بابالارىمىز ەل تاعدىرىندا ماڭىزدى شەشىم قابىلدار كەزدە قۇرىلتاي شاقىرىپ، اقساقالدار مەن بيلەردى جيناپ، اقىلداساتىن. بۇگىنگى ۇلتتىق قۇرىلتاي سول ءداستۇردىڭ جاڭعىرۋى، پرەزيدەنتتىڭ كەڭەسى ىسپەتتى. بۇل قۇرىلتاي بۇرىنعى جانە قازىرگى ءداستۇر الماستىعى، مەملەكەت باسشىسىمەن بەتپە-بەت كەزدەسىپ، ءتۇرلى سالا وكىلدەرىنىڭ پىكىرىن ايتۋى، قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەردى ەل بولىپ القالاپ شەشۋى. ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ العاشقى وتىرىسى ۇلىتاۋدا، ودان كەيىن قاسيەتتى تۇركىستاندا ءوتتى.

العاشقى باسقوسۋدا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ ءسوزىن «كەڭەسشىل ەل كەمدىك كورمەيدى» دەگەن قازاقتىڭ ناقىلىمەن باستاعان ەدى. وتە ورىندى ايتىلعان. ۇلىتاۋدا وتكەن كەڭەستە جالپىۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ، رەفورمالاردىڭ ءمان-ماڭىزىن حالىققا ءتۇسىندىرۋ، جاڭا تەحنولوگيالار ارقىلى حالىقتى اۋقىمدى رەفورمالارعا قاتىستىرۋ، رەسپۋبليكا كۇنىن ۇلتتىق مەرەكە ساناتىنا جاتقىزۋ، ەڭبەككە باۋلۋ جانە جاس ۇرپاق تاربيەسى، كادر ساياساتى، لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ماسەلەلەرى قارالدى.

تۇركىستاندا وتكەن القالى جيىندا 8 ءتۇرلى ماسەلە قوزعالدى. اتاپ ايتقاندا مەملەكەتتىك نىشانداردى جەتىلدىرۋ، ۇلتىمىزدىڭ تاريحي سانا-سەزىمىن جاڭعىرتۋ، مادەني مۇرالاردى جان-جاقتى دارىپتەۋ، وسكەلەڭ ۇرپاقتى تاربيەلەۋ، اقپارات ساياساتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، مەملەكەتتىك ساياساتتا تالداۋ جانە ساراپتاما جاساۋ قىزمەتىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ، ەلىمىز ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار شەكارالاس ايماقتاردى دامىتۋ، قوعامدا مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جۋىردا «Egemen Qazaqstan» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىن وقىپ شىقتىم. وندا وتكەن جىلدى سارالاپ، الداعى ۋاقىتتا اتقارىلۋى ءتيىس جۇمىستارعا بولجام جاساعان ەكەن. پرەزيدەنتتىڭ سايلاۋالدى باعدارلامالارىمەن دە جاقسى تانىسپىن. بۇل كىسى قۇرعاق ءسوزدىڭ ەمەس، ناعىز ءىستىڭ ادامى ەكەن. ايتتى، ۋادە بەردى، ورىندادى. ماسەلەن، كونستيتۋتسيالىق سوت جۇمىسىن باستادى، ءماجىلىس جانە بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحات دەپۋتاتتارى جاڭا ەرەجە بويىنشا سايلاندى، العاش رەت اۋدان جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالا اكىمدەرى سايلاندى. الەۋمەتتىك سالادا قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەر بىرتىندەپ شەشىلە باستادى، ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىندا «جايلى مەكتەپتەر» بوي كوتەرىپ جاتىر. اۋىلداردا دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارى سالىنىپ، پايدالانۋعا بەرىلۋدە. ءتۇرمىسى تومەن وتباسىلاردى قولداۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك كودەكس قابىلداندى، زياندى ەڭبەك جاعدايىندا جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتار ءۇشىن ارنايى تولەماقى ەڭگىزىلدى، مۇعالىمدەر مەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ، تاربيەشىلەردىڭ جالاقىسى ءوستى. ەلدەگى ەڭ تومەنگى جالاقىنى انىقتايتىن ادىستەمە قابىلداندى. پرەزيدەنتتىڭ 2023 جىلى جاريالاعان جولداۋىندا ايتىلعانداي، 2029 جىلعا قاراي جالپى ىشكى ءونىمدى قازىرگىدەن 2 ەسەگە ارتتىرۋ ماسەلەسى ستراتەگيالىق ماقسات رەتىندە بەلگىلەندى. باستىسى – ۇلتتىق قوردان بالالارعا قارجى بەرۋ ماسەلەسىن رەتتەيتىن زاڭ كۇشىنە ەندى. جاڭا جىلىمىز جاقسى جاڭالىقتارمەن باستالدى. ءبىرىنشى اقپان كۇنى كامەلەتكە تولماعان نەمەرەلەرىمنىڭ ءبارىنىڭ ەسەپشوتىنا اقشا ءتۇسىپ، شات-شادىمان بولدىق. مىنە، بۇل تىرلىكتىڭ ءبارى بيىل دا جالعاسىن تاباتىنى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ۇزدىكسىز العا ۇمتىلامىز» دەگەن ءسوزى كوڭىلگە قۋانىش ۇيالاتادى. قابىلدانىپ جاتقان ساياسي رەفورمالار، نورماتيۆتىك قۇجاتتار، بيىلدان باستاپ جاڭا ەكانوميكالىق ۇلگىگە كوشۋ جۇمىستارى – بارلىق سالانى قامتيتىن ناعىز جاڭارۋ جۇمىستارى. سوندىقتان ەندى جوعارىدا اتالعان، قابىلدانعان شارالاردىڭ شىنايى جۇزەگە اسىرۋ تەتىكتەرىن ۇسىنعان ءتيىمدى.

مەنىڭ ويىمشا، قۇرىلتاي ۇلتتىق مارتەبەگە يە بولعاندىقتان، ونىڭ قورىتىندىسىمەن قابىلدانعان ماسەلەلەر ۇجىمدىق، شىعارماشىلىق ءىس رەتىندە قاراستىرىلۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قابىلداناتىن قۇجاتتار دا نەگىزگى يدەيا رەتىندە قاراستىرىلۋى قاجەت. بۇل بىرىنشىدەن. ەكىنشىدەن، قۇرىلتايدا قارالاتىن ماسەلەلەر بويىنشا ناتيجەگە جەتۋ جۇمىستارىنىڭ الدىن الا ينديكاتورلارى بەلگىلەنىپ، ساراپتاما جاساۋ، تالداۋ بارىسى جايلى باقىلاۋ قورىتىندىلارى، باعالاۋ تەتىكتەرى بەلگىلەنىپ، بەلگىلى تۇجىرىم جاسالىنۋى ءتيىس. تيىمدىلىگى كورسەتىلۋى قاجەت جانە كەلەسى قۇرىلتايعا دەيىن قورىتىندىسى جاريا بولۋى شارت.

قاسىم-جومارت توقاەۆ: «ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ وتىرىستارى يدەولوگيا سالاسىنداعى ماسەلەلەردى، ۇلتتىڭ جاڭا ساپاسىن قالىپتاستىرۋ ءىسىن، قوعامنىڭ قۇندىلىقتار جۇيەسىن جاڭعىرتۋ جايىن تالقىلايتىن ءتيىمدى پىكىرتالاس ورنىنا اينالدى» دەگەن جوعارى باعا بەردى. ولاي بولسا، قۇرىلتايدىڭ كەلەسى وتىرىسى بيىل ەكونوميكالىق، قوعامدىق-ساياسي جانە گۋمانيتارلىق سالالاردا اتقارىلاتىن جۇمىستاردىڭ نەگىزگى باعىت-باعدارىن ايقىنداپ، بەلگىلەۋ جۇمىستارىنا اتسالىسۋلارى ءتيىس دەپ ويلايمىن.

ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ بۇعان دەيىنگى وتىرىستارىندا ءبىلىم بەرۋ جايى تالقىلاندى. پرەزيدەنتتىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىن ەكى مينيسترلىككە ءبولۋى – دەر كەزىندە قابىلدانعان ۇلتتىق دامۋىمىزدى ساپالىق جاڭا دەڭگەيگە شىعاراتىن ستراتەگيالىق قادام بولدى.

ەندىگى ۇلكەن ماسەلە - وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ اتىنىڭ، ول اتقاراتىن جۇمىستىڭ زاتىنا، كولەمىنە، مازمۇنىنا ءادىس-تاسىلدەرى مەن تەحنولوگياسىنا ساي ەمەستىگىندە دەپ سانايمىن. ويتكەنى مينيسترلىك اتىنا مازمۇندىق تالداۋ جاساساق، اتاۋىنىڭ ۋاقىت جاعىنان دا اتقارىلاتىن جۇمىستىڭ كولەمى بويىنشا دا سايكەس كەلمەيتىندىگىن كورەمىز. ناقتى ايتار بولسام، وقۋ – وقۋ ءىسىنىڭ ءبىلىم، داعدى، شەبەرلىك، ءادىسىن مەڭگەرۋگە باعىتتالعان وقۋشىنىڭ ارەكەتى. ارينە وقۋشى بۇل ارەكەتكە ءپان مۇعالىمىنىڭ كومەگىنسىز، سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ جاردەمىنسىز، پسيحولوگتىڭ قولداۋىنسىز، مەكتەپ باسشىلارىنىڭ قاداعالاۋىنسىز قول جەتكىزە المايدى.

ەكىنشى ماعىناسى – وقۋ-كىتاپپەن جۇمىس، بۇل دا جەتكىلىكسىز، ساباقتا كىتاپپەن دە، داپتەرمەن دە، تاقتامەن دە، كورنەكى جانە تەحنيكالىق قۇرالدارمەن دە جۇمىس جاسالادى. سوندىقتان «وقۋ» اتاۋى دۇرىس الىنىپ تۇرعان جوق.

اعارتۋشىلىق – 18-19 عاسىرلاردا دامىعان يدەيالىق اعىم. ونىڭ وكىلدەرى ىزگىلىك، ادىلەتتىلىك يدەيالارى مەن تانىم-ءبىلىم نەگىزدەرىن تاراتۋ جولدارى ارقىلى قوعام كەمشىلىكتەرىن تۇزەتۋگە، ونىڭ تالعام-تالاپتارىن، ساياساتىن، تۇرمىسىن وزگەرتۋگە كۇش سالادى. اعارتۋشىلار قاتارىندا ۆولتەر، رۋسسو، مونتەسكە، گەردەر، لەسسينگ، شيللەر، گەتە، دەسنيتسكي، كوزەلسكي ت.ب بولدى .ولار ءوز ۋاعىزدارىن قوعامنىڭ بارلىق توپتارى مەن جىكتەرىنە، اسىرەسە بيلىك يەلەرىنە باعىشتادى. قوعامداعى كەرتارتپا كورىنىستەردىڭ ءبارى ادامداردىڭ ناداندىعىنان ولاردىڭ ءوز تابيعاتىن ءوزى تۇسىنبەۋىنەن دەپ ءبىلدى. اعارتۋشىلار شىركەۋلىك يدەولوگيا ىقپالىنا ءدىني دوگماتتارعا، سحولوستيكالىق، وي اعىمدارىنا قارسى بولدى. اعارتۋشىلار قوعام دامۋىنداعى سانانىڭ ايقىنداۋشى ءرولى تۋرالى تۇسىنىكتەرگە دەن قويدى. اعارتۋشىلار 18 عاسىردا الەۋمەتتىك كوزقاراستاردىڭ قالىپتاسۋىنا ەداۋىر ىقپال ەتتى. شىعىس ەلدەرىندە بۇل اعىم ءبىرشاما وزىندىك سيپاتتا وركەن جايدى. سونىمەن اعارتۋ 18-19 عاسىرلاردا دامىعان جانە قوعامداعى كەرتارتپا كورىنىستەر مەن ادامداردىڭ ناداندىعىن بولدىرماۋعا باعىتتالعان يدەيالىق اعىم. بۇدان بايقايتىنىمىز، وسىدان 3 عاسىر بۇرىنعى ايتىلعان يدەيانى قازاق مەكتەپتەرىندە جۇزەگە اسىرامىن دەۋ قالاي ويلاعاندا دا قيسىنسىز. مەنىڭ ويىمشا، پرەزيدەنت ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىن 2 مينيسترلىككە بولگەننەن كەيىن ولار بۇرىنعى ءوز اتاۋلارىمەن قالۋى كەرەك ەدى. ويتكەنى، ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ اتىنا ساي ونىڭ زاتى – ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسى.

1. وقۋشىنىڭ ءوزىنىڭ، قوعامنىڭ، مەملەكەتتىڭ مۇددەسى ءۇشىن مەملەكەتتىڭ بەلگىلەگەن ءبىلىم دەڭگەيى تالاپتارىن مەڭگەرگەندىگىن بەلگىلەيتىن، بەلگىلى ءبىر ءبىلىم جۇيەسىن مەڭگەرۋ پروتسەسى مەن ناتيجەسى.
2. قوعامداعى، ادام دامۋىنا قاجەتتى عىلىمي، ادىستەمەلىك، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ ورگاندارى مەن تالاپتارىنىڭ ارنايى ۇيىمداستىرىلعان جۇيەسى.
3. ادامنىڭ ءومىرى بويىندا قالىپتاسقان ءبىلىم جۇيەسى مەن كوزقاراسىنىڭ وزگەرۋ، دامۋ، جەتىلدىرۋ پروتسەسى، ءومىر جاعدايلارىنىڭ وزگەرۋىنە عىلىمي پروگرەسس ۇدەۋىنە بايلانىستى جاڭا ءبىلىمدى، ىسكەرلىك پەن داعدىنى ۇزدىكسىز، شەكسىز مەڭگەرۋدىڭ ءابسوليۋتتى فورماسى.
4. ادامنىڭ وزگەرمەلى الەۋمەتتىك مادەني ورتادا ءوزىن-ءوزى انىقتاۋىن، وزىندىك دامۋىن جانە ءوزىن-ءوزى ىسكە اسىرۋىن قامتاماسىز ەتەتىن ءار الۋان تۇلعاعا باعىتتالعان ءىس-ارەكەت، تۇلعانىڭ ءوزىنىڭ تاپ وسىنداي بولىپ قالىپتاسۋى، دامۋى،ءوسۋى.
5. ادامنىڭ قوعامدا ويلاۋ، ارەكەت ەتۋ بەينەسىن قالىپتاستىرۋ; ادامدى ءاربىر ناقتى تاريحي كەزەڭدە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيگە دەيىن اشىلاتىن ونىڭ ساپاسىنا ولشەمىنە، مانىنە سايكەس قالىپتاستىرۋ.
6. ماقساتى – قوعام مۇشەلەرىن جوعارى دەڭگەيلى ادامگەرشىلىككە، ينتەللەكتۋالدىققا، مادەني جانە فيزيكالىق دامۋى مەن كاسىبي بىلىكتىلىككە جەتۋ بولىپ تابىلاتىن تاربيەلەۋ مەن وقىتۋدىڭ ۇزدىكسىز جۇيەسى،پروتسەسى جانە ناتيجەسى.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەنشىك تۇرىنە، تيپتەرى مەن تۇرلەرىنە قاراماي ءوزارا ءىس-ارەكەت ەتۋشى;

1. ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ;

2. ءبىلىم بەرۋدىڭ ءتۇرلى دەڭگەيى ءۇشىن ساباقتاس ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن مەملەكەتتىك جالپىمىندەتتى ءبىلىم ستاندارتتارىنىڭ;

3. ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن جانە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋدى ىسكە اسىرۋدا قامتاماسىز ەتۋشى ءبىلىم بەرۋدى باسقارۋ ۇيىمدارى مەن ولارعا ۆەدومستۆولىق باعىنىستى ۇيىمداردىڭ جيىنتىعى.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ سيپاتى ەل دامۋىنىڭ الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق دەڭگەيىمەن،ساياسي قۇرىلىمىمەن، مادەني–تاريحي جانە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىمەن ايقىندالادى.

ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى تۋرالى باياندالعان تۇجىرىمدار نەگىزىندە مينيسترلىكتى ءبىلىم مينيسترلىگى دەپ اتاۋ ورىندى.

قۇرىلتايدا قوزعالعان كەلەسى ماسەلە – ەڭبەككە باۋلۋ جانە جاس ۇرپاق تاربيەسى. قازاق مەكتەبىنىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى بەرىلەتىن تاربيە يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە نەگىزدەلگەن. ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، بەرىلەتىن تاربيە جۇمىسىن تولىق ەتنوپەداگوگيكاعا نەگىزدەۋ كەرەك. بۇل جۇمىستاردا ۇلتتىق مىنەزگە، ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەر جانە ۇلتتىڭ ەتيكەت نورمالارى نەگىزىندە تاربيە بەرۋ قاراستىرىلادى. ماسەلەن:

ا) ۇلتتىق مىنەز–قۇلىق پەن ادەت-عۇرىپ نەگىزىندە تاربيەلەۋ. اتاپ ايتقاندا، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋ، ار-وجدان، ادال دا ءادىل بولۋدى بالا ساناسىنا ءسىڭىرۋ، مەيىرىمدىلىككە، كەڭپەيىلدىلىككە باۋلۋ.

ءا) حالىقتىڭ سالت-داستۇرلەرى نەگىزىندە تاربيەلەۋ. وقۋشىلارعا حالىقتىڭ سالت-داستۇرلەرى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ، اتا ءداستۇرىنىڭ تاربيەلىك ءمانىن كورسەتۋ ماقسات ەتىلەدى.

ب) ەڭبەك پەن ىسمەر ىسكەرلىككە تاربيەلەۋ. بالالاردى ۇلتتىق ونەرگە، قولونەرگە، حالىقتىق ىسمەرلىككە باۋلۋ، مال باعۋ مەن ەگىن ەگۋدى كورسەتۋ، ءۇي شارۋالارىنا، تۇرمىستىق ىستەرگە (قۇرت، قاۋىنقاق، قاۋىنقۇرت دايىنداۋ، نان اشىتۋ، تارى قۋىرۋ، ۇرشىق ءيىرۋ، الاشا، كىلەم توقۋعا) ۇيرەتۋ.

قازىر ۇلتتىق قۇرىلتاي تۋرالى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا كوپ جازىلىپ جاتىر. جۋىردا ماعان ءبىر جۋرناليست «قوعام ءۇنىن جەتكىزەتىن ءتيىمدى پىكىرتالاس الاڭىنا اينالدىرۋ ءۇشىن قۇرىلتايعا قانداي دا ءبىر جاڭاشىلدىق، جاڭا فورمات قاجەت پە؟»، دەگەن ساۋال قويدى. مەن «جاڭا تەحنولوگيالار جايلى ايتپاس بۇرىن جوعارىداعى اتالعان مىندەتتەردى شەشۋ ءۇشىن ءاربىر قازاقستاندىق ءبىر ەل بولىپ، بىلەك سىبانا جۇمىس ىستەۋى كەرەك.. كۇندەلىكتى ىزدەنىس ارقىلى بارلىق جاڭالىقتار مەن وزگەرىستەرگە باتىل جولاشارلىق قارىم-قاتىناس جاساۋلارى قاجەت. ءىس-ارەكەت تۇرلەرىن، ادىستەرى مەن قۇرالدارىن ودان ءارى جەتىلدىرىپ، ءتيىمدى تاسىلدەردى ناتيجەلى قولدانۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرۋلەرى ءتيىس» دەپ جاۋاپ بەردىم.

عىلىمي ەڭبەكتەردە ءىس جۇزىندە انىقتالىپ، تابىلعان جۇمىس ءۇردىسىنىڭ ناتيجەسىن كوتەرەتىن ءادىس-تاسىلدەر مەن ونىڭ تۇرلەرىن «جاڭاشىل»، «جاڭالىق»، «يننوۆاتسيا» دەپ اتالادى. «يننوۆاتسيا» ۇعىمى عىلىمنىڭ سوزدىك قورىندا ەجەلدەن ەنگەن. عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىندە «جاڭا»، «جاڭالىق ەنگىزۋ» دەپ كورسەتىلەدى. يننوۆاتسيا تەرمينى قازىردە بارلىق سالالاردا ءىستىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىندا كەڭىنەن قولدانۋدا. ەلىمىزدە «يننوۆاتسيا» ۇعىمىن پايدالانۋ تاۋەلسىزدىكتەن كەيىنگى جىلدارعا جاتادى. ەڭ العاش «يننوۆاتسيا» ۇعىمىن قازاق تىلىندە انىقتاعان عالىم – نەمەرەباي نۇراحمەتوۆ. ول: «يننوۆاتسيا، يننوۆاتسيالىق ءۇردىس دەپ وتىرعانىمىز، وعان قاتىسۋشى مەكەمەلەردىڭ جاڭالىقتاردى جاساۋ، يگەرۋ، قولدانۋ جانە تاراتۋداعى ءبىر بولىك قىزمەتى»،-دەيدى.

يننوۆاتسيالىق پروتسەسس – جاڭارتۋ ءۇردىسى. قازىرگى يننوۆاتسيانىڭ ەڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – جاڭالىقتاردى كلاسسيفيكاتسيالاۋ بولىپ تابىلادى. يننوۆاتسيا تەحنولوگيا ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. ال، تەحنولوگيا ءارتۇرلى سالاداعى جۇزەگە اسىرىلاتىن فابريكات، جارتىلاي فابريكات، ماتەريالدار مەن شيكى وڭدەۋ نەمەسە قايتا وڭدەۋدىڭ ادىستەرى مەن تاسىلدەرىنىڭ جيىنتىعى. سوندا تەحنولوگيا – بۇل قانداي دا بولسىن ىستەگى، شەبەرلىكتەگى، ونەردەگى امالداردىڭ جيىنتىعى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. تەحنولوگيامەن جۇمىس جاساۋعا ۇجىممەن الدىن الا دايىندىق جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى، ونىڭ ەرەشەلىگى مەڭگەرتىلەدى، مەڭگەرگەن جاعدايدا ءتيىستى بازاعا ءتۇسىرىلىپ تەحنولوگيامەن جۇمىس جاساۋعا رۇقسات ەتىلەدى. سوندا عانا ساپالى وزگەرىستەر بولىپ اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ ناتيجەلىگىنە قول جەتكىزەدى.

بالالىق شاق – ادامنىڭ دامۋ كەزەڭى، ەستيارلىقتىڭ الدى، اعزانىڭ قارقىندى ءوسۋى جانە جوعارى پسيحيكالىق فۋنكتسيالاردىڭ قالىپتاسۋىمەن سيپاتتالادى. بالانىڭ مەكتەپكە دايىندىعى – تۇلعالىق جانە ينتەللەكتۋالدىق دايىندىق، سونداي-اق، كورۋ-قوزعالعىشتىقتىڭ ۇيلەسىمدى دامۋىنىڭ جەتكىلىكتى دەڭگەيى قۇرامىنا كىرەتىن كەشەندى ۇعىم.

تۇلعالىق، ياعني بالانىڭ مەكتەپكە تەك قانا بارۋ تىلەگى ەمەس، وقۋ ،وقۋمەن بايلانىستى بەلگىلى ءبىر مىندەتتەردى ورىنداۋعا ىقىلاسى بولۋى كەرەك، سىرتقى دۇنيەگە تانىمدىق قاتىناسى، كوممۋنيكاتيۆتىك قۇرالدارى مەن داعدىلارىنىڭ قالىپتاسۋى قارىم-قاتىناسقا ىنتاسى بولۋى قاجەت.

ينتەللەكتۋالدىق-كەمەلدەنگەن دامۋدا (قابىلداۋ، ەس، قيالداۋ، سويلەۋ) بالا بالاباقشانىڭ ستاندارتتى باعدارلاماسىنىڭ كولەمىندە ءبىلىم، يكەمدىلىكتەر مەن داعدىلارعا يە بولادى.

كىشى جاستاعى وقۋشىلارعا تۇلعانىڭ بەيىمدەلۋى، دامۋى جانە قالىپتاسۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋ كەرەك. جاسوسپىرىمدەرگە وقۋشىلاردىڭ موتيۆاتسيالىق اياسىن، قىزىعۋشىلىعىن جانە يكەمدىلىگىن ەسەپكە الا وتىرىپ وقۋ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ قاجەت. جوعارعى سىنىپتاعىلار تۇلعانى قوعامعا بەيىمدەۋ ماقساتىندا ءوزىن-ءوزى كاسىبي انىقتاۋ ورىندى.

مەكتەپتەن تىس جۇمىس – وقۋشىلاردىڭ جان-جاقتى قىزىعۋشىلىقتارى مەن سۇرانىستارىن قاناعاتتاندىرۋ، ولاردىڭ وزىندىك ارەكەتتەرى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، بوس ۋاقىتىن ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن مەكتەپتەن تىس مەكەمەلەردە جۇرگىزىلەتىن ءبىلىم – تاربيەلىك مەن مادەني-اعارتۋشىلىق، كوپشىلىك شارالار.مەكتەپتەن تىس ۇيىمدار – مەكتەپتەگى وقىتۋدى تولىقتىرادى، ادامنىڭ ءىس-ارەكەتىنىڭ ءار ءتۇرلى سالالارىندا وقۋشىلاردىڭ سۇرانىستارى مەن قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتىپ، بالالاردىڭ بوس ۋاقىتىن ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. مەكتەپتەن تىس كەڭ ءپروفيلدى مەكەمەلەر: شىعارماشىلىق ۇيلەرى مەن سارايلارى، بالالار قالاشىقتارى مەن الاڭدارى، قالا سىرتىنداعى جانە قالالىق جازعى ساۋىقتىرۋ لاگەرلەرى. ال، مەكتەپتەن تىس تار ءپروفيلدى مەكەمەلەر: بالالار كىتاپحانالارى مەن وقۋ زالدارى، ويىن بولمەلەرى، جاس تەحنيكتەر، ناتۋراليستەر ستانساسى، بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورتتىق مەكتەپتەرى، كوركەم سۋرەت جانە مۋزىكا مەكتەپتەرى، ستۋديالارى.

الداعى كوكتەمدە جوسپارلانىپ وتىرعان ءۇشىنشى قۇرىلتايدا جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەر پىسىقتالسا، قۇبا-قۇپ بولار ەدى. ءبىلىم مەن تاربيە جانە ەڭبەك قاتار جۇرسە، ءبىز المايتىن اسۋ، باعىندىرمايتىن بەلەس جوق.

فوتو: اقوردا سايتىنان الىندى

ەرگەشوۆ اباي جومارتۇلى

قر ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى،

ارداگەر-ۇستاز

قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانى

Abai.kz