پرەمەرلىك پوستقا ولجاس بەكتەنوۆتىڭ كانديداتۋراسى بولۋى مۇمكىن دەگەن جورامال بۇعان دەيىن مەنىڭ بولجامىمدا جوق ەدى. ەندىگى مينيسترلەر كابينەتىن بولبىر، سىلبىر لاۋازىمگەر باسقارماۋى كەرەك، ول باتىل، قاجەت كەزىندە ۇستەل توقپاقتاپ، ءوز مينيسترلەرىن ءبىر شىبىقپەن ايدايتىن مىنەزدى پرەمەر بولۋى كەرەك دەگەن ويدا بولدىم. بىراق بەكتەنوۆتىڭ كانديداتۋراسى بۇل كريتەريلەر تىزىمىندە بولماعان.

ءتىپتى، پرەزيدەنت توقاەۆ بۇل رەتتە بەكتەنوۆ مىرزانى ۇكىمەت باسقارۋعا ۇسىنۋى مۇمكىن دەپ، ەشبىر ساراپشى مەن ساياساتتانۋشى بولجام جاساعان جوق. سوندىقتان پرەزيدەنت پەن «امانات» پارتياسى بۇل جولى كۇتپەگەن تاڭداۋ جاسادى. بىراق «امانات» پارتياسىنىڭ باسى – ەكەۋ، اياعى تورتەۋ ەمەس، بۇل – پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ تاڭداۋى ەكەنى داۋسىز. بىردەن ايتايىن – مەن بۇل توسىن تاڭداۋدى قولدايمىن.

نەگە؟ بۇل تاڭداۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى نەدە؟

بۇل ورايدا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇكىمەتتىڭ بۇگىن وتكەن كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا كەڭ-مولىنان ايتتى. نىعىرلاپ ايتتى. ءۇزىلدى-كەسىلدى تالاپ تۇرعىسىندا ايتتى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، ولجاس ولجا سالاتىن تاقىرىپتار باق-تا بۇرقىرىپ جازىلىپ جاتىر.

ال پرەزيدەنتتىڭ جاڭا ۇكىمەتكە تالابىن تارازىلاپ تارقاتساق، ءبىز نە ايتا الامىز؟ بەكتەنوۆتىڭ ۇكىمەتىنەن نە ءۇمىت كۇتەمىز؟

قوعامعا ءمالىم – ەل بيۋدجەتى ەشكىنىڭ كەپكەن تەرىسى سياقتى، ارى-بەرى سوزۋعا كەلمەيتىن دەففيتسيتتىك داعدارىس جاعدايىندا. بۇل تۋلاق دار-دۇر ايىرىلۋدىڭ الدىندا. حالىقتىڭ سالىعى مەن ابدەن ىڭىرشاعى شىققان وتاندىق وندىرىستەن وزگە بيۋدجەتكە تۇسەتىن كىرىستىڭ باسقا كوزى تاپشى.

مۇنايدىڭ مۇمكىندىگى دە سالا قۇلاش سوزاتىن رەزىڭكە ەمەس، ەكسپورتتى ەسەلەۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى. بيۋدجەتتى تولتىرادى دەگەن مۇناي-گاز تاسىمالىنىڭ باسىم بولىگى رەسەيدىڭ قۇبىر ماگيسترالدارىنا مۇددەلى. كەزكەلگەن ساتتەتوقاەۆقا توڭتەرىس بولا قالۋى ىقتيمال كرەمل كراندى جاپ دەسە، نەمەسە قارا تەڭىز ارقىلى وتەتىن «كتك» قۇبىرىندا الدەبىر (جاساندى) اپات بولا قالسا، ەل بيۋدجەتىنە تۇسەتىن قارجىنىڭ تەڭ جارتىسى كۇرت توقتايدى دەگەن ءسوز...

ەل ەكونوميكاسىن شەتەلدىك ينۆەستيتسيامەن ۇرلەي بەرۋ مۇمكىندىگى دە شەكتەۋلى. ينۆەستيتسيا – قايتارىمى بار قاراجات. ونىڭ ۇستىنە، ول بالەكەت ۇستەمە پايىزبەن قايتۋى ءتيىس، ەلدىڭ بولاشاق بيۋدجەتتەرىنە قوسىمشا اۋىرلىق تۇسىرەتىن وراسان زور شىعىن.

سوندا نە قالادى؟ ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق مۇقتاجدىعىن وتەۋ اۋقىمىن جاڭا ۇكىمەت قانداي مۇمكىندىكتىڭ ەسەبىنەن كەڭەيتە الادى؟ پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ الەۋمەتتىك باستامالارىن قارجىمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ قانداي قوسىمشا مۇمكىندىگى بولۋى مۇمكىن؟

ءيا، بۇل ورايداعى رەزەرۆ – سوڭعى 20-25 جىل كولەمىندە ۇرلانىپ-جىرلانعان اكتيۆتەردى ەل قازىناسىنا قايتارۋ. ءالى كۇنگە دەيىن سىرتقا توقتاۋسىز سىرعىپ جاتقان اكتيۆتەر مەن قاراجاتتىڭ اعىسىن توقتاتۋ. تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، ءارتۇرلى ادىستەرمەن، قيتۇرقى سحەمالارمەن شەتكە شىعارىلىپ جاتقان قاراجاتتىڭ كولەمى نازارباەۆتىڭ «داۋىرىنە» جەتەعابىل كورىنەدى.

مىنە، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىندا بەكتەنوۆتىڭ پرەمەرلىك پوستقا قاجەتتىلىگى وسى پروبلەمالارعا بايلانىستى تۋىنداپ وتىر دەپ بولجايمىن. ەگەر جاڭا پرەمەر-مينيستر وزىنە ەل ەكونوميكاسىنىڭ كۇنگەيىن ەگجەي-تەگجەيلى مەڭگەرگەن بىلىكتى ورىنباسارلار تاڭداپ الاتىن بولسا، ماكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردى قالىپتى دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋعا جانە ەكونوميكالىق ينديكاتورلاردى الدەقايدا جاقسارتۋعا بولادى.

ال قازىرگى جاعدايداعى كۇردەلى ماسەلە – ەل ەكونوميكاسىنىڭ تەرىسكەي، كولەڭكەلى جاعىندا بولىپ تۇر. بۇل تەرىسكەيدىڭ قىرساۋى سوگىلمەي، ءالى كۇنگە سىرەسىپ جاتىر. ال بەكتەنوۆ مىرزا سوڭعى 10 جىلدان استام وسى كولەڭكەلى ەكونوميكامەن اينالىسقان مامان دەپ بىلەم.

سوندىقتان ول پرەزيدەنت جۇكتەگەن مىندەتتەردى جوعارى جاۋاپكەرشىلىكپەن ءتۇيسىنۋى ءتيىس. وتاندى تالان-تاراجعا سالۋدى ءۇزىلدى-كەسىلدى توقتاتۋ كەرەك!

بەكتەنوۆ – تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا پرەمەرلىككە قۇقىق قورعاۋ – كۇشتىك قۇرىلىم سالاسىنان كەلگەن ءبىرىنشى لاۋازىمگەر. سوندىقتان جاڭا پرەمەر ەكونوميكانىڭ تەرىسكەيىن تۇزەۋگە ءبىرىنشى كەزەكتە مۇددەلى تۇلعا دەپ سانايمىن. ءبىر ءۇمىت – وسى.

ءيا، الەۋمەتتىك جەلىلەردە ولجاس بەكتەنوۆ – «مەنت-پرەمەر» دەگەن سان-ساققا الىپقاشپا پىكىرلەر ايتىلىپ جاتىر. قوعامنىڭ اۋزىنا قاقپاق بولا المايسىڭ. ماسەلە «مەنتتە» ەمەس، مەملەكەتتىك مەنتاليزمدە! مىنەز مەملەكەتتىك مۇددە تۇرعىسىندا بولسا، سول مەنتالدىق ەلدى جايلاعان جەمقورلىقتىڭ قاس جاۋىنا اينالسا، پرەمەردىڭ پايىمىنداعى باستى كريتەريدىڭ ءبىرى وسى بولعانى.

ەلگە جالپاعىنان جايىلعان جەمقورلىقپەن ناقتى كۇرەستى «مەنت-پرەمەر» باستايدى دەپ سەنەمىن. ەگەر، ءبىرىنشى كەزەكتە، جەمقورلىق جويىلماسا، ەل ەكونوميكاسىندا ەشقاشان بەرەكە دە، وڭدى وزگەرىس تە بولمايدى. وندايدا بەكتەنوۆ مىرزا ەل پرەزيدەنتى مەن پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا: «ەكونوميكالىق رەفورمالار جۇزەگە اساتىن بولادى!» دەپ، سالتاناتتى سىڭايدا سەرت بەرگەنى بەكەر بولعانى.

ەڭ باستىسى، ۇرلانىپ-جىرلانىپ، ەلدەن جىلىستاتىلعان ىشكى-سىرتقى اكتيۆتەردى قازاقستانعا قايتارۋ – بۇل ەل پرەزيدەنتىنىڭ وزىنە قابىلداعان پروگراممالىق مىندەتى. ەكىنشى قايىرا تاققا وتىرعان كەزدە حالىققا بەرگەن ۋادەسى – ەلدە الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك ورناتۋ. جەتى جىلعى پرەزيدەنتتىك قۇزىرەتىندە وزىنە جۇكتەپ العان وسى مىندەتتى ورىنداپ شىقسا، توقاەۆ مىرزا پرەزيدەنتتىك قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە پەرزەنتتىك پارىزىن دا ورىنداعانى.

ال ول ادىلەتتىلىكتىڭ باستى اسپەكتىسى – حالىقتىڭ اۋزىنان جىرىپ، كلەپتوكرات-ۇرىلار الىپ كەتكەن وراسان زور قارجىنى قازىناعا قايتارۋ. جاڭا پرەمەر وسى پرەزيدەنتتىك-پروگراممالىق پايىمنىڭ ىسكە اسۋىنا بارلىق كۇش-قارىمىمەن بۇكىل ۇكىمەت پەن باس پروكۋراتۋراعا گەنەراتسيا بەرۋى ءتيىس.

ءيا، ولجاس بەكتەنوۆ بۇعان دەيىن ۇلكەن ەكونوميكامەن ەتەنە اينالىسپاعان ادام. ءيا، ول ءتىپتى مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى شارۋاشىلىقتى مينيسترلىك دارەجەدە باسقارماعان لاۋازىمگەر. مەملەكەتتىك باسقارۋ ىسىندەگى تاجىريبەسى دە كەندەلەۋ بولۋى ىقتيمال.

بىراق جاس امبيتسياسى اسقاقتاپ تۇرعان جاڭا مەملەكەتتىك مەنەدجەر رەتىندە ءوز كابينەتىن پرەزيدەنت جۇكتەگەن مىندەتتەرگە جۇمىلدىرا الادى دەگەن ءۇمىتىم زور. ونىڭ الدىندا كەمىندە 20-25 جىلدىق بەلسەندى ساياسي ءومىر بار. سونىمەن بىرگە وعان پرەزيدەنت تەڭدەسىز شانس بەرىپ وتىر. ول بۇل مۇمكىندىكتى تازا نيەتىمەن، مەملەكەت الدىنداعى ازاماتتىق پارىزىمەن پايدالانا ءبىلۋى كەرەك. بۇل – مەنىڭ اعالىق اقىلىم.

ەرمۇرات باپي، 

ءماجىلىس دەپۋتاتى

Abai.kz