ادامنىڭ باسقا تىرشىلىك يەلەرىنەن ارتىقشىلىعى، ونىڭ ساناسىندا. ياعني باسقا تىرشىلىك يەلەرى اس ىشسە، ۇيىقتاسا، ۇرپاق كوبەيتسە بولدى، قاۋىپتى سەزگەن جاعدايدا ولار وزدەرىنىڭ ينستينكتىنە جۇگىنەدى. ال ادام بالاسى ءدال سولاي تاماق ىشەدى، ۇيىقتايدى، ۇرپاق كوبەيتەدى جانە ارتىقشىلىعى ويلايدى، بارلىق ەموتسيالاردى سەزىنە الادى. ياعني ادام باسقاشا ايتقاندا، الەۋمەتتەندىرىلگەن جانۋار.

ادامعا ويلاۋ الۋ قابىلەتى بەرىلگەن سوڭ، سايكەسىنشە «بۇل ومىردە نە ءمان بار؟» دەپ ءوز الدىنا فيلوسوفيالىق سۇراق قويۋدى دا زاڭدى.

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «باسقارۋ پسيحولوگياسى» پانىنەن جۋبانازاروۆا نازيراش سۇلەيمەنوۆنامەن بىرگە وسى تاقىرىپ اياسىندا قىزۋ تالقى جاساعان بولاتىنبىز. ءيا، ءار ادام ءۇشىن ءومىردىڭ ءمانى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن. بىرەۋلەرى ءومىردىڭ ءمانىن بالادان ىزدەسە، بىرەۋلەرى كەرىسىنشە اتا-اناسىنان، ال ءبىرى ءۇشىن ءومىردىڭ ءمانى ءوزى، ال ءبىرى ءۇشىن ءومىردىڭ ءمانى دەنساۋلىق، باقىت، بايلىق بولۋى مۇمكىن. ءبىز بۇنىڭ ەشقايسىسىن تەرىسكە شىعارمايمىز.

حح عاسىردىڭ باستاپقى جارتىسىندا ەۋروپانى پەندە بالاسىن ءوز-وزىنە قول جۇمساپ، ومىردەن باز كەشەتىن كەسەل يەكتەيدى. سول تۇستا زيگمۋند فرەيد نەگىزىن قالاعان پسيحواناليز جاڭا عىلىم رەتىندە بۇكىل ەۋروپانى دۇرلىك­تىرىپ، بۇل ءىلىم ادامنىڭ تۇپكى ساناسىنا سۇڭگۋدى قولعا الادى. كىسىنىڭ بەيسانالى تۇردە جاسايتىن ءىس-ارەكەتىن پسيحواناليز ارقىلى جۇيەلى ءتۇسىندىرىپ بەرۋگە تالپىنعانىمەن ونىڭ كەمشىن تۇستارى دا بولدى. ول – ادامنىڭ ەڭ نەگىزگى وزەگى ترانستسەندەنتتى (عايىپقا سامعايتىن رۋحاني قابىلەت) بولمىسىنا ۇڭىلە المادى. تاپ سول كەزدە ۆيكتور فرانكل دەگەن جاس عالىم ورتاعا شىعىپ، زيگمۋند فرەيد، الفرەد ادلەردىڭ قاۋزاماعان تاقىرىبىنا مويىن بۇرادى. ادامعا زات سەكىلدى قارايتىن رەدۋكتسيوناليستەرگە قارسى اكادەميالىق مايدان اشادى. سول نەگىزدە لوگوتەراپيا دەگەن ءىلىم ومىرگە كەلەدى. لوگوتەراپيا عىلىمى ءدال وسى ءومىردىڭ ءمانىن زەرتتەيتىن عىلىم.

لوگوتەراپيا تۇلعانىڭ مىنەز- قۇلقىنداعى جانە ونىڭ دامۋىنداعى نەگىزگى قوزعاۋشى كۇش ادامنىڭ ءوز ءومىرىنىڭ ءمان- ماعىناسىن ىزدەۋ مەن جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلىسى بولىپ تابىلاتىنىن نەگىزگە الادى. ءومىردىڭ ءمان-ماعىناسىنىن بولماۋى نەمەسە ونى جۋزەگە اسىرۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگى ادامدا ەكزيستەنتسيالدىق فرۋستراتسيا كۇيىن تۋدىرادى; بۇلار سەلقوستىق، تورىعۋ، ومىرگە دەگەن ىقىلاستىڭ بولماۋىمەن، سونداي-اق ىشتەي شيرىعۋدى بارىنشا ازايتۋعا تىرىسۋشىلىقپەن بايلانىستى نەوگەندىك نەۆروزدار دەپ اتالاتىنداردىڭت سەبەبى بولىپ شىعادى. لوگوتەراپيا پراكتيسىندا نەگىزگى ءادىس سوكراكتتىق ديالوگ ءادىسى بولىپ تابىلادى جانە ول ءتان سيپاتتى نەوگەندىك نەۆروزدار تەرەپياسى كەزىندە قولدانىلادى.

بۇل عىلىمنىڭ نەگىزىن ۆيكتور فرانكلدىڭ پىكىرىنشە، ادام بالاسى ءومىر بويى ازاپتان قۇتىلا المايدى. الايدا كورە بىلگەن ادامعا ازاپتا دا ءمان بار. ازاپتى ومىرلىك ماقساتىنا اينالدىرعان ادام وسەدى، اينالدىرا الماعان ادام وشەدى. فرانكلدىڭ تەورياسى ءومىردىڭ ءمانى ءلاززات الۋدا دەپ تۇسىنگەن فرەيدتىڭ، بيلىككە ۇمتىلۋدا دەپ وسيەت ەتكەن الفرەد ادلەردىڭ يدەياسىمەن ونشا ۇيلەسە قويمايدى. ونىڭ ويىنشا، ءومىردىڭ ءمانى وزگەگە جاقسىلىق جاساۋدا. قاراپايىم مورال. اۆتور ادام شىداماس وسۆەنتسيم لاگەرىنەن ءبىر قارا ناندى ءبولىپ جەگەندەر سوڭىندا ءتىرى قالىپ، ال ءوز باسىن امان قالۋ ءۇشىن ءوزىن عانا ويلاعاندار سوڭىندا وپات بولعانىن ايتقان. بۇدان تۇسىنەتىنىمىز ادامدى ومىرگە ىنتىقتىراتىن،قۇشتار ەتەتىن، قايسار رۋح بەرەتىن وزگەگە جاساعان جاقسىلىقتان العان رۋحاني ءلاززات.

ادام جەر بەتىندە پايدا بولعاننان، جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتكەنگە دەيىن بۇل سۇراقتىڭ ءالى تالاي جاۋابى مەن نۇسقاسى تابىلار. ادامنىڭ ءاۋ باستاعى جاراتىلىسى ىزگىلىك جاساۋ بولسا، تابيعي بولمىسىمىزدان اجىراماي، اينالامىزعا نەعۇرلىم جاقسى ەنەرگيا سىيلاپ جۇرەيىك!

جۋبانازاروۆا ن.س.،
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پروفەسسور م.ا.
جولداسوۆا م.ك.،
phd دوكتور.
كەلگەن د.،
«ادەبيەتتانۋ» ماماندىعىنىڭ 1-كۋرس ماگيسترانتى.

Abai.kz