پارلامەنت ماجىلىسىندەگى «اق جول» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى پرەمەر-مينيستر س.ن. احمەتوۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. «اقجولدىقتار» ءوز ساۋالدارىندا تەرميندەردى قولدانۋ تارتىبىنە قاتىستى ماسەلە كوتەردى.   

-          تەرميندەردى قولدانۋ ءتارتىبىن «ءتىل تۋرالى» زاڭنىڭ شەڭبەرىندە رەتتەۋدى ۇسىنعان ءبىزدىڭ پارتيانىڭ پارلامەنتتىك فراكتسياسىنىڭ ۇسىنىسى  ساراپشىلار تاراپىنان وڭ باعا العانىنىمەن، ۇكىمەت تاراپىنان قولداۋ تاپقان جوق، - دەيدى ولار. –  سالالىق، عىلىمي-تەحنيكالىق تەرميندەردىڭ ءار جەردە ءارتۇرلى جازىلۋىنان ءبىر ۆەدومستۆو ەكىنشىسىن ۇقپايتىن دارەجەگە كەلىپ قالدىق. بۇگىندە قازاق تىلىندە قولدانىلاتىن حالىقارالىق تەرميندەردىڭ سانى ءجۇز مىڭنان اسادى. بىراق سونىڭ 3% عانا رەسمي تۇردە بەكىتىلىپتى. 

پارلامەنت ماجىلىسىندەگى «اق جول» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى پرەمەر-مينيستر س.ن. احمەتوۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. «اقجولدىقتار» ءوز ساۋالدارىندا تەرميندەردى قولدانۋ تارتىبىنە قاتىستى ماسەلە كوتەردى.   

-          تەرميندەردى قولدانۋ ءتارتىبىن «ءتىل تۋرالى» زاڭنىڭ شەڭبەرىندە رەتتەۋدى ۇسىنعان ءبىزدىڭ پارتيانىڭ پارلامەنتتىك فراكتسياسىنىڭ ۇسىنىسى  ساراپشىلار تاراپىنان وڭ باعا العانىنىمەن، ۇكىمەت تاراپىنان قولداۋ تاپقان جوق، - دەيدى ولار. –  سالالىق، عىلىمي-تەحنيكالىق تەرميندەردىڭ ءار جەردە ءارتۇرلى جازىلۋىنان ءبىر ۆەدومستۆو ەكىنشىسىن ۇقپايتىن دارەجەگە كەلىپ قالدىق. بۇگىندە قازاق تىلىندە قولدانىلاتىن حالىقارالىق تەرميندەردىڭ سانى ءجۇز مىڭنان اسادى. بىراق سونىڭ 3% عانا رەسمي تۇردە بەكىتىلىپتى. 

ورىس تىلىنەن نە شەت ەل تىلدەرىنەن  ءبىزدىڭ انا تىلىمىزگە ەنگەن تەرميندەردىڭ وزىندىك تاريحى بار. شەتەلدە تەرمينگە اينالعان ءسوزدى ءبىرىنشى قولدانعان وقىمىستىنىڭ اتى سول سوزگە بەرىلەدى. مىسالعا: فورتەپيانو دەگەن ءسوزدى الايىق. «پيانو» دەگەن ءسوزدى يتالياندار ءبىرىنشى قولدانعان. «كوپ ىشەكتى سوقپالى اسپاپ» دەگەن ماعانا بەرەدى ەكەن. ەندى سونى «كۇيساندىق» دەپ الىپ جۇرگەنىمىز قالاي؟ ءبىزدىڭ دومبىرامىزدى باسقا حالىق ءوز تىلىنە اۋدارماق بولسا، ءبىز قالاي قارار ەدىك؟! نەمەسە، بەس عاسىرلىق تاريحى بار «كالەندار» دەگەن ءسوزدى «كۇنتىزبە» دەپ العاندا نە بولدى؟ دۇنيەجۇزىنىڭ حالقى passport دەپ قولداناتىن ءسوزدى «تولقۇجات» دەپ ايتامىز، ال قۇجاتىمىزدىڭ سىرتىندا «پاسپورت» دەپ جازىلىپ تۇر. «پروتسەنت» دەگەن ءسوز شە؟! الەمدە بۇل ءسوز procentum دەپ جازىلىپ، پروتسەنت دەپ ايتىلىپ كەلەدى. ول – ساننىڭ جۇزدەن ءبىر بولىگى دەگەن ماعىنانى اۆتوماتتى تۇردە كەز-كەلگەن تىلدە ۇقتىرادى. دۇنيە ءجۇزىنىڭ ماتەماتيكتەرى مەن ەكونوميستەرى قولدانادى. سونى «پايىز» دەپ الىپ كەرەگە نە؟ ونىڭ نە ءسوز ەكەنىن ەشكىم تۇسىنبەيدى.

ەگەر ءبىز قازاق ءتىلىن تەز ۇيرەتكىمىز كەلسە، دۇنيەجۇزى قولدانىپ جۇرگەن سوزدەردى ورىنسىز اۋدارىپ، ءتىل ۇيرەنە الماي جۇرگەندەرگە قيىندىق تۋعىزباۋىمىز كەرەك.

قازاق ءتىلى تەرمينولوگياسىنىڭ نەگىزىن قالاعان احمەت بايتۇرسىنوۆ پەن قۇدايبەرگەن جۇبانوۆ حالىقارالىق تەرميندەردى قازاق تىلىنە اۋدارعاندا ونىڭ ناقتى ماعىناسىن بەرمەگەن جاعدايدا وزگەرىسسىز قابىلداۋ جونىندە ەسكەرتكەن بولاتىن. ولار  حالىقارالىق تەرميندەردى ءجون-جوسىقسىز، وڭدى-سولدى جاپپاي اۋدارۋعا قارسى بولعان. سوندىقتان ءبىز دە تىلىمىزگە ەنگەن تەرمين سوزدەردى ماعاناسىز اۋدارعانشا – ولاردى ءوز تىلىمىزگە بەيىمدەپ العان ءجون بولار.

            جاڭا تەرميندەر مەن اتاۋلاردى بەكىتۋمەن تەك مەملەكەتتىك تەرمينولوگيالىق كوميسسيا عانا اينالىسپاي، ۇكىمەت تە تەرميندەردى ءتيىستى قاۋلىلارمەن بەكىتۋى كەرەك. سودان كەيىن عانا جاڭا تەرميندەر قاجەتتى زاڭدى كۇش الۋى جانە مىندەتتى تۇردە قولدانىسقا ەنگىزىلۋى ءتيىس دەپ سانايمىز. جاڭا تەرمينولوگيانى جوعارى دەڭگەيدە بەكىتۋ پراكتيكاسى ءتىپتى مەملەكەتتىك ءتىل قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىنا بەرىك ەنگەن ەلدەردىڭ وزىندە ورىن العان. مىسال رەتىندە ءار جاڭا تەرمين ءتيىستى زاڭدارمەن بەكىتىلەتىن تۇرىك رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىن اتاۋعا بولادى.

            جوعارىدا باياندالعاندارعا بايلانىستى، قۇرمەتتى سەرىك نىعمەتۇلى، مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا باعىتتالعان شارالاردى ءارى قاراي جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا سىزدەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ جاڭا تەرميندەردى بەكىتۋ قۇزىرەتىن زاڭنامالىق نەگىزدە شەشۋ ماسەلەسىن قاراۋىڭىزدى سۇرايمىز.

رەداكتسيادان: «اق جول» پارتياسىنىڭ اتىنان سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ پايىزدى قايتادان «پروتسەنت» دەپ، كۇنتىزبەنى بۇرىنعىشا «كالەندار» اتايىق، ت.ب. دەگەن ۇسىنىسىمەن بۇگىنگى جۇرتتىڭ كەلىسە قويۋى كۇماندى. ويتكەنى بۇل سوزدەر قازاقتىلىنىڭ باي قورىنا ەنىپ ۇلگەردى. ەندى كەلىپ ولاردى بايىرعى «وتانىنا» قايتارۋ دەگەن بوس اۋىرە. قازاق ءوز ىشىندە پروتسەنتتى «پايىز»، پاسپورتتى «تولقۇجات» دەگەننەن قيىندىق كورىپ نەمەسە ءبىر-ءبىرىن تۇسىنە الماي جۇرگەن جوق. اتالعان سوزدەردىڭ بالاماسىن قولدانعان قازاق الەمنەن جىراق قالادى دەپ ۇرەيلەنۋ دە بەكەر. شەتمەملەكەتتەرگە شىققان ەلىمىزدىڭ ازاماتى پايىزدىڭ procentum, تولقۇجاتتىڭ   passport ەكەنىن دە جاقسى بىلەدى. سولاي ەمەس پە؟ الدە تەرميندەردى قازاقشالايمىز دەپ ءجۇرىپ بارىنەن ماقۇرىم قالدىق پا؟ ەندەشە تەرمين سوزدەردى اۋدارۋدىڭ قاجەتى قانشا؟..

Abai.kz