دەرەكتى اڭگىمە

تاڭ قىلاڭ بەرە ورنىنان تۇرىپ كەتكەن مۇحتار ءۇيىنىڭ ىرگەسىندەگى كوكونىس بازارىن ارالاپ، كوزىن قىدىرتىپ ءبىراز تاماشالاپ ءجۇردى دە وزىنە كەرەكتى ءبىر شەربەك كوكونىس الدى. جول-جونەكەي ناۋايحاناعا كىرىپ ەكى ىستىق توقاش جانە ءبىر ليتر قولدىڭ ءسۇتىن الىپ قايتتى. ول ىلعي شىنجىرلاپ بەلدىگىنە بايلاپ الىپ، سىمىنىڭ قالتاسىنا سالىپ جۇرەتىن توپ كىلتتىڭ اراسىنان پاتەرىنىڭ كىلتىن تاۋىپ ەسىگىن اشىپ، «بۇگىن كۇن تاماشا ەكەن. اسپاندا تەڭگەدەي بۇلت جوق. ادامنىڭ كوڭىل كۇيىنىڭ جاقسى-جامان بولۋى اۋا رايىنعا دا بايلانىستى دەگەن ءسوزدىڭ جانى بار سەكىلدى»، – دەپ جەلپىنە ىشكە كىردى.

– وندا، بۇگىن ساقشى مەكەمەسىنە بارىپ، ىڭكاردىڭ تولقۇجاتىنىڭ شىققان-شىقپاعانىن ءبىلىپ قايت، – دەدى تۇرسىناي مۇحتار دالاعا شىعىپ كەتە سالىپ قامىر يلەپ، پىسىرگەن جەتى شەلپەگىن داستارقانعا قويىپ جاتىپ.

– جەتى شەلپەك پىسىرگەنسىڭ بە، مۇنىڭ دۇرىس بولعان ەكەن. ونىڭ ۇستىنە بۇگىن كۇن بەيسەنبى عوي. قازاقتىڭ دۇنيەتانىمى، سەنىمى بويىنشا ءار اپتانىڭ بەيسەنبىسىندە ارۋاقتارعا ارىناپ مايدىڭ ءيىسىن شىعارىپ تۇرۋ كەرەك ەكەن. ويتكەنى، ارۋاقتار بىزدەن قۇران دامەتەتىن كورىنەدى. جاقىننان بەرى اكە-شەشەم ءجيى تۇسىمە كىرىپ ءجۇردى. سونى ساعان ايتايىن دەپ ءجۇر ەدىم، بىراق بۇگىن ءوزىڭ بىلگەندەي جەتى شەلپەك سالىپسىڭ، ساعان كوپ راقمەت! مارقۇم اتا-ەنەڭنىڭ ارۋاعى بالاسى ماعان ەمەس، كەلىنى ساعان ريزا بولاتىن بولدى، – دەپ قولىنداعى شەربەگىن تۇرسىنايعا بەردى. ول اياق كيىمىن شەشىپ قويىپ، جۇرە سويلەپ:

– ال ىڭكاردىڭ تولقۇجاتى  تۋرالى مەن ويلامادى دەيسىڭ بە، وسى الدىڭعى اپتادا ساقشى مەكەمەسىنە بارعانىمدا سوندا ىستەيتىن سايراش دەگەن قازاق قىز: «اعا، كەلەر اپتانىڭ بەيسەنبىسى كەلىڭىز، وعان دەيىن قىزىڭىزدىڭ تولقۇجاتى دايىن بولىپ قالار»، – دەگەن ەدى. سول بەيسەنبىسى بۇگىن ەمەسپە، – دەدى دە تازالىق بولمەسىنە كىرىپ، بەتى-قولىن جۋىپ كەلىپ، داستارقانعا جايعاسىپ: – ايتپاقشى، ىڭكار ورنىنان تۇردى ما، بۇگىن ولاردىڭ مەكتەبىندە ەمتيحانعا كىرەتىن بەلەت تاراتىلاتىن كۇن ەدى عوي، – دەي بەرگەندە، – قايىرلى تاڭ، اكە! مەن تۇرعالى قاشان، باعانادان بەرى بولمەمدە ساباقتارىمدى پىسىقتاپ وتىردىم، – دەپ كوڭىلدى كەلگەن ىڭكار اكەسى وتىرعان ورىندىقتىڭ ارتىنان كەلىپ، مۇحتاردىڭ مونىنا اسىلا كەتى.

– باسە، مەنىڭ اقىلدى، سۇلۋ قىزىم سولاي ىستەۋگە ءتيىستى عوي. شەشەسى، ىڭكارىمدى قازاقستاننىڭ ۇلكەن قالاسى، كەزىندە ساياسات پەن ەكونوميكانىڭ، ءبىلىم-عىلىمنىڭ ورداسى، قازاقتىڭ ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ وشاعى اتانعان، تالاي اقيىق اقىندارعا شابىت سىيلاعان كورىكتى قالا الماتىعا اپارىپ وقىتامىن، – دەپ قىزىنىڭ ماڭدايىنان يىسكەپ: – ال قىزىم، داستارقانعا وتىر. شەشەڭ جەتى شەلپەك ءپىسىرىپتى، ارۋاقتارعا قۇران باعىشتاپ، شاي ىشەلىك. شايدان كەيىن سەن مەكتەبىڭە بارىپ ەمتيحانعا كىرۋ بەلەتىڭدى الىپ كەل. مەن ساقشى مەكەمەسىنە بارىپ، سەنىڭ تولقۇجاتىڭنىڭ  شىققان-شىقپاعانىن بىلەيىن. شىقسا، الىپ كەلىپ سەنى قۋانتامىن. ەگەر شىقپاسا، وعان بولا مۇايما، كوڭىلىڭدى تۇسىرمە، ايتەۋىر سەن مەكتەبىڭدى بىتىرگەنشە شىعىپ قالار، – دەدى مۇحتار.

– اكەتايىم مەنىڭ، تولقۇجاتىم شىقسا بيىل قازاقستانعا بارامىز عوي! – دەدى ىڭكار ورىندىعىنا وتىرىپ جاتىپ.

– قۇداي قالاسا باراتىن بولامىز، بوسقا الاڭداي بەرمە. ودان دا ەمتيحانىڭا جاقسى دايىندىلا بەر، – دەدى مۇحتار قىزىنىڭ جىگەرىن ودان ارى جانىي ءتۇسىپ.

– اكە، ەمتيحانعا نەگىزىنەن دايىنمىن، بۇعان الاڭداماڭىز. قۋانىشىمدى جاسىرا الماي سىزدەرگە ايتىپ وتىرعانىم عوي. قازاق ەلىنىڭ توپىراعىن باسىپ، كورىكتى قالالارىن ارالاۋ، سونداي-اق ەڭ تانىمال جوعارى مەكتەپتەرىنىڭ بىرىنەن تالعار اعام سەكىلدى ءبىلىم الۋ، مەن ءۇشىن ارمان بولىپ ءجۇر، – دەدى ىڭكار ادەمى كوڭىل كۇيمەن جىميا.

– قازىر مەن ارۋاقتارعا ارىناپ قۇران باعىشتايمىن، باتا جاساعاندا ىشىڭنەن شىن تىلەۋ تىلە. اتا-باباڭنىڭ ارۋاعى قولداپ، جاراتۋشى يەم تىلەۋىڭدى قابىل ەتەر! – دەپ مۇحتار باسىنا قازاقى تاقياسىن كيىپ، ەكى كوزىن جۇمىپ، باسىن تومەن سالىپ وقي باستادى. قۇران وقىلىپ بولىپ، قولدارىن جايىپ ىشتەرىنەن سىبىرلاپ تىلەكتەرىن ايتىپ، بەتتەرىن سيپادى. تۇرسىناي مۇقتار اكەلگەن قولدىڭ ءسۇتىن ءپىسىرىپ، قايماقتاپ وتىرىپ شايىن قۇيا باستادى.

ىڭكار اكەسىنە قازاقستان تۋرالى كوپ سۇراقتار قويدى، ارى-بەرى ءجيى ءوتىپ جۇرگەن مۇحتار قىزىنىڭ سۇراقتارىنا بىلگەنىنشە جاۋاپ بەرۋگە تىرىستى. اكەلى-بالالى ەكەۋى شاي ءىشىپ وتىرىپ كوڭىلدى اڭگىمەلەستى. باعانادان مۇحتار مەن ىڭكاردىڭ اڭگىمەسىنە قىزىعىپ وتىرعان تۇرسىناي اڭگىمەگە ارالاستى:

– قىزىم، اسىقپا. الدىمەن مەكتەبىڭدى ءبىتىر، اتتەستاتىڭدى ال. سودان سوڭ اكەڭ سەنى قازاقستانعا ءوزى الىپ باراتىن بولادى.  ءبىز اۋدان ورتالىعىنان قۇلجاعا نەگە كوشىپ كەلدىك؟! سول باياعى تالعار اعاڭ ەكەۋىڭنىڭ بولاشاقتارىڭدى ويلاپ كوشىپ كەلدىك. بالالارىمىز ۇلكەن قالادا وقىسىن، جاقسى ءبىلىم السىن، ەرتەڭ ءوز بولاشاقتارىن وزدەرى قينالماي تاپسىن دەگەن ماقسات بولاتىن. قۇدايعا شۇكىر تالعار اعاڭ ءوزىنىڭ قالاۋىمەن قازاقستانعا بارىپ، تۇركىستاننىڭ كەنتاۋ دەگەن قالاسىنان ءبىر جىل دايىندىق كۋرس وقىعان سوڭ، مەملەكەتتىك ەمتيحانعا قاتىسىپ ءبىلىم گرانتىن جەڭىپ الدى. شىمكەنت تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرلىس جوبالاۋ فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇستى.  مىنە، قۇداي قالاسا بيىل اعاڭ ەكىنشى كۋرسىن بىتىرەدى. ال ساعان دا، اعاڭنىڭ جولىن بەرىپ، وقۋعا ءتۇسىپ كەتسەڭ نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. سەندەر باقىتتى بولساڭدار، اكەڭ ەكەۋىمىز ءوزىمىزدى باقىتتى سەزىنەمىز. قاي اتا-انا بالالارىنىڭ ءومىرىنىڭ جامان بولۋىن قالايدى دەيسىڭ. ءاربىر اتا-انا ۇرپاعىنىڭ جاقسىلىعىن كورگىسى كەلەدى، سولار ءۇشىن ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. اكەڭ ەكەۋىمىز سول اۋدان ورتالىعىندا تۇرىپ تا جاقسى ءومىر سۇرۋگە بولار ەدى... ودان دا شايىڭدى ءىش تە مەكتەبىڭە بارىپ بەلەتىڭدى الىپ كەل، سودان كەيىن ساباعىڭا قارا، – دەدى دە شىنىداعى شايىن ۇرتتاي باستادى.

مۇحتار مەن تۇرسىناي ءبىر اۋداننىڭ ەكى اۋىلىنان، ءبىرى – اعارسىنان بولسا، ەكىنشىسى – تاستوبەدەن. مەكتەپتى اۋدان ورتالىعىنداعى №1-قازاق ورتا مەكتەبىندە وقىدى. ونىنشى سىنىپتى بىتىرگەنەن كەيىن ورلەپ وقيتىن  مەملەكەتتىك ەمتيحانىنا مۇحتار گۋمانيتارلىق پاننەن ەمتيحان تاپسىرىپ قۇلجا قالاسىنداعى ىلە پەد ينستيتۋتىنىڭ ادەبيەت فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسسە، ال تۇرسىناي جاراتىلىستىق پانەن ەمتيحان بەرىپ قۇلجاداعى كاسىپتىك تەحنيكالىق ينستيتۋتىنىڭ مال دارىگەرلىك فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى.  ەكەۋى ءبىر قالادا وقىپ ءجۇرىپ، ءسوز بايلاسادى. ينستيتۋت بىتىرگەنەن كەيىن، مۇحتار ءوز اۋىلى تاستوبە ورتالاۋ مەكتەبىنە جۇمىسقا تۇرىپ ادەبيەت پانىنەن ساباق بەرسە، ال تۇرسىناي اۋدان ورتالىعىنداعى مال دارىگەرلىك مەكەمەسىنىڭ ءدارىحاناسىنا جۇمىسقا تۇرادى. بىرەۋى اۋىلدا، بىرەۋى قالادا جۇرسە دە، بىراق ۋادەسىنە بەرىك ەكى عاشىق ەكى-ءۇش جىلدان سوڭ، اۋدان ورتالىعىندا دۇرىلدەتىپ توي جاساپ، شاڭىراق كوتەرەدى. اۋدانداعى بىرەۋدىڭ باقشاسىنىڭ ءبىر بۇرىشىنان ءۇش سوتىڭ جەرىن ساتىپ الىپ، ءۇش بولمەلى ءۇي تۇرعىزادى. بىراق مۇحتار جۇمىسىن اۋدانعا اۋىستىرىپ كەلە المايدى، بارىپ-كەلىپ جۇمىس جاساپ جۇرەدى. وسىلاي ۇزاق جىل جۇمىس جاساعان مۇحتار مەن تۇرسىناي قىتاي ۇكىمەتىنىڭ 20 جىلدان ارتىق جۇمىس جاساعانداردى ءوز ەركىمەن زەينەتكە شىعارۋ ساياساتىنىڭ شاپاعاتىنا ءىلىنىپ، جاسى زەينەت جاسىنا جەتپەسە دە، زەينەتكەر اتانىپ قۇلجادان ءۇش بولمەلى ءۇي ساتىپ الىپ كوشىپ كەلگەنى، بىرجاعى سودان دا بولاتىن.

***

مۇحتار مەن تۇرسىنايدىڭ ۇلى مەن قىزى – تالعار مەن ىڭكار سول اۋدان ورتالىعىندا تۋىلدى. بالالارىمىز ءوز قاتارىنان قالىپ قالماسىپ دەپ حانزۋ بالاباقشاسى مەن مەكتەبىنە بەردى. بىراق ولار بالالارىنىڭ قىتايلاسىپ كەتۋىنەن ساقتانىپ، بالالارى ۇيىندە بولعاندا ولارمەن قازاقشا سويلەسىپ وتىرادى. كەيدە، قولدارى قالت ەتسە اۋىلداعى تۋىس-تۋعاندارىنا اپارىپ، ەل-جۇرتىمەن ءجيى ارالاستىردى. سونىڭ ناتيجەسى بولدى ما، الدە قۇداي بالالارىنا سانا بەردى مە، ەكى بالاسى قازاقشا، قىتايشا سايراپ شىعا كەلدى. قۇلجاعا كوشىپ كەلگەن سوڭ، ىڭكاردى 9-سىنىپتان باستاپ قازاق مەكتەبىنە بەرەدى. مىنە، سول مۇحتاردىڭ ۇلى تالعار شىرايلى شىمكەنت قالاسىنداعى تەحنيكالىق ۋنيۆەرگە ءتۇسىپ  وقىپ جاتسا، ال ەركەتايى ىڭكار قازاقستانعا بارۋدى اڭساپ، ءبىلىم الۋدى ارمانداپ ءجۇر...

***

قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن 1992 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا مۇحتاردىڭ اۋىلىمەن ىرگەلەس، كورشى تىكارىق اۋىلىنان وزىمەن بىرگە ينستيتۋتتا وقىعان كۋرستاسى ەسقاتتىڭ اكە-شەشەسى باستاعان، تۋىس-تۋعانى قوستاعان 5-6 وتباسى اتامەكەنىنە  قونىس اۋدارىپ كەتەدى. وسىدان كەيىن مۇحتاردان مازا كەتە باستايدى... ارادا ول تولقۇجات جاساتىپ، تۋىسشىلاۋ ۆيزاسىن اشتىرىپ،  قازاقستانعا 1960-شى جىلى ءوتىپ كەتكەن تۋىس-تۋعاندارىن ىزدەيدى. ولاردىڭ ولگەنىنە قۇران باعىشتاپ، تىرىسىمەن تانىسىپ، ءبىر ايداي قىدىرىپ قايتادى. سودان قايتىپ بارعان سوڭ باۋىر-تۋىستارىن كوشىرۋدىڭ قامىنا كىرىسىپ كەتەدى. اينالاسى 3-4 جىلدىڭ ىشىندە وزىمەن بىرگە تۋعان ءىنى، قارىنداستارىنىڭ وتباسىن دەرلىك كوشىرىپ جىبەرەدى. ەندىگى ويى قىزى ىڭكار قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورنىنىڭ بىرىنە وقۋعا تۇسسە، وزدەرى دە ۇيلەرىن ساتىپ اقىرىن جىلجۋ ويىندا بولاتىن.

***

ىڭكار مەكتەپ ءبىتىرۋ ەمتيحانىن بەرىپ، اتتەستات العان سوڭ، تولقۇجاتى دا كوپ ۇزاماي قولىنا ءتيدى. ەندى ولار قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينسترلىگىنىڭ ۇرىمجىدەگى تولقۇجات-ۆيزا قىزمەتىنە بارىپ ۆيزا اشتىرۋ ءۇشىن قاجەتتى قۇجاتتارىن رەتتەپ، دايىندالا باستادى. دايىندىقتارى بىتكەن سوڭ، مۇحتار مەن ىڭكار كەشكى پويىزعا ءمىنىپ، قۇلجادان ۇرىمجىگە اتتانىپ كەتەدى. پويىز تاڭعى ساعات التىدا مۇنار باسقان ۇرىمجىگە جەتكىزدى. پويىزدان تۇسە سالعان ولار تاحسيمەن قر سىرتقى ىستەر مينسترلىگىنىڭ تولقۇجات-ۆيزا قىزمەتىنە جىلدام باردى.

ۆيزا قىزمەتىنىڭ الدىنداعى ادام ءنوپىرىن كورگەندە ىڭكار: – اكە، ادام نەدەگەن كوپ، ءبىز بۇگىن كىرە المايتىن شىعارمىز، – دەدى.

– ىشتەمە جوق، قورىقپا قىزىم. مەن كوكتەمدە كەلگەندە ادام بۇدان دا كوپ بولاتىن. وعان قاراعاندا بۇگىن از ەكەن. تۇسكەدەيىن كەزەك كۇتىپ كىرسەك تە جامان ەمەس، – دەدى مۇحتار قىزىنىڭ قورقىنىشىن سەيىلتىپ.

– سىزدەر قازىر كەلدىڭىزدەر عوي دەيمىن، كەزەككە جازىلىڭىزدار؟ – دەپ قولىنا ۇستاعان داپتەر-قالامى بار جەڭىلتەك سارى جىگىت مۇحتاردىڭ الدىنان شىعا كەلدى.

– ءيا، ءبىز قازىر كەلىپ تۇرمىز. كەزەككە سەن جازىپ جاتىرسىڭ با؟ – دەدى مۇحتار.

– ءيا، مەن جازىپ ءجۇرمىن، – دەپ الگى جىگىت داپتەرىن پاراقتاي باستاپ ەدى.

مۇحتار:

– وندا جاز، ءبىز ەكى ادامبىز – مۇحتار، ىنكار، – دەدى.

– الگى جىگىت قالامىن سىپسىڭداتىپ توتە جازۋمەن №201, 202-ءشى كەزەككە مۇحتار، ىڭكار دەپ جازىپ قويدى دا مۇحتاردىڭ بەتىنە قاراپ:

– اعا، قازىر ساعات جەتى جارىمنان باستاپ كەزەككە تۇرامىز. الىسقا كەتىپ قالماڭىزدار، ساعات سەگىزدەن باستاپ ەلدى قابىلدايدى. ونىڭ ۇستىنە كەزەك اۋىسىپ كەتسە، ەل داڭ شىعارادى. كەشە وسى جۇرتتىڭ ءوزى كەزەككە تالاسىپ، شۋ شىعارىپ ەدى ۆيزا اشاتىندار ەسىكتى بەكىتىپ، ءبىر دە ءبىر  ادامدى قابىلداماي تاستادى. سول كەشەگى كىرە الماي قالعاننىڭ ءبىرى مەنمىن، – دەدى الگى جىگىت ءبىرتۇرلى وكىنىشپەن.

سول كۇنى كەزەككە تۇرعىزعان الگى جىگىت ەلگە كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى. سونىڭ ارقاسىندا 500-گە تارتا ادام سول كۇنى تۇسكەدەيىن ىڭ-دىڭسىز تۇگەل كىرىپ، تولقۇجاتتارىن تاپسىرىپ قايتتى. قۇجات وتكىزگەن ادامداردىڭ تولقجاتتارىنا ۆيزا جاپسىرىلىپ بولعان سوڭ، تولقۇجات-ۆيزا قىزمەتى ونىڭ يەلەرىنە پوشتا ارقىلى جىبەرۋدى داستۇرگە اينالدىرعان ەكەن. تولقۇجات-ۆيزا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، مۇحتار مەن ىڭكاردىڭ تولقۇجاتى شىلدەنىڭ بىرىنەن بۇرىن قولدارىنا تيەتىن بولدى. اكەلى-بالالى ەكەۋى جۇمىستارىنىڭ وڭىنان بىتكەنىنە قۋانىپ، سول كۇنى كەشكىسىن پويىزعا وتىرىپ قۇلجاعا قايتىپ كەتتى.

***

ايتسا-ايتقانداي-اق، ۆيزا جاپسىرىلعان تولقۇجات ون-ونبەس كۇنەن كەيىن پوشتا ارقىلى كەلدى. پوشتاشىنىڭ قاعازىنا قولىن قويىپ، سارى كانۋەرتتى قولىنا العاندا ىڭكاردىڭ قۋانىشىندا شەك بولمادى. سىنىپتاستارىنا تەلەفون سوعىپ، جاقىن ارادا قازاقستانعا اتتاناتىنىن ايتىپ تا ۇلگىردى. اكەسى مۇحتار پالەنشى كۇنى جۇرەمىز دەپ ايتقان كۇننەن باستاپ، ول كۇن ساناي باستادى. سول كۇنگە جەتكەنشە اسىقتى. بۇرىنعىداي ەمەس، ىڭكار ءۇشىن ءار كۇن مەن ءار ءتۇن ۇزارىپ كەتكەندەي، ءتىپتى توقتاپ قالعانداي بولدى. «پۋ، بۇل كۇدەر نەگە جىلجىماي قويدى!» – دەپ كەيدە رەنجىپ تە ءجۇردى. اڭساعان كۇنىنىنە دە جەتتى-اۋ. سول ءتۇنى ىنكار تۇنىمەن كوز ىلمەي شىقتى. الەۋمەتتىك جەلىمەن دوستارىنا حات جازىپ، بارىمەن قوشتاسىپ شىقتى...

«الماتىعا بارعان سوڭ بىزبەن ءجيى حابارلاسىپ تۇر، جاڭا دوستار تاۋىپ العان سوڭ، ءبىزدى ۇمىتىپ كەتپەيتىن شىعارسىڭ» دەپ جازعان دوستارى دا بولدى. –  «مەن سەندەردى ەشقاشان ۇمىتپايمىن، الەۋمەتتىك جەلىمەن حابارلاسىپ، قازاقستاندا تۇسكەن سۋرەتتەرىمدى جىبەرىپ تۇرامىن. ۆيزام ءۇش ايعا كوپ ماتەرىلى اشىلعان، اراسىندا كەلىپ-كەتىپ تۇراتىن شىعارمىن»، – دەپ، دوستارىن قيماي كوزىنە جاس الدى.

***

ولار وتىرعان اۆتوبوز تاڭعى ساعات جەتىدە قۇلجادان جىلجىپ، ءبىر جارىم ساعاتتا قورعاس شەكارا وتكەلىنە كەلىپ جەتتى. قىتاي كەدەنىنەن جىلدام وتكەن سوڭ، قازاقستان كەدەنىنە 10 مينۋتتا جەتتى. ىنكار كەدەندە قىزمەت جاساپ جاتقان قازاق اسكەرلەرى مەن كەدەنشىلەرىن كورگەندە اۋزى اشىلا تاڭعالدى:

– اكە، مۇندا جۇمىس جاسايتىنداردىڭ ءبارى قازاق ەكەن عوي، ءا! – دەدى باسەڭ ۇنمەن.

– ءيا، قىزىم. بيلىك كىمنىڭ قولىندا بولسا، مەملەكەتتىك قىزمەتتە سول ۇلتتىڭ وكىلى كوپ بولادى. انا كوكتۋدى كوردىڭ بە؟ – دەدى كوكتە جەلبىرەپ تۇرعان تۋدى كورسەتىپ.

– كوردىم اكە، قانداي كەرەمەت! كوك تۋدى كورىپ ەرەكشە سەزىمدە بولىپ وتىرمىن، – دەدى ىڭكەر قۋانىشىن جاسىرا الماي.

سول كۇنى ولار كۇن ۇياسىنا وتىرۋعا ارقان بويى قالعاندا الماتىعا كەلىپ كىردى. وتقا ورانعان تەگەنەدەي بولىپ، قۇلاپ بارا جاتقان كۇننىڭ كەشكى شاپاعىنا مالىنعان الماتى التىنداي جارقىراپ وتە ادەمى كورىندى ىنكارعا. بۇل تاماشا كورىنىستى تەلەفونىنا ءتۇسىرىپ ۇلگىرگەن ول قۇلجادا قالعان دوستارىنا الەۋمەتتىك جەلىمەن جىبەرىپ ۇلگىردى.

***

مۇحتار مەن ىڭكار الماتىدا ءبىر اپتا تۇردى. ىڭكاردىڭ قۇجاتىن اۋدارىپ، نوتارۋستاتىپ بولعان سوڭ، ونى دايىندىق كۋرسىنا تىركەيتىن جەرگە تاپسىردى. موينىنداعى جۇك تۇسكەندەي بولعان مۇحتار ىڭكاردى الماتىنىڭ كورىكتى جەرلەرىنە قىدىرتتى. تاۋەلسىزدىك الاڭىنداعى جەلتوقسانشىلارعا قۇرمەت كورسەتتى، تاسقا الاقانىن باستىردى. اباي، جامبىل، اۋەزوۆ، مۇقاعالي، مومىشۇلى ەسكەرتكىشىنىڭ الدىندا سۋرەتكە ءتۇستى. رايمبەكتىڭ باسىنا بارىپ قۇران وقىدى... الماتى ءوزى ويلاعاننان دا كەرەمەت، سۇلۋ قالا ەكەنىنە كوز جەتكىزگەن ىڭكاردىڭ قۋانىشىندا شەك بولمادى... كەشكىسىن مۇحتار ىڭكاردى ۇزىناعاشتاعى ناعاشى اعاسىنىڭ ۇيىنە اپاردى. مۇحتار وندا ءبىر-ەكى كۇن ايالداعانان كەيىن، ىڭكاردى ولارعا اماناتتاپ ءوزى قىتايعا قايتىپ كەتتى.

***

ىڭكاردىڭ ناعاشى اعاسىنىڭ وزىنەن ءبىر جاس ۇلكەن ايدانا دەگەن قىزى بار ەدى. ىڭكار ەكەۋى اپكەلى-سىڭلىدەي تەز ءتىل تابىسىپ كەتتى. ايدانا الماتىداعى قىزدار مەملەكەتتىك پەد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتى بولاتىن. ول جيەن ءسىڭلىسى ىڭكاردىڭ ساباق پىسىقتاۋىنا، تەست سۇراقتارىن شەشۋىنە كوپ كومەگىن كورسەتتى. اۋىلدان زەرىكسە ەكەۋى الماتىعا تارتىپ كەتىپ، ەلىكتىڭ ەگىز لاعىنداي قالانى قىدىرىپ، كەشكىسىن قايتىپ ءجۇردى. ءسويتىپ، ءۇش ايدىڭ قالاي ءوتىپ كەتكەنىن بىلمەي قالعان ىڭكار قازان ايىنىڭ ورتاسىندا الىناتىن ەمتيحانىنا كىرۋ ءۇشىن ءال-فارابي اتىنداعى قۇۋ-كە ايدانا ەكەۋى بىرگە كەلدى. ەمتيحانعا كەلگەن ورالمان بالالاردىڭ قاراسى وتە كوپ ەدى. وسى ساتتە ىڭكاردىڭ بويىن «ەمتيحانان وتپەي قالسام قايتەمىن» دەگەن ۇرەي بيلەپ كەتتى... ونىڭ جۇدىرىقتاي جۇرەگىنىڭ سوعىسى جيىلەي ءتۇستى... «ەگەردە، مەن بۇل ەمتيحاننان وتە الماي قالسام، ارتىمدا قالعان دوستارىما نە بەتىمدى ايتامىن» دەپ قاتتى ۋايىمدادى. ىڭكاردىڭ ءوڭىنىڭ بوزارىپ كەتكەنىن بايقاعان ناعاشى اپكەسى ايدانا:

– نەمەنە، قوبالجىپ تۇرسىڭ با؟ قوبالجىما! ءالى-اق كورەسىڭ، مەنىڭ جيەن ءسىڭلىمنىڭ ەمتيحان بالى جوعارى بولادى. جولىڭ بولسىن، مەنى قاسىمدا بار دەپ ويلا! – دەپ ىڭكاردىڭ ارقاسىن سيپاپ ونى ىشكە كىرگىزىپ جىبەرىپ، ءوزى سىرتتا قالدى.

ەكى ساعاتتان كەيىن كوڭىلدى شىققان ىنكاردى ايدانا جۇگىرىپ بارىپ قۇشاقتاي الدى دا:

– ەمتيحانىڭدى قالاي تاپسىردىڭ؟ – دەدى.

– جاقسى، جاقسى...

– ايتتىم عوي، مەنىڭ ءسىڭلىم ەمتيحاندى جاقسى تاپسىرادى دەپ. ءجۇر، ءبىر اسحاناعا بارىپ جۇرەك جالعاپ الالىق تا، كوشە ارالايىق. وعان دەيىن ەمتيحان ناتيجەسى دە جاريالانادى، – دەدى دە ايدانا ىڭكاردىڭ قولىنان ۇستاپ كوشەگە تارتىپ كەتتى.

اپكەلى-ءسىڭلىلى ەكەۋى مەملەكەتتىك ۇلتتىق مۇراجاي مەن م.اۋەزوۆتىڭ مۇراجايىن ارالاپ شىققانان كەيىن، كوكبازار مەن ساۋدا سارايلارىن ارالاپ، كەشكىسىن ۋنيۆەرسيتكە قايتىپ كەلسە، ەمتيحان ناتيجەسىن شىعارىپ تاقتاعا ءىلىپ تاستاپتى. قالىڭ ادام اراسىنان جول تاۋىپ، قابىرعادا ءىلۋلى تۇرعان قاعازعا ايدانا مەن ىڭكار ارەڭ جەتتى. ايدانا قالىڭ ءتىزىمنىڭ اراسىنا كوزىن جۇگىرتىپ ىڭكاردىڭ اتى-ءجونىن ىزدەي باستادى:

– مىنە، تاپتىم. سەن التىنشى بولىپ ءوتىپسىڭ. ءتىپتى وسى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ وزىندە قالىپ وقيدى ەكەنسىڭ، – دەگەندە:

– راس پا؟ اپكە، ول دا بولسا سەنىڭ ارقاڭ، – دەپ ىڭكار ايدانى قۇشاقتاي الدى دا ەكى بەتىنەن شولىپ-شولىپ ەتكىزىپ ءسۇيىپ الدى. ايدانا قىتايداعى ىڭكاردىڭ اكە-شەشەسىنە جانە ءوزىنىڭ اكە-شەشەسىنە تەلەفون سوعىپ ءسۇيىنشى سۇرادى. سول كۇنى ىڭكار جاقىندارى مەن دوستارىن وسىلاي قۋانتتى...

***

ىڭكار ءال-فارابي اتىنداعى قۇۋ-ءنىڭ دايىندىق كۋرسىسىنا جاۋاپتى حالىقارالىق بولىمىنە بارىپ كەزدەسىپ ەدى. ونداعىلار: «سەن تۋىسشىلاۋ ۆيزاسىمەن كەلىپسىڭ، ونىڭ ۇستىنە ءۇش ايلىق ۆيزانىڭ ۋاقتى ءوتىپ كەتىپتى. ءبىز ساعان ۋنيۆەردىڭ اتانان ۇرىمجىگە  شاقىرتۋ جىبەرەمىز. ال سەن قىتايعا قايتىپ كەتىپ، وسى ءبىر اي ىشىندە وقۋشى ۆيزاسىن اشتىرىپ بىزگە كەلەسىڭ!»، – دەگەن دە بارىپ ىڭكار ءۇش ايلىق ۆيزاسىنىڭ ۋاقتى ءوتىپ كەتكەنىن ءبىر-اق ءبىلدى. «ەندى نە ىستەيمىن؟» دەپ، ويى سان-ساققا جۇگىرىپ، جۇدىرىقتاي جۇرەگى تۋلاپ كەتەدى. ۇزىناعاشتاعى ناعاشى جەڭگەسىنە تەلەفون سوعىپ سۇراپ ەدى:

– ىشتەمە ەتپەيدى. وبلىستىق كوشى-قون پوليتسياسىنا بارىپ جاعدايىڭدى ايتساڭ، ساعان قىتايعا شىعىپ كەتۋ ۆيزاسىن اشىپ بەرەدى. سونىمەن قىتايعا شىعىپ كەتەسىڭ دە، ۇرىمجىدەن وقۋشى ۆيزاسىن اشتىرىپ، اكە-شەشەڭدى كورىپ قايتاسىڭ، – دەپ كوشى-قون پاليتسياسىنىڭ مەكەنجايىن ايتىپ بەردى.

تاحسيلەتىپ، ۇشىپ-قونىپ، كوشى-قون پوليتسياسىنا كەلگەن ىڭكار ءتورتىنشى قاباتتاعى 6-بولمەگە بارىپ، بىرەۋگە جازدىرىپ العان وتىنىشىنە قوسا تولقۇجاتىن تاپسىردى. قۇجاتتى قولىنا العان  پوليتسيا قىزمەتكەرى: «سەنىڭ ۆيزا ۋاقتىڭ ءوتىپ كەتىپتى عوي، مۇنى سوت ارقىلى شەشەمىز. سەن قازىر قايتا بەر، كەيىن ءوزىمىز شاقىرامىز. سول كەزدە كەلەسىڭ»، – دەپ قايتاردى.

پوليتسيانىڭ «سوت ارقىلى شەشەمىز» دەگەن سوزىنەن ۇرەيلەنگەن ول: «پوليتسيا قاشان شاقىرار ەكەن» دەپ ءار كۇنىن ۇيقىسىز وتكىزدى. سابىرى تاۋسىلعان ىڭكار كوشى-قون پوليتسياسىنا ءوزى باردى. 6-بولمەگە كىرىپ ەدى، ونداعىلار 4-بولمەگە جىبەردى. 4-بولمەدەگى پوليتسيا قىزمەتكەرى: «سەن حالىق بانكىسىنە بارىپ، 17 مىڭ 300 تەڭگە ايىپپۇل تولەپ كەل. سودان كەيىن ۆيزاڭدى اشىپ بەرەمىز»، – دەپ جىبەردى. بانكىگە بارىپ اقشاسىن ساناپ ەدى، قالتاسىندا 18 مىڭ تەڭگە عانا قالىپتى. قازىر 17 مىڭ 300 تەڭگەسىن تولەسەم، كەيىن قىتايعا قايتىپ قايتامىن دەپ ويلاعان ول ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ ءبىر اۋىلىندا تۇراتىن اكەسىنىڭ بىرگە تۋعان ءىنىسى اسقارعا تەلوفون سوقتى:

– الو، اسقار كوكە، مەن ىڭكارمىن عوي، – دەگەن ول كوزىنىڭ جاسىنا ەرىك بەرىپ جىلاپ جىبەردى.

– الو، الو، ىڭكار، ساعان نە بولدى؟ – دەپ تەلوفاننىڭ ارجاعىنداعى اسقار اعاسى شىر-پىر بولدى. كىشكەنە ۇنسىزدىكتەن كەيىن وزىنە كەلگەن ىڭكار،

– ىشتەمە بولعان جوق اعا، كوشى-قون پوليتسياسى ماعان 17 مىڭ 300 تەڭگە ايىپپۇل تولە دەپ ەدى. قازىر قالتامدا 18 مىڭ تەڭگە عانا قالىپتى. بۇل اقشانى قازىر تولەسەم، قالتامدا 700 تەڭگە قالادى ەكەن. ءسىز ماعان اقشا قارىز بەرە الاسىز با، قىتايدان قايتىپ كەلگەننەن كەيىن اكەلىپ بەرەمىن،  – دەدى.

– سەن قورىقپاي تولەي بەر، مەن ساعان قايتارىمسىز اقشا بەرەمىن. نەگە بۇرىن ايتپادىڭ. كەتەر كەزىڭدە ۇيگە كەل. تەك جىلاماساڭ بولعانى. جىلامايمىن دەپ ۋادە بەر، – دەدى اسقار كوكەسى.

– جىلامايمىن اعا. وندا تەلەفوندى ءسوندىردىم، – دەپ ءسوزدى قىسقا قايىرعان ىڭكار كاسساعا اقشاسىن تولەپ كەلىپ، شەگىمەن بىرگە تولقۇجاتىن 4-بولمەدەگى پوليتسيا قىزمەتكەرىنە بەرىپ ەدى ول: «تولقۇجاتىڭدى ەرتەڭ كەلىپ 12-بولمەدەن الاسىڭ»، – دەپ سالقىن جاۋاپ بەردى.

ىڭكار  ەرتەسى تۇستەن كەيىن كوشى-قون پوليتسياسىنا كەلىپ، 12-بولمەدەن تولقۇجاتىن الىپ، ءىشىن اشىپ كورىپ ەدى شىعىپ كەتۋگە اشىلعان ۆيزا مەن 7-بەتىنە ورىس تىلىندە جازىلعان ءتورت بۇرىشتى تاڭباداعى جازۋدى كوردى. ونى تۇسىنگەن ىڭكار بولعان جوق. تولقۇجاتىنىڭ قولىنا تيگەنىنە قۋانىپ، كەتۋگە اسىقتى.

***

سول كۇنى ىڭكار كوكەسى اسقاردىڭ ۇيىنە بارىپ جاتىپ، ەرتەسى قىتايعا اتتانىپ كەتتى. قىزىن ساعىنعان مۇحتار مەن تۇرسىناي تاحسيمەن كەلىپ قورعاس كەدەنىنىڭ الدىنان ىڭكاردى كۇتىپ الدى. ول قازاقستاندا بولعان كۇندەرىن اكە-شەشەسىنە، سىنىپتاس دوستارىنا اڭگىمەلەپ بەردى... بىراق اشىلعان ۆيزاسىنىڭ دۇرىس بولماۋىنان قۇلجاعا قايتىپ كەلگەنىنە نەداۋىر وكىندى.

***

ەندى ۋاقىتتى ۇزارتپاي، ۇرىمجىگە بارىپ وقۋشى ۆيزاسىن اشتىرۋ كەرەك بولدى. مۇحتار ىڭكاردىڭ تولقۇجاتىن الىپ ۇرىمجىگە ءجۇرىپ كەتتى. قازاقستان سىرتقى ىستەر مينسترلىگى تولقۇجات-ۆيزا قىزمەتىنە بارىپ، قىزىنىڭ وقۋعا تۇسكەنىن ايتىپ ەدى. ىڭكاردىڭ تولقۇجاتىن الىپ ءىشىن پاراقتاي باستاعان قىزمەتكەر جىگىت «اكىمشىلىك جازا قولدانىلدى» دەگەن جازۋدى كورگەندە:

– اعا، قىزىڭىزعا اكىمشىلىك جازا قولدانىلىپتى عوي. بۇل بويىنشا بولعاندا ءسىزدىڭ قىزىڭىزعا ءبىر جىلعا دەيىن قازاقستانعا بارۋىنا بولمايدى – دەپ تولقۇجاتىن قايتارىپ بەردى.

– بالالىقپەن بىلمەي ۆيزاسىنىڭ ۋاقتىن وتكىزىپ الىپ، ايىپ اقشاسىن تولەپتى. ءبىر جىلعا دەيىن شىعا الماسا، وقۋدان قالادى عوي. ءىنىم، ۆيزاسىن اشىپ بەر، ارتىق اقشاسىن تولەيىن، – دەپ ەدى. مۇحتاردىڭ بەتىنە الايا قاراعان ول:

– اعا، ءبىزدىڭ باسىمىز ەكەۋ ەمەس، ءبىز اشىپ بەرگەنىمىزبەن ەرتەڭ ونى قازاقستان كەدەنششىلەرى كورسە جاۋاپكەرشىلىگى قۋزالادى. سوندا «ءبىر قانداس اعامىز جاعداي ايتىپ كەلگەن سوڭ، قىزىنىڭ ۆيزاسىن اشىپ بەرگەن ەدىك» دەيمىز بە؟! بولمايدى، – دەگەن سوڭ، بولمايدى، اعا! – دەپ ەسىكتەن شىعارىپ جولعا سالدى.

بارىنەن بۇرىن مۇحتارعا بۇل جاعىمسىز حاباردى ىڭكارعا قالاي ايتۋ كەرەكتىگى قاتتى باتتى. «بايقۇس قىزىم ۆيزاسىنىڭ اشىلماعانىن بىلسە نە بولار ەكەن؟!» دەپ تەرەڭ كۇرسىندى. انشەيىندە تولقۇجات-ۆيزا قىزمەتىنىڭ توڭىرەگىنەن جەمتىك ىزدەگەن قاسقىرداي تورۋىلداپ، ايلانسوقتاپ جۇرەتىن دەلدالداردى ىزدەپ ەدى، ولاردان دا قايىر بولمادى... ويتكەنى، دەلدالداردىڭ جازىلماعان زاڭى بويىنشا، تولقۇجاتتىڭ يەسى الدىمەن كىرمەي بىردەن وزدەرىنە كەلۋ كەرەك ەكەن. ءبىر رەت كىرىپ شىعىپ، ۆيزاسىن اشتىرا الماعانداردىڭ اۋرەسى دە، اقشاسى دا بىرنەشە ەسە قىمبات كورىنەدى...

كەشە ۇرىمجىگە جەڭىل كەلگەن مۇحتار بۇگىن ءزىل باتپان جۇك ارقالاپ قايتىپ بارا جاتقانداي، ءبىرتۇرلى ءوزىن اۋىر سەزىندى. اۋىر ويدىڭ جەتەگىندە كەلە جاتقان مۇحتاردىڭ ەسىنە الماتىداعى جۋرناليست كۋرستاسىسى تۇسە كەتتى دە، تەلەفونىن قالتاسىنان اسىعىس الىپ ءنومىرىن تەردى. تەلەفونىن كوتەرمەگەن كۋرستاسىنا «بۇعان نە بولىپ قالدى ەكەن» دەپ، رەنجي سويلەدى، مازاسى كەتتى. ەكىنشى رەت تەلەفون سوققاندا، «بۇل كىم بولدى ەكەن، قايتا-قايتا تەلەفون شالىپ جاتقان. تەلەفون ءنومىرى كورىنبەيدى» دەپ ەسقات تەلەفونىن زورعا كوتەردى. ارجاعىنان:

– الو، ەسقاتپىسىڭ، حال-جاعدايىڭ قالاي؟ – دەپ ەدى.

– ءيا، مەن ەسقاتپىن، حال-جاعداي جامان ەمەس، جاقسى. ءوزىڭىز كىم بولاسىز؟ – دەپ مۇحتارعا قارسى سۇراق قويدى.

– وي، مەن قۇلجاداعى مۇحتارمىن عوي، ساعان ايتار ءبىر ماڭىزدى شارۋام بولىپ تۇر.

– وي، مۇحا، سەنسىڭ بە؟ ءوز قالدارىڭ قالاي؟ ەل-جۇرتىڭ امان-ەسەن بە؟ قىزىڭ وقۋعا ءتۇستى دەپ ەستىدىم، قۇتتى بولسىن! – دەدى.

– ايتقانىڭ كەلسىن! سول قىزىمنىڭ شارۋاسىمەن، شىنىن ايتسام بىتپەس اۋرەسىمەن ۇىرىمجىدە ءجۇرمىن. سەن ءسوزىمدى بولمەي، سوڭىنا دەيىن مۇقيات تىڭدا،  – دەپ قىزى ىڭكاردىڭ بىتپەي جاتقان شارۋاسىن جىپكە ءتىزىپ ايتىپ بەردى.

– قاپ، نەگە ۆيزاسىنىڭ ۋاقتىن ۇزارتىپ اعان ەكەن، – دەپ كۇيىندى ەسقات.

– سونى بىلمەي قالعان عوي. بىلەتىندەر نە ايتپاپتى. ءبىز مۇندا بولدىق تا ول جاعىن قۋزاي الماي، ەندى وپىق جەپ وتىرمىز. مەنىڭ تەلەفون شالعانىم، وسىعان سەنىڭ قانداي تيگىزەر كومەگىڭ بار؟ قازاق دياسپوراسىنا قاتىستى قوعامدىق ۇيىم دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ قولىنان كەلە مە؟ مەنىڭ اتىمنان قازاق قاۋىمداستىعىنا بارىپ، جاعدايدى ءتۇسىندىرىپ ايتىپ كورسەڭ بولماس پا؟ – دەدى.

– جارايدى، مەن قازىر قازاق قاۋىمداستىعىنا بارىپ ايتىپ كورەيىن، ولاردىڭ ءبىر كومەگى بولىپ تا قالار. سەن الاڭدا ما، كەيىن ءوزىم ءبىر حابارىن ايتامىن،  – دەپ تەلەفونىن قويدى دا، ەسقات كەتۋگە جينالا باستادى.

– نە، جاعداي بولىپ جاتىر؟ – دەپ سۇراق قويعان ارىپتەستەرىنە: «سول باياعى ورالمان بالالارىنىڭ پروبلەماسى. ەگەر باستىق كەلىپ مەنى سۇراپ جاتسا، ەسقات ءبىر شارۋالارمەن شىعىپ كەتتى. شارۋاسى بىتكەننەن كەيىن قايتىپ كەلەتىنىن ايتتى»، – دەپ ايتارسىڭدار. «ولاي ايتپاساڭدار، باستىعىمىزدى سىيلاماعان بولارمىز»، – دەدى دە اسىعىس شىعىپ كەتتى.

ەسقات سول كۇنى كۋرستاسىنىڭ اماناتىن ورىنداۋ ءۇشىن دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنا بارىپ، شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىمەن بايلانىس جاساۋ ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى بوتاكوزگە ىڭكاردىڭ جاعدايىن ءتۇسىندىرىپ ايتىپ ەدى. «قاپ، وبال بولعان ەكەن. قازىر مەن ۇرىمجىگە تەلەفون سوعىپ ءبىلىپ كورەيىن»، – دەپ ۇرىمجىدەگى قر سىرتقى ىستەر مينسترلىگى تولقۇجات-ۆيزا قىزمەتىنىڭ باسشىسىنا تەلەفون جالعاپ ايتىپ ەدى. ول: «وعان ءبىزدىڭ باسقا امالىمىز جوق» دەپ جاۋاپ بەردى.

– ەسقات، ۇرىمجىدەگىلەردىڭ نە دەپ جاۋاپ بەرگەنىن سەن دە ەستىدىڭ عوي. ءبىز جاقىندا ءال-فارابي اتىنداعى قۇۋ-دە دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزەمىز. سوندا وسى ماسەلەنى ورتاعا قويىپ، قر سىرتقى ىستەر مينسترلىگىنە حات جازامىز، – دەپ بوتاكوز ەسقاتتىڭ ءۇمىتىن ۇزبەي قايتاردى.

بىراق سول حاتتان ىڭكارعا قاتىستى جاعىمدى جاۋاپ بولمادى. ال ۋنيۆەرسيتەتتەگى دايىندىق كۋرسكە جاۋاپتى ماقسات: «قىتايدان كەلەتىن بەس ستۋدەنت بار. ەگەر ولار كەلەر جىلى قاڭتاردىڭ 20-نا دەيىن كەلمەسە، وقۋدان شەگىندىرەمىز»، – دەپتى. سويتسە، ىڭكار سەكىلدى ايىپ تولەپ قىتايدان كەلە الماي جاتقان جانە ءتورت وقۋشى بار ەكەن.

***

ىڭكار ۆيزاسىنىڭ اشىلماعانىن اكە-شەشەسىنەن ەستىگەن كۇنى قاتتى جىلادى. دوستارىنان كۇنى-بويى كەلگەن تەلەفوندى كوتەرمەدى، الەۋمەتتىك جەلىسىنە جازىلعان  حاتتارعا جاۋاپ قايتارمادى. قازاقستاننىڭ ەڭ جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسىپ وقيمىن دەگەن ارمانى جەل ۇشىرعان قاۋىرسىنداي عايىپ بولدى. ەندى سىنىپتاستارىما، دوستارىما قازاقستانعا بارىپ زاڭعا قايشىلىق جاساپ، قۇقىق بۇزىپ كەلگەنىم ءۇشىن وقۋعا بارا الماي جاتىرمىن دەپ ايتام با؟! ماسقارا، ماسقارا! – دەپ وكىرىپ جىلاپ، توسەگىنە بەرىپ ەكى بۇكتەلىپ جاتىپ قالدى. جاستىعىن كوزىنىڭ جاسى ءاپ-ساتتە دىمقىلداپ جىبەردى...

– نە، بولدى قىزىم، – دەپ ىڭكاردىڭ جىلاعان داۋسىن ەستىپ، بولمەسىنە جۇگىرىپ كىرگەن تۇرسىنايعا ول ءتىل قاتپادى.

– بولدى قىزىم، بولدى، جىلا ما؟! كوز جاسىڭدى قور قىلما، بيىل وقي الماساڭ كەلەر جىلى وقۋشى ۆيزاسىمەن بارىپ وقيتىن بولاسىڭ، – دەپ تۇرسىناي بايەك بولا ىڭكاردى جۋاتىپ جاتىر. ءوزى جىلاماۋعا بەكىنگەنىمەن، ءبارىبىر قىزىنىڭ مىنا  كۇيىن كورگەندە ونىڭ كوزىنەن جاس تامشىلارى ىرىق بەرمەي ىتقىپ كەتتى.

جارتىلاي اشىلعان ەسىكتىڭ الدىنا كەلىپ تۇرعان مۇحتار ەلىكتىڭ لاعىنداي سەكىرىپ جۇرگەن قىزىنىڭ مىنا ايانىشتى ءحالىن كورگەندە جۇرەگى قاق ايىرىلىپ كەتكەندەي بولدى. ءوزىنىڭ اكەلىك بورىشىن وتەي الماعانىنا، دارمەنسىزدىك تانىتقانىنا قاتتى وكىندى... وزەگىن ورتەگەن جالىننان تىنىسى تارىلعان ول ارتىنا جالت بۇرىلىپ، دالاعا شىعىپ كەتتى...

ءالىمجان ءاشىمۇلى

Abai.kz