الماتىنىڭ اۋا-رايى جىل سايىن وزگەرىپ بارادى. جايلى قىس – قارى قالىڭ، دىم بۇرككەن ايازعا اينالسا، ىستىق جاز – قوڭىر سالقىنعا كوشىپ، كۇز ەرتە ءتۇسىپ، قارا سۋىعىن الا كەلەتىن بولدى. البەتتە، تابيعاتقا ادامنىڭ تالابى جۇرمەيدى. دەسە دە، تابيعاتقا ادامنىڭ زيانى ءتيىپ، سونىڭ كەسىرىنەن تابيعات تا سىرقاتتانىپ تۇر. ونىڭ ۇستىنە «جىعىلعانعا جۇدىرىقتاي» بولىپ الاتاۋدى كومكەرگەن اعاشتار انا جىلعى قاتتى داۋىلدان سوعىس دالاسىندا قىرىلعان جاۋىنگەرلەردەي سۇلاپ ءتۇستى. ودان كەيىن قۇلاعان اعاشتى جيناۋ باستالدى. ال، ونىڭ ورنىنا اعاش وتىرعىزىلىپ جاتىر ما؟

الماتىنىڭ ەكولوگياسى تۋرالى اڭگىمە كوپ. ءتىپتى مەدەۋ شاتقالىنا قالا اۋاسىن تازارتۋعا كومەگى بولار ارنايى گەنەراتورلار ورناتايىق دەگەن دە اڭگىمە بولعان. ونىڭ سوڭى نە بولعانى بەلگىسىز.

مىنە، وسى تەكتەس ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەدىك. ءسويتىپ، الماتى قالاسىنىڭ تابيعي رەسۋرستار جانە

تابيعاتتى پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ءارى «مەدەۋ» مەملەكەتتىك وڭىرلىك تابيعي ساياباعى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى اجار حابيەۆا حانىمعا تەلەفون شالدىق.

الماتىنىڭ اۋا-رايى جىل سايىن وزگەرىپ بارادى. جايلى قىس – قارى قالىڭ، دىم بۇرككەن ايازعا اينالسا، ىستىق جاز – قوڭىر سالقىنعا كوشىپ، كۇز ەرتە ءتۇسىپ، قارا سۋىعىن الا كەلەتىن بولدى. البەتتە، تابيعاتقا ادامنىڭ تالابى جۇرمەيدى. دەسە دە، تابيعاتقا ادامنىڭ زيانى ءتيىپ، سونىڭ كەسىرىنەن تابيعات تا سىرقاتتانىپ تۇر. ونىڭ ۇستىنە «جىعىلعانعا جۇدىرىقتاي» بولىپ الاتاۋدى كومكەرگەن اعاشتار انا جىلعى قاتتى داۋىلدان سوعىس دالاسىندا قىرىلعان جاۋىنگەرلەردەي سۇلاپ ءتۇستى. ودان كەيىن قۇلاعان اعاشتى جيناۋ باستالدى. ال، ونىڭ ورنىنا اعاش وتىرعىزىلىپ جاتىر ما؟

الماتىنىڭ ەكولوگياسى تۋرالى اڭگىمە كوپ. ءتىپتى مەدەۋ شاتقالىنا قالا اۋاسىن تازارتۋعا كومەگى بولار ارنايى گەنەراتورلار ورناتايىق دەگەن دە اڭگىمە بولعان. ونىڭ سوڭى نە بولعانى بەلگىسىز.

مىنە، وسى تەكتەس ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەدىك. ءسويتىپ، الماتى قالاسىنىڭ تابيعي رەسۋرستار جانە

تابيعاتتى پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ءارى «مەدەۋ» مەملەكەتتىك وڭىرلىك تابيعي ساياباعى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى اجار حابيەۆا حانىمعا تەلەفون شالدىق.

سويتسەك، ەكى بىردەي مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ قۇلاعىن ۇستاپ وتىرعان اجار حانىم مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن بولىپ شىقتى. ءوزىمىزدى تانىستىرىپ، جىتىرلمەلەتىپ سۇراعىمىزدى قويا باستاپ ەدىك، «يا نە زنايۋ كازاحسي» دەدى. بىلدەي ءبىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولا تۇرا، مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەگەنىڭىز قالاي؟ ءبىلۋ – مىندەتىڭىز ەمەس پە دەگەنىمىزدە، ورىس تىلىندە سۇراقتى جاقسى تۇسىنبەگەنىن، رەسمي حات جازعان يا جازباعانىمىزدى، تەلەفون ءنومىرىن قايدان تاۋىپ العانىمىزدى سۇرادى. بارىنە مەملەكەتتىك ءتىلدى جاۋاپ قاتىپ، ۋاقىتىمىزدىڭ تىعىز ەكەنىن ايتقانىمىزدا «سىزدەردە ورىس ءبولىمى جوق پا؟» دەدى. «وكىنىشكە قاراي»، ءبىز مەملەكەتتىك تىلدەگى اقپارات قۇرالى ەكەنىمىزدى ايتىپ، ەلەكتروندى پوشتامىزدى جازىپ جىبەرسەك، سۇراقتارىمىزعا جاۋاپ بەرەسىز بە دەپ سۇرادىق. كەلىستى. ءارى كۇتتىك، بەرى كۇتتىك. جاۋاپ بولمادى. مىنە، تابيعاتتى قورعايتىن ءارى «مەدەۋ» ساياباعىنىڭ ءسانىن كەلتىرەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ارەكەتى.

ەسەسىنە، الماتى ەكولوگياسى مەن مەدەۋ شاتقالىنا بايلانىستى ساۋالدارىمىزعا مەلس ەلەۋسىز «تەلەفون ءنومىرىمدى قايدان الدىڭ؟»، «رەسمي حات جازدىڭ با؟» دەپ سۇراماستان، ىقىلاسپەن جاۋاپ بەردى. ەكولوگتىڭ اڭگىمەسىنەن بايقاعانىمىز، قاتارىندا اجار حابيەۆا سىقىلدى قىزمەتكەرى بار قالالىق اكىمشىلىكتىڭ تابيعات پەن ەكولوگياعا جاۋاپتى مەكەمەلەرىنىڭ جۇمىستارىنا كوڭىلى تولمايدى ەكەن.

مەلس ەلەۋسىزوۆ، ەكولوگ، «تابيعات» وداعىنىڭ جەتەكشىسى:

- داۋىلدىڭ سالدارىنان قۇلاعان اعاشتاردى جيناۋ ءىسى ءبىرشاما قيىن. تاۋدىڭ اسا بيىك جەرلەرىندەگى اعاشتاردى الۋ مۇمكىن ەمەس، ول سولاي جاتادى. ال، جينالعان اعاشتىڭ ورنىنا بىرتىندەپ اعاش وتىرعىزىلۋ كەرەك. نەگىزى تاۋداعى اعاشتاردى قيراتقان داۋىلعا ءبىر جاعىنان قالا اكىمشىلىگى دە كىنالى. سەبەبى، قالا ىشىندەگى اعاشتاردى جىل سايىن وتاپ، قالا ەكولوگياسىنىڭ بىت-شىتىن شىعاردى. سونىڭ سالدارىنان گاز مولشەرى كوبەيىپ، قالانى قىزدىرىپ جىبەرگەننەن كەيىن داۋىل بولدى. سوندىقتان قالا اكىمشىلىگىنىڭ ەكولوگياعا قاتىستى ىستەپ جاتقان شارۋالارىنا كوڭىلىم تولمايدى.

ال، قالا ەكولوگياسىن جاقسارتۋ ءۇشىن مەدەۋ شاتقالىنان ارنايى گەنەراتورلار سالۋ تۋرالى ويدان گورى، ءبىز ەڭ اۋەلى مەدەۋ شاتقالىنداعى بار اعاشقتى، وسىمدىكتى ساقتاپ، ءوسىرىپ، سونىڭ تازالىعىن جولعا قويساق تا جەتكىلىكتى. ال، گەنەتور ورناتۋ دەگەن ول وتە قىمبات ءارى قيىن ءىس.

اعاشتار – ءبىزدىڭ وكپەمىز. الماتىداعى شىرشا، قاراعايلار گازدىڭ كوپتىگىنە شىداماي قارايىپ، ءولىپ جاتىر. ال اكىمشىلىك بولسا، اعاش كەسۋمەن عانا اينالىساتىن سەكىلدى. مىسالى، بيىل ەكى مىڭ اعاش كەسۋدى جوسپارلاپتى. اكىمشىلىك ۇلكەن اعاشتاردى وتاپ، ونىڭ ورنىنا شىبىق وتىرعىزادى. ول سولىپ قالادى. ونى الادى دا قايتا وتىرعىزادى. ءسويتىپ، ولار اعاشتان اقشا تاۋىپ وتىر.

Abai.kz