وتكەندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە قول قويدى.

اتالمىش جاڭا زاڭنىڭ ماقساتى قوعامداعى سۇرانىستاردى ەسكەرە وتىرىپ، باق سالاسىنداعى دامۋ ءۇردىسىن قالىپتاستىرۋ، مەملەكەتىك مۇددەلەردى، ماسس مەديا تۋرالى زاڭدى قايتا قاراۋ. قول قويىلعان جاڭا زاڭدارعا توقتالا وتسەك، ءار تارماقتىڭ وزىندىك ماڭىزدىلىقتارىن بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن:

1. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ماتەريالدارىنىڭ ەسكىرۋ مەرزىمى ەندى ءبىر جىلدى قۇراماق.

قازىرگى تاڭدا باق-قا قاتىستى تالاپ ەتىلەتىن ىستەر بويىنشا تالاپ قويۋ مەرزىمى ناقتىلانباعان، ياعني مەرزىمسىز. وسى تۇستا "بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى" زاڭ اياسىندا اتالعان مەرزىم ءبىر جىلدىق ۋاقىتقا بەكىتىلدى. بۇل قوعامداعى ءسوز بوستاندىعىن، سونداي-اق باق قىزمەتىن قورعاۋعا ايتارلىقتاي وڭ اسەرىن تيگىزبەك. سونداي-اق بەكىتىلگەن ۋاقىت حالىقارالىق پراكتيكانىڭ زاماناۋي تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەدى.

2. ەندى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ سۇراۋلارىنا جاۋاپ بەرۋ كۇنى 7-دەن 5 جۇمىس كۇنىنە دەيىن قىسقارتىلادى.

زاڭ تۇرىندە باق سۇراۋلارىنىڭ اۋىزشا سۇراۋ سالۋلار، جازباشا سۇراۋ سالۋلار، رەسمي حابارلاردى ءتۇسىندىرۋ جونىندەگى سۇراۋ سالۋلار سىندى بىرنەشە رەسمي ءتۇرى بار. ەندى اتالمىش سۇراۋلارعا جاۋاپ بەرۋ مەرزىمدەرى ناقتى گراداتسيالانىپ، 7-دەن 5 جۇمىس كۇنىنە دەيىن قىسقارتىلدى.

3. ءتىل بالانسى ساقتالىنىپ، وتاندىق كونتەنت دامىماق.

جاڭا زاڭنىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى - اۋديتوريانى قازاق تىلىندە قالىپتاستىرۋ ارقىلى مەديانىڭ قوعام ومىرىندەگى وزەكتىلىگىن ارتتىرىپ، قازاق اۋديتوياسىنا كۇردەلى ماسەلەلەردى جەدەل، كاسىبي، ساپالى تۇردە جەتكىزۋ. تاۋەلسىزدىك الىنعانىمەن قازاق كونتەنتتەرى ورىس تىلىنە تاۋەلدى بولىپ كەلدى. تىپتەن، وتاندىق ارنالاردى قوسساقتا بارلىق باعدارلامالار ەكى تىلدە كورسەتىلىپ، 50%-50%-دى قۇراپ كەلگەن. بۇل تاۋەلسىز ەل ءۇشىن قۋانتارلىق كورسەتكىش ەمەس.

مەملەكەتتىك ءتىلدى جانە وتاندىق كونتەنتتى دامىتۋدى قولداۋ ماقساتىندا زاڭدا مەملەكەتتىك تىلدەگى تەلە-راديوباعدارلامالاردىڭ، سونداي – اق وتاندىق كونتەنتتىڭ اپتا سايىنعى كولەمىن 50% – دان 60% - عا دەيىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن ۇلعايتۋ كوزدەلگەن. ياعني، 2025 جىلدان باستاپ-55%-دى قۇراسا، 2027 جىلدان باستاپ-60%-عا جەتپەك. بۇل زاڭ قازاق ءتىلىنىڭ ۇستانىمىن نىعايتۋعا، سونداي-اق وتاندىق مەديا يندۋستريانىڭ دامۋىنا وزىندىك سەرپىنىن بەرەدى.

4. وتاندىق ونىمدەردى شەتەلدىك ارنالاردا ۇسىنىپ، تاراتۋ.

مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باسىم باعىتى بولىپ تابىلادى. قازىرگى ۋاقىتتا شەتەلدىك تەلە - راديوارنالار وتاندىق كونتەنتتى تاراتۋدى جۇزەگە اسىرمايدى. قازاقستاندا ءومىر سۇرگەنىمىزبەن كيگەنىمىز قىتايدىڭ كيىمى، قولداناتىنىمىز - كورەيدىكى، كورەتىن كينولارىمىز - تۇرىكتىكى، تىپتەن جارنامالاردىڭ ءوزىن دە تۇرىك ونىمدەرى باسىپ العان. ءسوزدىڭ اشىعى وتاندىق ونىمدەردىڭ جارناماسىن كوگىلدىر ەكراننان كورۋ باقىتى ءجيى بۇيىرمايدى. ەنگىزىلگەن جاڭا زاڭدا شەتەلدىك تەلە-راديوارنالار ءۇشىن وتاندىق ءونىمدى تاراتۋ بويىنشا تەلە-راديوباعدارلامالاردىڭ جالپى كولەمىنىڭ كەمىندە 10% مولشەرىندە مىندەتتەمە بەلگىلەنگەن.

5. جاڭا زاڭداعى ەنگىزىلگەن وزگەرىستەردىڭ تاعى ءبىرى "ينتەرنەت-باسىلىم" ۇعىمىن ەنگىزۋ.

زاڭدا "جەلىلىك باسىلىمدار" جانە "اقپاراتتىق اگەنتتىكتەر" ۇعىمدارىن "ينتەرنەت-باسىلىمدار"دەگەن بىرىڭعاي ۇعىمعا بىرىكتىرۋ كوزدەلگەن. بۇل رەتتە، ينتەرنەت-باسىلىمدار بارلىق ءداستۇرلى باق سياقتى مىندەتتى تۇردە ەسەپكە قويىلادى.

6. جاڭا زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەردىڭ تاعى ءبىرى وتاندىق تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋ وپەراتورلارىن cۋبcيديالay.

ءEندى زaڭ شەڭبەرىندە وتاندىق تەلەراديو حابارلارىن تاراتy وپەراتورلارىن cyبcيديالاy ۇسىنىلادى. سyبسيديالاy ءبىرىنشى كەزەكتە وتاندىق وپەراتورلاردىڭ جابدىقتارىن ساتىپ الy باعاسىن شەتەلدىك جەتكىزۋشىلەرگە قاراعاندا اناعۇرلىم تارتىمدى ەتyگe, سونداي-اق وتاندىق كونتەنتتى قولداyدى جۇزەگe اسىرyعا، اقپاراتتىق eگەمەندىكتى نىعايتyعا، سونداي-اق ءوزىنىڭ اقپاراتتىق كۇن ءتارتىبىن تاراتۋدى كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

7. قول قويىلعان زاڭداعى جاڭا وزگەرىستىڭ ءبىرى ءوزىن-ءوزى رەتتەۋدى دامىتۋ ماسەلەسى.

زاڭدا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزمەتى ماسەلەلەرى بويىنشا رەسپۋبليكالىق جانە وڭىرلىك دەڭگەيلەردە تەك باق وكىلدەرىنەن عانا ەرىكتى نەگىزدە قۇرىلاتىن قوعامدىق-كاسىپتىك كەڭەستەر قۇرۋ قۇقىعى بەكىتىلگەن. ءوزىن - ءوزى رەتتەۋ سۋبەكتىلەرى جۇزەگە اسىراتىن نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى-جۋرناليستەردىڭ ەتيكالىق كودەكسىن ازىرلەۋ.

8. اككرەديتتەۋ كارتاسى.

جۋرناليستەردى اككرەديتتەۋدىڭ وڭايلاتىلعان ءتارتىبى رەتىندە مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمداردا باق اككرەديتاتسياسىن جەدەل الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن اككرەديتتەۋ كارتاسىن بەرۋ تەتىگى ەنگىزىلدى.
اككرەديتتەۋ كارتاسى بىرىڭعاي مەديا پلاتفورما ارقىلى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى، ول ءوز كەزەگىندە كارتانى تسيفرلىق تۇردە پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

9. شەتەلدىك باق-تاردى اككرەديتتەۋ ءراسىمىن رەگلامەنتتەۋ.

شەتەلدىك باق-تى اككرەديتتەۋ ءتارتىبى زاڭنامالىق دەڭگەيدە رەگلامەنتتەلگەن، ول سونداي-اق شەتەلدىك باق پەن جۋرناليستەردىڭ قىزمەتىنە ءتيىستى اككرەديتتەۋسىز تىيىم سالۋدى قامتيدى. بۇل نورمالار ءسوز جانە شىعارماشىلىق ەركىندىگىنە اسەر ەتپەيدى، تەك ءسىم-ءنىڭ ءتيىستى زاڭعا تاۋەلدى اكتىلەرىندە كوزدەلگەن شەتەلدىك باق-تاردى اككرەديتتەۋدى الۋ پروتسەسىن زاڭنامالىق دەڭگەيدە ناقتىلايدى.

10. باق-تا سۋيتسيدكە قاتىستى تاقىرىپتى جاۋاپكەرشىلىكپەن جاريالاۋ.

بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارعا قاتىستى زاڭدا ءوز-وزىنە قول جۇمساۋدى ناسيحاتتاۋعا جاتاتىن اقپاراتتىڭ تىزبەسى ايقىندالعان. بۇل شارالار وسىنداي نازىك تاقىرىپتى ەتيكالىق تۇرعىدان قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، سونىمەن قاتار ءسۋيتسيدتى ناسيحاتتاۋ" ۇعىمىنىڭ ناقتى بەلگىلەنۋىن انىقتايدى.

11. ءجۋرناليستىڭ كاسىبي قىزمەتىنىڭ قۇقىقتىق كەپىلدىكتەرى.

جۋرناليستيكا سالاسىنىڭ جۇمىستاعى ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، زاڭنامالىق دەڭگەيدە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى يەلەرىنىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرلەرىنە قاۋىپ تونگەن جاعدايلاردا، مىندەتتەرىن ورىنداۋ كەزىندە جۋرناليستەردى قاجەتتى قۇرالدارمەن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەمەسى بەلگىلەندى. سونىمەن قاتار، ءوز مىندەتتەرىن ورىنداۋ كەزىندە بارلىق جۋرناليستەردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرىلگەن جاعدايدا شىعىنداردى وتەۋ قاراستىرىلعان. بۇل جاڭا زاڭداعى شارالار جۋرناليستەردىڭ قۇقىقتارىن قورعايدى جانە ولاردىڭ ەرەكشە مارتەبەسىن بەكىتەدى. سەبەبى، سوڭعى جىلدارى الەم بويىنشا جۋرناليستەردىڭ ءولىمى جيىلەپ، قوعامدا رەزونانستىق ماسەلەلەر تۋىنداعان بولاتىن. التىن كوپىردىڭ بەرىك قالانۋى - سول ەلدەگى دامۋدىڭ ايقىن كورىنىس ەكەندىگىن ەسكەرۋ قاجەت.

12. گرانتتىق قارجىلاندىرۋ.

مەملەكەتتىك اقپاراتتىق تاپسىرىس ارقىلى ساتىلاتىن ءونىمنىڭ مازمۇنى مەن مازمۇنىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، گرانتتىق قارجىلاندىرۋعا كوشۋ ۇسىنىلدى. قارجىلاندىرۋدىڭ بۇل ءتۇرى كەشەندى جوبالىق ءتاسىل مەن شىعارماشىلىق كومپونەنتتى ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. گرانتتىق قارجىلاندىرۋ كەزەڭ – كەزەڭمەن ەنگىزىلەتىن بولادى. وڭىرلىك دەڭگەيدە مەملەكەتتىك قولداۋ مەملەكەتتىك اقپاراتتىق تاپسىرىستىڭ اعىمداعى تەتىكتەرى شەڭبەرىندە قالادى.

13. مەديا-جوبالاردى قارجىلاندىرۋ كەزىندە شىعارماشىلىق ءتاسىلدى دامىتۋ.

گرانتتىق قارجىلاندىرۋدى ىسكە اسىرۋ كەزىندە اعىمداعى تاريفتىك تاسىلدەن سمەتالىق تاسىلگە كوشۋ ۇسىنىلادى. ءوز كەزەگىندە گرانتتاردى قىسقا مەرزىمدى ء(بىر ءىس-شارا نەمەسە وقيعا شەڭبەرىندە), ورتا مەرزىمدى ء(بىر جىلعا) جانە ۇزاق مەرزىمدى (بىرنەشە جىلعا، مىسالى، تاريحي سەريالداردى تۇسىرۋگە) ءبولۋ ءتاسىلى ەنگىزىلەتىن بولادى. گرانتتىق قارجىلاندىرۋ كەزىندە مەملەكەتتىك تىلدەگى مازمۇنعا 2/3 پروپورتسيادا باسىمدىق بەرۋ ۇسىنىلادى.

14. جۋرناليستەردىڭ ەتيكالىق كودەكسىن ازىرلەۋ.

"ماسس-مەديا تۋرالى" زاڭدا باق-تىڭ دەتالدىلىعى ماسەلەلەرى جونىندەگى قوعامدىق-كاسىبي كەڭەستەردىڭ جۋرناليستەردىڭ ەتيكالىق كودەكسىن ازىرلەۋ جونىندەگى ماڭىزدى فۋنكتسياسى بەكىتىلگەن. قازىرگى ۋاقىتتا جۋرناليستەردىڭ ەتيكالىق كودەكسىنىڭ ماڭىزدىلىعى ءپىسىپ-جەتىلدى، بۇل رەتتە وسى قۇجاتتى ازىرلەۋمەن جۋرناليستەردىڭ وزدەرى اينالىسۋى ءتيىس.

15. كەز كەلگەن ەلدە ورىن الاتىن اپاتتىق، يا بولماسا توتەنشە جاعدايلاردا جۋرناليستەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ.

جۋرناليستەردىڭ ومىرىنە كەز كەلگەن ۋاقىتتا قاۋىپ ءتونىپ وتىرادى. ول بۇرىننان بار فاكت. اسىرەسە بۇل جاعدايلار توتەنشە جاعدايلارى كەزىندە ماڭىزدى. ماسەلەن ءوز مىندەتتەرىن اتقارىپ جاتقان جۋرناليستەردىڭ بارلىعىن تەحنيكالىق قاۋىپتەن ساقتاۋ ماقساتىندا قاۋىپسىزدىك جاعدايلارمەن قامتاماسىز ەتۋ مۇمكىن ەمەس. سول سەبەپتىدەن ولاردىڭ قوعام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا جاڭا زاڭ - ولاردىڭ ومىرلەرىنىڭ كەپىلدىكتەرى رەتىندە قاراستىرىلدى. بۇل جاڭا زاڭ ءوز كەزەگىندە ولاردىڭ باق-قا وزەكتى اقپارات سالىپ، باق-تىڭ جوعارى رەيتينگكە يە بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. جاڭا زاڭ كۇشىنە ەنگەننەن باستاپ، ءار باق ءوز قول استىنداعى جۋرناليستەردىڭ ومىرىنە جاۋاپتى، جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس.

16. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا ارنايى كەڭەستەر قۇرۋ.

قازىرگى قوعام - كوگىلدىر ەكراننان ءبىلىم الىپ، سمارتفوننان ونلاين اقپارات الماساتىن جاستاردىكى. الايدا، قازىرگى تاڭدا الەۋمەتتىك جەلىلەردە كەڭىنەن ەتەك جايعان جالعان اقپاراتتاردىڭ كوبەيۋى، كۇندەلىكتى داعدىعا اينالىپ بارا جاتقان زورلىق-زومبىلىققا قاتىستى تاقىرىپتار مەن كيبەرقىلمىستار، تەحنولوگيالاردىڭ قارقىندى دامۋى، ت.ب وزەكتى ماسەلەلەر كاسىبي جۋرناليستيكاعا ۇلكەن كەسىرىن تيگىزۋدە. اتالمىش جاڭا زاڭ ءوز كەزەگىندە تۋىنداعان پروبلەمالىق تاقىرىپتاردى وڭاي شەشۋگە، سونداي-اق، جۋرناليستەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى جەدەلدەتۋگە ءوز سەپتىگىن تيگىزەدى.

17. وتاندىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن قارجىلاي قولداۋ.

دۇنيەجۇزىندەگى ەلدەرمەن يىقتىرەسىپ، ءبىر دەڭگەيدە اقپارات تاراتۋ ءۇشىن ەلدىڭ ەكونوميكاسى ءوز كەزەگىندە ماڭىزدى ءرول ويناماق. اسىرەسە بۇل تاراپتا ەلدەگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ باسەكەلەستىككە توزىمدىلىك ءبىلدىرۋ ماسەلەسى وزەكتى ماسەلە رەتىندە ءالى قارالىپ كەلەدى. اتالمىش جاڭا زاڭ بگل رەتتە باق سۋبەكتىلەرىنىڭ گرانتتىق قارجىلاندىرۋ كونكۋرسىنا قاتىسۋىنا ءوز سەپتىگىن تيگىزىپ، ولارعا قاجەتتى قارجىنى الۋعا جاعداي جاسايدى (فيلمدەر مەن تەلەحيكايالار، ت.ب تۇسىرۋگە).

18. ۋاكiلەتتi ورگاننىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا مونيتورينگ جاساۋ مۇمكىندىگىن بەكىتۋ.

بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ جاريالاعان اقپاراتتارىندا كەي ساتتەرى دۇرىس زەرتتەلمەگەن، ياكي تولىق ناقتىلانباعان، فيلتردەن وتپەگەن ماقالالارى دا كەزدەسىپ جاتادى. بۇل اتالمىش ماسەلە قوعامداعى جاستارعا مورالدىق، تىپتەن ءوز كەزەگىندە ۇلتتىققۇندىلىقتاردىڭ بۇزىلۋىنا ت.ب زيانىن تىكەلەي تيگىزەدى. سول سەبەپتىدەن ۋاكiلەتتi ورگاننىڭ زياندى اقپاراتتى انىقتاۋ جانە ونىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋ ماقساتىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا مونيتورينگ جاساۋ قۇزىرەتi بولۋى قاجەت. بۇل دەگەنىمىز ۇلتتىق جانە ءداستۇرلى قۇندىلىقتارعا سايكەس كەلمەيتىن اقپاراتتى تاراتاتىن باق-قا ەسكەرتۋ جاساپ، اتالمىش تاقىرىپتارعا قاتىستى ۇسىنىستار عانا بەرەتىن بولادى.

19. مەملەكەتتىك اقپاراتتىق ساياسات جونىندەگى رەسپۋبليكالىق كوميسسيانىڭ قۇرامىنا باق وكىلدەرىن تارتۋ.

اقپاراتتىق ساياساتتى قالىپتاستىرۋ كوميسسيالارىنا مەديا وكىلدەرىن تارتۋ ارقىلى، ەلدەگى وزەكتى تاقىرىپتاردى بىلۋگە، قازاقستاندىق اۋديتوريانىڭ مۇددەلەرىن تولىق كورسەتۋگە، سونداي-اق مەملەكەتتىك بولىنەتىن قارجىنىڭ دۇرىس باعىتتا جۇمسالۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسپاق.

20. مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس باق ۇعىمدارىن اجىراتۋ.

بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەملەكەتتىك اقپاراتتىق ساياساتتىڭ ماقساتتارىن ىسكە اسىرۋ كەزىندە وزەكتىلىگى بار ماڭىزدى تاقىرىپتاردىڭ سپەكترىن قامتيدى. مەملەكەتتىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەديا سەگمەنتتىڭ از بولىگىن قۇرايدى. ال كۇندەلىكتى اقپاراتتى تاراتۋدا مەملەكەتتىك ەمەس مەديا ماڭىزدى رولگە يە. سوندا دا اتالمىش مەديا سالاسىنداعى جاندارعا مەملەكەتتەن قولداۋ بەرىلىپ، كونتەنتتىڭ دامۋىنا بار جاعداي جاسالىنىپ كەلەدى.

21. باق-تى مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى بويىنشا اشىقتىق.

بۇل كۇندەرى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى ساياساتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان گرانتتىق قارجىلاندىرۋ تەتىگى قاراستىرىلعان. ەنگىزىلگەن جاڭا زاڭداعى ماقسات - گرانتتاردى بولۋگە مەملەكەتتىڭ قاتىسۋىن قىسقارتۋ جانە بارىنشا اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ونىڭ ىشىندە گرانتتاردى ىسكە اسىرۋ مونيتورينگى مەحانيزمىن ەنگىزۋ بولادى.

22. جۋرناليستەرگە ارنايى اككرەديتتەۋ كارتاسى.

وزدەرىڭىز بىلەتىندەي كەز كەلگەن باق وكىلى قانداي دا بووماسىن ءىس شاراعا قاتىسۋى ءۇشىن الدىن الا مەكەمەلەرگە ءوتىنىش تاستاپ، ونىڭ جاۋابىن كۇتىپ جۇرەدى. بىراق، بيۋروكراتيالىق بۇل ءادىس تىم ۇزاق ۋاقىتتى جوعالتۋعا الىپ كەلەدى. جاڭا زاڭعا ەنگىزىلگەن اككرەديتتەۋ كارتاسى جۋرناليستەرگە تسيفرلىق پلاتفورما ارقىلى بەرىلەدى دەپ جوسپارلانۋدا. تيىمدىلىگى بويىنشا ەندى جۋرناليستەر ءبىر-ەكى مينۋتتا ءوتىنىش بەرە الادى. بۇل جۋرناليستەردىڭ اقپارات كوزدەرىنە قولجەتىمدىلىگىن جەڭىلدەتەدى.

Abai.kz