قۇرمەتتى حالايىق!

2023 جىلدىڭ 19 ناۋرىزىندا قازاقستاندا ۇمىتكەرلەردىڭ 70%‑ى پارتيالىق تىزىممەن، 30%‑ى ءبىر مانداتتى وكرۋگتەردەن سايلاناتىن كەزەكتەن تىس ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن سايلاۋ ناتيجەسىندە وتىز جىلدان استام ۇلتتىق مۇددە ءۇشىن كۇرەسكەن بىرقاتار تانىمال ازاماتتار ءماجىلىس دەپۋتاتى اتاندى. بۇل قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحىندا ەلەۋسىز كۇي كەشكەن  ماجىلىستە «تىرشىلىك نىشانىن» وياتتى، حالىقتىڭ دەپۋتاتتارعا دەگەن سەنىمىن ارتتىردى. حالىق وزدەرىنىڭ وتكىر ماسەلەلەرىمەن دەپۋتاتتارمەن بولىسە باستادى.

ارينە، دەپۋتاتتارعا قاتىستى بۇرىنعى قالىپتاسقان قوعامدىق پىكىردى وزگەرتۋ وڭاي بولعان جوق: پارلامەنتكە حالىقتىڭ ۇكىلى ءۇمىتىن ارقالاپ بارعان دەپۋتاتتار كەيدە جاعا جىرتىستى، كەيدە سىنعا ۇشىرادى. بىراق، ولار وزدەرىنىڭ ازاماتتىق پوزيتسيالارىنان اۋىتقىمادى. تاباندىلىقپەن، اۆتوريتارلىق بيلىك كەزىندە ابدەن قوردالانىپ، قوعام كوكەيىندە تۇرعان سۇراقتاردى قويا ءبىلدى. ءجاي عانا قويا بىلگەن جوق، سۇراقتاردى بۇرىنعىنىڭ ءادىل بيلەرىندەي شەشەندىكپەن، دانا بيلەرىندەي كورەگەندىكپەن جەتكىزە الدى. حالىق پارلامەنتاريزم مادەنيەتىنە ۇيرەنە باستادى، مەملەكەتىلىگىن سەزىنۋگە جانە قازىرگى زامان پاراديگماسىنا اينالعان «ادىلەتتى قازاقستان» ۇعىمىنىڭ مازمۇنىنا بەت بۇردى.

وسى وزگەرىستەرگە قول جەتكىزۋگە تىكەلەي ات سالىسىپ، «شىنايى حالىق قالاۋلىسى» دەگەن بەيرەسمي قۇرمەتكە يە بولعان بىرقاتار دەپۋتاتتارعا جىل سوڭىنا قاراي قوعام اتىنان «قوعامدىق العىس» ايتۋ – ادىلەتتى قازاقستاندا تۇراقتى ۇردىسكە اينالۋى ءتيىس دەيمىز. سوندىقتان بۇگىن ءبىز تومەندەگى اتى اتالعان دەپۋتاتتارعا تاۋەلسىزدىك تاڭىندا تۇرعان جەلتوقسانشىلار اتىنان «قوعامدىق العىس» جاريالايمىز:

1. يسا قازىبەك جارىلقاسىنۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

2. باپي ەرمۇرات سەيتقازىۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

3. زايتوۆ رينات ريفحاتۇلىنا – قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ VIII شاقىرىلىمنىڭ دەپۋتاتى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

4. سۇلەيمەنوۆا جۇلدىز دوسبەرگەنقىزى – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى

5. بازاربەك باقىتجان جۇمابەكۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، زاڭناما جانە سوت-قۇقىقتىق رەفورما كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

6. سارسەنعاليەۆ نارتاي ارالبايۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

7. قۇسپان ابزال تەمىرعاليۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، زاڭناما جانە سوت-قۇقىقتىق رەفورما كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

8. جانبىرشين ەدىل تەرەكبايۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، ەكولوگيا ماسەلەلەرى جانە تابيعات پايدالانۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى.

9. تولىقباەۆ ماقسات مالىكۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، ەكونوميكالىق رەفورما جانە وڭىرلىك دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

10. مۇقاەۆ داۋلەت تولەۋتايۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

11. سايروۆ ەرلان بياحمەتۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

12. بەيسەنباەۆ ەلنۇر سابىرجانۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

13. التاي امانجول دۇيسەنبايۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، اگرارلىق ماسەلەلەر كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

14. قوشانوۆ ەرلان جاقانۇلىنا – VIII سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى.

قازاق دەگەن ەجەلدەن ءورىسى بولىنسە دە، ىرىسى بولىنبەگەن حالىق ەدى. سوندىقتان ءبىز دە وسى وسى داستۇردەن اۋىتقىماي، جوعارىدا اتى اتالعان دەپۋتاتتارىمىزدى بولە‑جارماي بىرگە اتادىق. ال، ولار كوتەرگەن، قوعامدا قولداۋ تاپقان سۇراقتار مىنالار دەپ اتاپ كورسەتەمىز:

- تاۋەلسىزدىك العان وتىز جىلدان استام ۋاقىتتا تاۋەلسىز قازاقستاندا مەملەكەت قۇرۋشى قازاق حالقىنىڭ ءتىلى – قازاق ءتىلىنىڭ ءىس جۇزىندە «مەملەكەتتىك ءتىل» مارتەبەسىنە قول جەتكىزە الماعاندىعى، «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» اتتى جاڭا زاڭ قابىلداۋ قاجەتتىگى تۋرالى وتكىر سۇراقتار;

- تاۋەلسىزدىك باستاۋىندا قازاقستان ءوزىنىڭ دامۋ مۇمكىندىگى بويىنشا الەمدەگى كوپ ەلدەردەن وق بويى وزىق تۇردى. ال، قازبا بايلىعى جونىنەن الەمدە  قازاقستانعا تەڭ كەلەر مەملەكەتتەر نەكەن‑ساياق دەسە بولاتىنداي ەدى. بىراق، وكىنىشكە وراي، قازاق ەلى ونداي مۇمكىندىگىن جوعالتىپ الدى – حالىققا تيەسىلى قازىنا تالان‑تاراجعا ءتۇستى، اكتيۆتەرى زاڭسىز جولدارمەن شەت ەلدەرگە شىعارىلدى. سوندىقتان، وسى ادىلەتسىزدىكتى جويىپ، حالىق قازىناسىن ەلگە قايتارۋ، قازىنانى ەل مەن جەردىڭ، مەملەكەتىمىزدىڭ يگىلىگىنە جۇمساۋ تۋرالى وتكىر سۇراقتار;

- قازاق حالقى ءوزىنىڭ ۇلتتىق بولمىسى تۇرعىسىنان ەجەلگى نومادتاردىڭ تىكەلەي مۇراگەرى ەدى. سوعان ساي حالىق تا ۇجىمدىق ومىرگە بەيىمدەلگەن، سوزگە توقتاعان، كوشباسشىسىنا سەنگىش، نيەتى تازا، پەيلى اق بولدى. الايدا، وسىنداي جاسامپاز حالىقتى جەكە باس مۇددەسىن كوزدەگەن اۆتوريتاريزم «ءوز قالىبىنا» سالۋعا كۇش سالدى. ناتيجەسىندە حالىقتىڭ باسىنا ءتول بولمىسىنان، سالت‑داستۇرىنەن اجىراۋ قاۋپى ءتوندى. ول ءدىني جانە مادەني ازۋشىلىقتان، ۇلتتىق ىرگەتاس شايقالۋىنان، عىلىم‑بىلىم توقىراۋىنان، قوعام تۇتاستىعى سوگىلۋىنەن، ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋىنان جانە ت.ت. كوپتەگەن باعىتتاردان كورىنىس تاپتى ‑ دەپۋتاتتار وسى سۇراقتاردى وتكىر قويا ءبىلدى;

- ادىلەتسىزدىك – قازاق جانى وتە اۋىر قابىلدايتىن قىلىق ‑ سوندىقتان قازاق «اتاسى ولگەندى دە ەستىرتەدى» دەيدى. بۇگىندە بۇل سۇراق قوعام ءۇشىن وزەكتى ماسەلەگە اينالدى. وعان دەپۋتاتتارعا جەر‑جەردەن ادىلەتتى تالاپ ەتكەن حاتتاردىڭ كوپتەپ كەلۋى دالەل. بۇگىنگى العىس يەلەرى اتانعان دەپۋتاتتار وسى ماسەلەنى ۇنەمى كوتەرىپ، ەلدىڭ الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق جاعدايىنا، ەكولوگيا ماسەلەلەرىنە كوڭىل بولۋدە. ءسويتىپ، ولار مەملەكەت باسقارۋ پرينتسيپتەرىن پارلامەنتتىك جولمەن ادىلەتتىلىككە قاراي بۇرۋعا قىزمەت ەتەتىن وتكىر ماسەلەلەرگە قوزعاۋ سالۋدا. ودان وزگە تۇيتكىل سۇراقتار دا جەتكىلىكتى. ماسەلەن، ونىڭ قاتارىنا بولاشاقتا قويىلۋى ءتيىس «جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسۋشىلارعا بەرىلەتىن ساياسي باعا مەن ستاتۋس» دەگەن سۇراقتى دا جاتقىزۋعا بولادى دەپ سانايمىز.

جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ، جەرىمىزدىڭ، جالپى – قازاقستان حالقى مەن ونىڭ مەملەكەتتىلىگىنىڭ بولاشاعىنا باعىتتالعان. قوعام ونى سەزىپ‑بىلىپ وتىر. سوندىقتان، جاڭا جىل قارساڭىندا ماجىلىستە حالىق  نازارىندا بولىپ، بۇگىنگى اتى اتالعان دەپۋتاتتارعا جانە پارلامەنتتە قوعام ءۇنىن جەتكىزۋشى دەپۋتاتتارعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، ولاردى ىنتالاندىرىپ وتىراتىن ءماجىلىس توراعاسى قوشانوۆ ەرلان جاقانۇلىنا «قوعامدىق العىس» ايتامىز. ولارعا دەنساۋلىق، كۇش‑قۋات، بەرەكە تىلەيمىز!

ء(سوز سوڭىندا – «قوعامدىق العىس» ەسىگى بارلىق دەپۋتاتتار ءۇشىن ارۋاقىتتا اشىق  ەكەنىن ەسكە سالامىز).

قوعام اتىنان قول قويعاندار:

قۇرىمباەۆ بولات توقتابايۇلى – پاتريوتتىق قوزعالىس «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى;

اباعان مۇحتارحان مامىربەكۇلى – حالىقارالىق كەنەسارى حان قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى;

سەرتەكوۆ باقىتجان بەيسەكۇلى – ۇلى دالا قوعامدىق ۇيىمىنىڭ، بايدىبەك بابا اتىنداعى قوردىڭ توراعاسى;

جاكەي عابيدەن – اكادەميك جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قوعامدىق قوردىڭ توراعاسى;

قاراشين بەكەت مۇقانالىۇلى – فيلوسوف-اقىن، جازۋشى، اكادەميك زەينوللا قابدولوۆ اتىنداعى قوردىڭ توراعاسى (اتىراۋ قالاسى);

يماشۇلى شاحمەت – قر كينو قايراتكەرى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى;

قۇلمەنتەگى ماحمۇت – تۇركى الەمى ۇستاسى، قر مادەنيەت قايراتكەرى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى;

باكىرۇلى ءابدىراشيت – پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ اقساقالدار القاسىنىڭ توراعاسى، قوعامدىق «الماس قىلىش» سيلىعىنىڭ يەگەرى;

ەسىركەپوۆ بولات –رەسپۋبليكالىق «عۇمىرداريا» بالالار ورتالىعىنىڭ باس پروديۋسسەرى;

مالاەۆ مۋرات كوسداۋلەتوۆيچ – پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ الماتى قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

تويشىباەۆ يزتيلەۋ - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ الماتى وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى، قوناەۆ قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى;

نيحامبەكوۆ اراپبەك كارابەكوۆيچ - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ قاراعاندى وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

ماديەۆا ايسۋلۋ تۋرسىنباەۆنا - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ استانا قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

بەيسەنباي تەگى رۋزا زايكەنقىزى - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ پاۆلودار وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

كاجيموۆ بوتاش مۋرزاگاليەۆيچ - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ سولتۇستىك-قازاقستان وبلىستىق وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

ەردەن تۋلەگەن گيبراتۋلى - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ اقمولا وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

كونارباەۆ سانات باكتىكۋلوۆيچ - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ جامبىل ووبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

وسپانوۆا گۋلميرا بولاتوۆنا - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ شىمكەنت قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

الجانوۆا ساجيدا جاكسيليكوۆنا - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ تۇركىستان وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

ايۋپوۆ گاني سوۆەتبەكوۆيچ - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ ناۋرىزباي اۋداندىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

قۇلتاەۆ باحارام ءىلياسۇلى - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ قىزىلوردا وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

كوشماعانبەتوۆ جاسەر سەرىكۇلى - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

ايتجانوۆا ايشا ‑ پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىستىق فيليالىنىڭ قۇرمەتتى توراعاسى;

تورتاەۆا ۋميت بالتابەكوۆنا - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ جەتىسۋ وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

تۋلەنوۆا ۆەنەرا ماۋلەتوۆنا - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ اتىراۋ وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

اۋباكيروۆ تالگات سايلاۋوۆنا - پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ اباي وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى;

ابديراەموۆ ءابدىجادىل – جامبىل وبلىسى، ت.رىسقۇلوۆ اۋدانى، قايىڭدى اۋىلىنىڭ تۇرعىنى، زەينەتكەر;

دايروۆ رامازان جاڭبىرۇلى – اتىراۋ قالاسىنىڭ تۇرعىنى، زەينەتكەر، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قۇرىلىسشىسى.

Abai.kz