىن ءتۇسىندىرۋ. ءوز ءىسىنىڭ ناعىز مامانى اتانۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ ەنشىسىنە بۇيىرماعان. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن ماماندىعىڭىزعا دەگەن ماحاببات كەرەك. ءوز ءىسىڭدى تاڭدار الدىندا قانداي ماماندىقتار بار ەكەندىگىن جانە بۇل ماماندىقتىڭ نە ءۇشىن كەرەك ەكەندىگىن ءتۇسىندىرىپ، ماماندىق جايلى تولىق تۇسىنىك بەرىلەدى. «مامان يەسى نە ىستەيدى؟»، «ونىڭ قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى نەگە الىپ كەلەدى؟»، «مامان يەسى قانداي جاعدايدا جۇمىس ىستەيدى؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەمىز.
«قازىنا» راديو ويىنى
كىتاپ وقۋ – بۇل تەك بوس ۋاقىتتى وتكىزۋ عانا ەمەس. سونىمەن بىرگە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋعا وراسان زور كومەگى تيەتىن پايدالى ءىس. سوندىقتان راديوويىننىڭ مازمۇنى قازاقتىڭ اقىن-جازۋشىلارىنىڭ قازىناعا تولى شىعارمالارىن تىڭدارماندارعا وقىتىپ، سول شىعارماعا بايلانىستى سۇراق قويۋ ارقىلى جەڭىمپازدى انىقتاۋ. ماسەلەن، «شۇعانىڭ بەلگىسى» شىعارماسى بويىنشا سۇراقتار قويىلادى، سول حاباردا ەڭ كوپ سۇراققا جاۋاپ بەرگەن جەڭىمپازعا سىي-سياپات تابىستالادى.
Abai.kz
