قازىر ۋكراين اسكەرى بىرنەشە باعىتتا اقىرىنداپ ارتقا شەگىنۋدە. رەسەي قازىر چاسوۆ يار قالاسىن باسىپ الۋعا تىرىسۋدا.

بۇل قالا باحمۋتتان 15-17 شاقىرىم ايماقتا ورنالاسقان جانە سوعىسقا دەيىن 10 مىڭ ادام تۇرعان. قازىر 500-700 ادام تۇرادى. قالانى باسىپ الۋ رەسەي اسكەرىنە بىرنەشە باعىتتا جىلجۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قالانىڭ تاعدىرىنا قاتىستى باتىستىق بارلاۋ دا، ۋكراين بارلاۋى دا جاعىمدى بولجامدا ەمەس. ياعني قالا باحمۋت نەمەسە اۆدەەۆكا تاعدىرىن قايتالاۋى مۇمكىن. بۇل جەردە ۋكراينا اسكەرى شابۋىل جاساۋشى تاراپقا كوپ شىعىن كەلتىرە وتىرىپ، ءتيىمدى شەگىنە ءبىلۋدى ويلاستىرۋدا. قالادان ايىرىلعان جاعدايدا دەپ، قالادان تىس ايماققا قورعانىس شەپتەرىن سالۋدا.

ەكىنشى باعىت اۆدەەۆكا ماڭىنداعى شابۋىلىن ۇدەتتى. بۇل ماڭدا رەسەي سوڭعى اپتادا بىرنەشە اۋىلدى باسىپ الدى. ۋكراينا اسكەرى الدىن-الا دايىنداعان قورعانىس شەپتەرىنە شەگىنۋدە. العا جىلجۋ رەسەي اسكەرىندە ايتارلىقتاي دەي المايمىز، الايدا العا جىلجۋ بار ەكەنى فاكت.

ءۇشىنشى باعىت رەسەي اسكەرىنىڭ زاپوروج ايماعىندا شابۋىلدى ۇدەتكەنى. 2023 جىلعى ۋكراينا قارىمتا شابۋىلدا قايتارىپ العان رابوتينو ەلدى-مەكەنىن رەسەي اسكەرى قايتا باسىپ الۋدىڭ الدىندا تۇر. بۇل ۋكراينانىڭ قارىمتا شابۋىلداعى ءسيمۆولى بولاتىن. ماسكەۋ ءۇشىن بۇل اۋىلدى الۋ ستراتەگيالىق ماڭىزعا قاراعاندا، يدەولوگيالىق ماڭىزعا كوبىرەك يە. رەسەي ساربازدارى اۋىلدىڭ بىرنەشە كوشەسىنە بەكىنىپ، ۇرىس سالۋدا. قىسقاسى انە-مىنە بۇل اۋىل دا رەسەي قولىنا وتەدى دەۋگە بولادى.

ۋكراينا اسكەرىنىڭ ەڭ باستى قيىندىقتارى قانداي؟

سنارياد جانە زىمىران تاپشىلىعى. رەسەي اسكەرى 5-6 سنارياد اتسا، ۋكراينا اسكەرى 1 سناريادپەن جاۋاپ قاتادى. قاتىناس 1/5, كەي جاعدايدا 1/7. ارينە مۇنداي جاعدايدا ەرتە مە، كەش پە ۋكراينا اسكەرى ءۇشىن پوزيتسياسىن قورعاۋ قيىندايدى. رەسەي سناريادتى ءوزى شىعارادى جانە يران مەن سولتۇستىك كورەيادان الۋدا. ملنداعان دانامەن الىپ جاتىر. ەۋروپا مەن اقش مۇنداي كولەمدە سنارياد جەتكىزۋ مۇمكىندىگىنە يە ەمەس. اسكەري ءوندىرىس كەشەندەرى ول الەۋەتكە 2026 جىلدىڭ باسىندا بىراق جەتەدى دەگەن بولجام بار. ياعني «سنارياد تاپشىلىعى» ازىرگە باستى ماسەلە بولىپ قالا بەرمەك. زىمىرانمەن دە ماسەلە ءدال وسىلاي. رەسەيدە كەڭەس داۋىرىنەن قالعان زىمىران، ەسكى تەحنيكا جەتەرلىك. ۋكراينادا ونداي جوقتىڭ قاسى. كيەۆ الىس قاشىقتىققا سوققى جاسايتىن زىمىرانداردى ۇلىبريتانيا، اقش، يتاليا جانە فرانتسيادان الۋدا. ولاردىڭ سانى شەكتەۋلى، دەمەك سوققى جاساۋ نىساندارى دا شەكتەۋلى. ۋكراينا سنارياد تاپشىلىعىن ءتۇرلى دروندارمەن شەشۋگە تىرىسۋدا. الايدا ول ماسەلەنىڭ تولىق شەشىمى ەمەس.

اۋە قورعانىس جۇيەلەرىنىڭ جەتىسپەۋى. سالدارىنان رەسەي اۆياتسياسى ۇرىس دالاسىنا جاقىن كەلىپ، بومبالاۋدى ارتتىرعان. اۋىر باسقارىلمايتىن بومبالاردى قارسىلاس پوزيتسياسىنا تاستاۋدى كۇشەيتكەن. ۋكراينا ۇشاقتاردى اتىپ ءتۇسىرۋ نەمەسە مايدان دالاسىنا جاقىنداتپاۋ مۇمكىندىگىنىڭ ازدىعىن اقج (پۆو) جۇيەلەرىنىڭ جانە وعان ارنالعان زىمىرانداردىڭ ازدىعىمەن تۇسىندىرۋدە. وسى اقج جەتىسپەۋىنەن رەسەيدىڭ ۋكراينا اۋماعىنداعى جىلۋ-جارىق جۇيەلەرىنە دە سوققىسى ارتا ءتۇستى.

ارتيللەريانىڭ ازدىعى. ۋكراينا مەن رەسەيدىڭ ارتيللەريالىق كۇشتەرىن سالىستىرساق، رەسەيدە سان باسىم. كەي پوزيتسيادا ارتيللەريا سانى 1/10-عا دەيىن جەتكەن. ارينە كيەۆتە ارتيللەريانىڭ ساپاسى الدەقايدا جوعارىراق. سەبەبى باتىستىق زەڭبىرەكتەر ءدال اتادى، قۋاتى اۋقىمدى. الايدا رەسەي سانمەن ساپانى باسىپ كەتۋدە.

اۆياتسيا. بۇل تۇرعىدان ۋكراينا سوعىسقا دەيىن دە، سوعىستان كەيىن دە، سوعىس ۋاقىتىندا دا رەسەيدى باسىپ وزۋى ەكىتالاي. رەسەيدە ءتۇرلى تيپتەگى ۇشاقتار مەن تىكۇشاقتار بار. ستراتەگيالىق بومبالاۋشىلاردان باستاپ قاراپايىم شابۋىل جاساۋشى، ءتىپتى درلو ۇشاقتارى دا بار. شىعىس ەۋروپا ەلدەرى ۋكرايناعا وزدەرىندە بار كەڭەستىك جانە رەسەيلىك ۇشاقتار مەن تىكۇشاقتارىن بەردى. دەگەنمەن ونىڭ سانى از. ال ەل اۋزىنان تۇسپەيتىن F-16 ۇشاقتارى قاشان جانە قاي كولەمدە كەلەرى بەلگىسىز. جاعدايدى وڭ باعىتقا وزگەرتۋ ءۇشىن كەمى 300 ۇشاق بەرىلۋى ءتيىس دەگەن ساراپتامالاردى وقىپ ءجۇرمىن. ال ۋكرايناعا كەرەمەت دەگەن كۇننىڭ وزىندە 80 ۇشاق بەرىلۋى مۇمكىن، ونىڭ ءوزى بىردەن ەمەس، بىرتىندەپ. ياعني ءبىر پارتيادا 10-12 ۇشاقتان دەگەندەي. بۇل جاعدايدى وزگەرتە الا ما؟ مەنىڭ ويىمشا تۇبەگەيلى وزگەرىس جاساۋ ءۇشىن بۇل ازدىق ەتەدى. ونىڭ ۇستىنە اتالمىش ۇشاقتارعا قاتىستى دا بىرقاتار ماسەلەلەر بار. ولار: ۇشاققا قاجەتتى بولشەكتەر، ۇشاقتار قولداناتىن بومبالار مەن وق-دارىلەر ۇزدىكسىز بەرىلە مە، ۇشاقتاردى تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ قالاي ىسكە اسادى، ۇشاقتاردى قورعاۋعا اۋەجايلاردا پۆو جەتكىلىكتى بولا ما جانە باسقا دەگەندەي. ونىڭ ۇستىنە F-16 ۇشاقتارى مايدان دالاسىنداعى كوپتەگەن رەسەيلىك پۆو-لاردى اينالىپ ءوتىپ، ءوز ميسسيالارىن ىسكە اسىرۋدى ويلاۋى ءتيىس. بۇل وڭاي شارۋا ەمەس.

اسكەر سانى. ۋكراينادا جاپپاي موبيليزاتسيا 2022 جىلدىڭ 24-اقپانىندا جاريالاندى. سول ۋاقىتتان باستاپ ءار ءۇش اي سايىن ۇزارتىلىپ كەلەدى. جاقىندا زەلەنسكي موبيليزاتسياعا قاتىستى زاڭعا قول قويدى. ول جاڭا موبيليزاتسيا ەمەس، بۇرىنعى موبيليزاتسيانى وڭالتۋ شارالارى دەسەك تە بولادى. ۋكراينادا اسكەر سانى از ەمەس. موبيليزاتسيالىق مۇمكىندىگى دە ءالى تاۋسىلمادى. ەندەشە نەگە بۇنى ازىپ وتىرمىن؟ ويتكەنى مايدان دالاسىندا ۇزدىكسىز، دەمالىسسىز ەكى جىلدان استام سوعىسىپ جاتقان بولىمشەلەر بار. ولاردى الماستىرۋ كەرەك. جاڭا ساربازداردى دايىنداۋ ۋاقىت الادى. سوندىقتان باستى ماسەلە ساربازداردىڭ پسيحولوگيالىق-فيزيكالىق تۇرعىدان قاجۋى. ارينە بۇل رەسەي اسكەرىندە دە بار ماسەلە. دەگەنمەن ولار «ولمەسەڭ ومىرەم قاپ» دەگەن ۇستانىمدا. موبيليزاتسيا تۇرعىسىنان ۋاقىت رەسەي جاعىندا، بۇنى قاراپايىم حالىق سانىمەن دە تۇسىندىرسەك بولادى.

بۇل جەرگە مينا، تانككە قارسى جۇيەلەر، بروندى تەحنيكا سانى، جانارماي قورى، رلس، رەب جانە باسقا جايلى دا جازسام بولار ەدى. دەگەنمەن وسىنىڭ ءوزى ساعىزشا سوزىلىپ كەتكەن سياقتى.

«اقش-تىڭ 61 ملرد دوللار كومەگى قايدا» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. زاڭدى سۇراق. ول كومەك جونەلتىلۋدە. سونىمەن بىرگە چەحيا باستاعان سنارياد كواليتسياسى مەن بالتىق ەلدەرى باستاعان دروندار كواليتسياسى دا بار. بىراق بىردەن ۇرىس دالاسىنداعى جاعدايدى جاقسارتا المايدى. كومەكتىڭ قويمادان ۇرىس دالاسىنا جەتۋىنە دە ايتارلىقتاي ۋاقىت كەتەدى. ونىڭ ۇستىنە بارلىق تاپشىلىقتى تولىق وتەي المايدى. سوندىقتان مايدان دالاسىنداعى جاعدايدى وڭالتۋعا ءالى بىرنەشە اي بار دەۋگە بولادى. جاعدايعا شىنايى قاراي ءبىلۋ كەرەك. بىزگە ۋكراينا نەدەن تارشىلىق كورۋدە جانە قاي تۇرعىدان ارتىقشىلىعى بار دەگەندى ويلانۋ ماڭىزدى...

ارينە ۋكراينا اسكەرىنىڭ جاعىمدى وزگەرىستەرى دە بار. بىراق ول جايلى كەلەسى جازباعا قالسىن.

اسحات قاسەنعاليدىڭ جازباسى

Abai.kz