قازاقستانعا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلۋى قازاق-ورىس اقپارات كەڭىستىگىن عانا قامتىپ قويماي، الەمدىك باق-تىڭ تالقىسىندا ەكەنى جاسىرىن ەمەس. وسى رەتتە ءبىز «رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ساپارى»، «پرەزيدەنت توقاەۆ پەن پرەزيدەنت پۋتين تالقىلانعان تاقىرىپتار»، «قازاقستان-رەسەي قارىم-قاتىناستارىنىڭ بۇگىنى مەن كەلەشەگى قانداي بولماق» دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك...

رەسمي ساپار ءبىر باسقا، مەملەكەتتىك ساپار ءبىر باسقا

اۋەلى پرەزيدەنت ءپۋتيننىڭ مەملەكەتتىك ساپارى تۋرالى: «رەسمي ساپار ءبىر باسقا، مەملەكەتتىك ساپار ءبىر باسقا»، - دەگەن ءجون. ءسوزمىسال: بيىل شىلدەدە استانادا شىۇ ءسامميتى ءوتىپ، وعان بىرقاتار مەملەكەتتەن باسشىلار كەلدى. استاناعا ات باسىن بۇرعاندار اراسىندا قحر توراعاسى شي مەن رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين دە بولدى. سول جولى سولتۇستىك پەن شىعىستاعى قوس كورشى ەلدىڭ باسشىلارىن قارسى الۋ ءراسىمى وزگەشە ءوتتى.

قىتاي توراعاسىن استانا اۋەجايىندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوزى كۇتىپ السا، رەسەي باسشىسىن ەلدىڭ پرەمەر-ءمينيسترى قارسى الدى. ونىڭ باستى سەبەبى – ەكى ەلدىڭ باسشىلارى ەكى ءتۇرلى ستاتۋستاعى ساپارمەن كەلگەن ەدى. رەسەي پرەزيدەنتى شىۇ-عا «رەسمي ساپارمەن» كەلسە، قىتاي باسشىسى قازاقستانعا «مەملەكەتتىك ساپارمەن» كەلدى. پروتوكول تالاپتارىنا سايكەس، ولاردى قارسى الۋ راسىمدەرىندە دە ايىرما بولدى.

بۇل جولى رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلدى. انىعى، رەسەي باسشىسى بيىل قازاقستانعا بىرنەشە مارتە كەلىپ-كەتكەن. بىراق، ول ساپارلاردىڭ ستاتۋسى باسقا ەدى. بۇل جولعىسى – مەملەكەتتىك ساپار.

پرەزيدەنت پۋتين قازاقستانعا اراعا 9 جىل سالىپ، مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلىپتى (سوڭعى رەت 2015 جىلى كەلگەن). قاراشانىڭ 27-ءسى كۇنى استاناعا ۇشاعى قونعان رەسەي باسشىسىنىڭ بۇل ساپارىنىڭ ءجونى بولەك، جورالعىسى باسقا دەپ باق-تىڭ جازىپ جاتقانى سول بولسا كەرەك-ءتى.

«وڭىرلىك فورۋم»: شەكارا جاقتا 32 ملن حالىق بار...

رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ قازاقستانعا وسى جولعى ساپارىنىڭ اياسىندا ەكى ەل باسشىلارى قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى ءداستۇرلى «وڭىرارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ حح فورۋمىنا» قاتىساتىنى ايتىلدى. بۇل قانداي فورۋم؟ قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق قاي دەڭگەيدە؟ ەندى وسى ساۋالدارعا ىقشامدى جاۋاپ بەرە كەتەيىك...

قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىن الەمدەگى ەڭ ۇزىن قۇرلىقتاعى شەكارا بايلانىستىرىپ تۇر. شەكارالىق ايماقتاردا 32 ملنعا جۋىق حالىق تۇرادى. وتكىزۋ بەكەتتەرى كۇنى-ءتۇنى جۇمىس ىستەۋدە. شەكارالىق وڭىرلەر اراسىنداعى ارىپتەستىكتى ارتتىرۋ جانە ەكونوميكالىق، مادەني بايلانىستى كۇشەيتۋ ماقساتىندا جىل سايىن «وڭىرلىك فورۋم» ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى.

ساراپشىلار ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى بايلانىستىڭ ارتۋىن تەك قانا ورتاق شەكارا جانە تاريحي كەزەڭمەن تۇسىندىرمەيدى. سونىمەن بىرگە قازاقستاندا 3 ملنعا جۋىق ورىس ۇلتىنىڭ بار بولۋى، ال رەسەيدە 1 ملنعا جۋىق قازاق ۇلتىنىڭ بار بولۋى دا بايلانىستىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى دەپ سانايدى. بۇل حالىقتار اراسىنداعى الىس-بەرىس، ءجۇرىس-تۇرىستى ارتتىرىپ، ساۋدا قاتىناسىن جانداندىرۋدىڭ ءبىر فاكتورى دەگەن ويدا.

قازاقستان مەن رەسەي اراسىندا تەرريتوريالىق داۋ جوق!

ەكى ەلدىڭ اراسىندا قازىرگى ساتتە قانداي دا ءبىر اۋماقتىق ماسەلە جوق. 2005 جىلى 18 قاڭتاردا قابىلدانعان قۇجاتقا سايكەس، قوس ەلدىڭ اراسىنداعى شەكارا شەگەندەلگەن. بۇل قازىرگى ساتتەگى اۋمالى-توكپەلى گەوساياسي تۋربۋلەنتتىلىكتە اسا ماڭىزدى سانالادى.

رەسەي پرەزيدەنتى قازاقستانعا ساپارى الدىندا «كازاحستانسكايا پراۆداعا» ماقالا جاريالاپ، «ەكى ەلدىڭ مۇددەسىنە قۇرمەتپەن قاراۋ كەرەكتىگىن، ارىپتەستىكتى كۇشەيتۋ جانە دوستىقتى ارتتىرۋ ماڭىزدى» ەكەندىگىن باسا ايتۋى دا نازار اۋدارارلىق دۇنيە.

ەكى ەلدىڭ  ساۋدا اينالىمى 32,5 ملرد دوللاردى قۇرايدى

قازىرگى ساتتە قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى ساۋدا قاتىناسى دا قارقىندى دامۋدا. قازاقستاندا 23 مىڭنان استام رەسەيلىك كومپانيا بار. رەسەي قازاقستانعا 24 ملرد دوللار ينۆەستيتسيا قۇيسا, قازاقستان رەسەي ەكونوميكاسىنا 8.5 ملرد دوللار ينۆەستيتسيا قۇيعان. بۇل قازاقستاننىڭ شەكارالاس ەلدەرمەن بايلانىس جاساۋىنداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىشتىڭ ءبىرى سانالادى.

قازاقستان ءوز مۇددەسىنەن اتتامايدى!

قازاقستان رەسەيمەن ارىپتەستىك جۇرگىزۋ بارىسىندا ءوزىنىڭ مۇددەسىن جوعارى قوياتىنىن دا اڭعارتىپ كەلەدى. مىسالى قازاقستان رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالارعا قوسىلمايتىنىن ايتتى. قازاقستان اۋماعى ارقىلى سانكتسيالاردىڭ بۇزىلۋىنا دا جول بەرمەيدى.

سونىمەن بىرگە قازاقستان ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى سوعىستا قوس تاراپتىڭ ءبىرىن تاڭداماي، بەيتاراپ پوزيتسيا ۇستانىپ، جاۋلاسۋشى تاراپتاردى كەلىسىمگە كەلۋگە شاقىرۋدا. بۇل قازاقستاننىڭ مۇددەسىنە ساي كەلەتىن پوزيتسيا جانە رەسەي بيلىگى بۇل پوزيتسيانى تۇسىنەتىنىن ايتۋمەن كەلەدى.

قازاقستان رەسەيمەن، قىتايمەن، تۇركيامەن، اقش جانە ەو-مەن قارىم-قاتىناستاردى دامىتا وتىرىپ، كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياساتتى ۇستانادى. بۇل قازاقستان ءۇشىن كوپتەگەن مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى: ساۋدا‑ساتتىق قاتىناسىندا، وندىرىسكە زاماناۋي تەحنولوگيانى ەندىرۋدە، عىلىم مەن ءبىلىمدى دامىتۋدا وڭتايلى مۇمكىندىكتەر تۋدىرادى.

الەمدەگى كۇردەلى جاعدايعا قاراماستان قازاقستان بارلىق ەلمەن قارىم-قاتىناس جاساۋعا تىرىسۋدا. بۇل ەلىمىزدىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتىنا ساي كەلەتىن قاعيدا. ونىڭ ىشىندە رەسەي دە بار.

رەسەي كورشى مەملەكەت. ءىرى اسكەري دەرجاۆانىڭ ءبىرى. قازاقستان رەسەيمەن ءسوزسىز قارىم-قاتىناسىن جالعاستىرا بەرەدى. ويتكەنى گەوگرافيالىق ورنالاسۋ، تاريحي بايلانىس جانە ترانزيتتىك ساۋدا جولدارى سوعان ىقپال ەتەدى. قازاقستان مۇنايىنىڭ 80 پايىزعا جۋىعى رەسەي اۋماعى ارقىلى ترانزيتتەلەدى. بۇل دا بايلانىس جاساۋدىڭ ءبىر فاكتورى. قازاقستاننىڭ ۇستانىمى بىرەۋ، ول – قانداي دا ءبىر ەلدى جاۋ كورمەۋ جانە مۇددەگە ساي كوپۆەكتورلى ساياساتتى جالعاستىرۋ.

وسى جولى تاراپتار قانداي ماسەلەلەردى تالقىلادى؟

اۋەلى، ەكونوميكالىق بايلانىستار مەن ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىقتىڭ اۋجايى ايتىلدى. قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى ساۋدا كولەمى 28 ملرد دوللار بولعان (بىلتىرعى ەسەپ). ال بيىل بۇل كورسەتكىش 30 ملرد دوللارعا جۋىقتاماق.

قازاقستان مەن رەسەي بىرلەسىپ اتقارىپ جاتقان 49 جوبا بار. ولاردىڭ جالپى قۇنى 29 ملرد دوللاردى قۇرايدى. بۇل دەگەنىڭىز ءپۇلىس 20 مىڭ جۇمىس ورنى.

ءتۇيىن: گەوگرافيا – بۇل تاعدىر. رەسەيمەن كورشى بولۋ – بۇل قازاقستاننىڭ تاعدىرى. قازاقستاننىڭ رەسەيمەن اراداعى شەكاراسى الەم بويىنشا قۇرلىقتاعى ەڭ ۇزىن شەكارا. 2025 جىلى قازاقستان-رەسەي مەملەكەتتىك شەكارا تۋرالى شارتقا قول قويىلعانىنا 20 جىل تولادى ەكەن. ق.توقاەۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا، ونىڭ «ماڭگى دوستىق پەن شىنايى تاتۋ كورشىلىك شەكاراسى» بولىپ قالا بەرۋىنە ەڭ اۋەلى ءبىز مۇددەلى ەكەنىمىز ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ءوز ماقالاسىندا: «ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناس مىزعىماس تەڭدىككە باسا ءمان بەرىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ مۇددەمىزگە قۇرمەتپەن قاراۋ» تۋرالى ايتقان ءسوزى وتە ماڭىزدى.

قازاقستان ەۋرازيانىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقاندىقتان – قازبا بايلىعى رەسۋرستارى مولدىعىمەن، ەكونوميكالىق جانە اسا قۋاتتى لوگيستيكالىق مۇمكىندىگىمەن ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە.

ال رەسەي – قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى ساۋدا سەرىكتەسى، سونداي-اق ەنەرگيا تاسىمالداۋشىلار مەن تەحنولوگيالاردىڭ جەتكىزۋشىسى. رەسەي قازاقستانعا ەڭ كوپ ينۆەستيتسيا قۇيعان توپ-بەستىككە كىرەدى.

سونداي‑اق، كەيىنگى كەزدە قازاقستان دا بىرقاتار تەحنولوگيالىق سالالاردا كوشباستاۋشى رولگە يە بولا باستادى. قازىرگى ساتتە رەسەي تاراپى قازاقستاننىڭ ءۇش قالاسىندا 3 جىلۋ ورتالىعىن سالۋدى ىسكە اسىرىپ جاتقانى جانە بار.

ەكى ەل اراسىنداعى مادەني بايلانىستار دا ءبىرشاما جولعا قويىلعان. وعان دالەل – ماسكەۋدە استانانىڭ مادەنيەت كۇندەرى وتكەنى، ونداعى ەڭ نەگىزگى وقيعا رەتىندە «اباي» وپەراسىنىڭ ۇلكەن تەاتردا قويىلعانى. كەلەر جىلى رەسەيدىڭ باستى مۇراجايلارى – ترەتياكوۆ گالەرەياسىندا جانە ەرميتاجدا قازاقستاننىڭ كورمەسى اشىلادى. بۇل دا ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ جۇيەلى ءارى تۇراقتى دامۋىنا مۇددە قوسادى. سونىمەن قاتار، ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ءبىلىم مەن عىلىم بايلانىسى جايلى ايتقاندا، قازاقستاندا 3500-گە جۋىق مەكتەپتە ورىس تىلىندە ءبىلىم بەرۋ قامتىلعانىن، قازىرگى ساتتە قازاقستاننىڭ 60 مىڭعا جۋىق ستۋدەنتى رەسەيدە ءبىلىم الىپ جاتقانىن ءسوز ەتەمىز... بۇلار تۋرالى قازاقستان پرەزيدەنتى دە، رەسەي پرەزيدەنتى دە ءوزىنىڭ ماقالاسىندا انىقتاپ جازدى.

قورىتا ايتقاندا، ەكى ەلدىڭ اراسىنا سىزات تۇسپەي، مەملەكەتارالىق بايلانىستاردىڭ تۇراقتى دامۋىنا قازاقستان دا، رەسەي دە مۇددەلى. سەبەبى قازىرگىدەي گەوساياسي احۋال كۇردەلەنىپ، ايماقتىق قاقتىعىستار وتى ءورشىپ تۇرعان زاماندا بىزگە كەرەگى – تۇراقتىلىق پەن بەيبىتشىلىك.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz