اقيقاتىن ايتپاي قالاي جۇرەمىز؟

كەيدە كوكىرەگىڭە تالايدان جينالعان ويلار مەن پىكىرلەر ادامنىڭ مازاسىن الىپ، ەرىكسىز شىعارۋعا تۋرا كەلەدى ەكەن. سونداي ءبىر قوردالانعان ويلاردى جوعارىداعىلار بىلە ءجۇرسىن دەپ قاعازعا تۇسىرگەن ەدىك.

ەلىمىزدىڭ قادىرمەندى بيلىگى مەملەكەتتىك باسقارۋ ورىندارىنا، قورعانىس سالاسىنا، سونىمەن قاتار، قارجى جۇيەسىنە (بانكتەرگە يەلىك ەتۋ), وزگە ۇلتتاردى جولاتپاسا ەكەن دەيمىز! نەگە دەسەڭىز، بۇل ءۇش تارماق مەملەكەتىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ەل بولاشاعىنىڭ تۇراقتى جانە ماڭگىلىك بولۋى ءۇشىن اسا قاجەتتى جانە ۇلتتىق مەملەكەت بولۋ ءۇشىن دە، وسى ءۇش تارماقتى يەلىگىمىزدەن شىعارماي ۇستاۋمىز كەرەك-اق!

ءبىزدىڭ ەل امەريكا قۇراما شتاتتارى نەمەسە كانادا سەكىلدى ميگرانتتاردىڭ مەملەكەتى ەمەس. ءتىپتى، رەسەي سەكىلدى فەدەراتيۆتىك مەملەكەت تە ەمەسپىز. قازاقستاننىڭ نەگىزىن سالعان – قازاق حالقى بولعان سوڭ، ەلىمىز «قازاق مەملەكەتى» بولىپ تابىلادى.

سونىمەن قاتار، ەكىنشى دارەجەلى بانكتەردى وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ۇستاتا بەرۋدى قويۋ كەرەك. ەگەر، ۇلتتىق مەملەكەت بولامىز دەسەك، جوعارىدا اتالعان جۇيەلەردى تەك قانا قازاقتاردىڭ قاراماعىنا بەرۋ ءجون بولار ەدى.

سونان كەيىن، قازىرگى كۇندەرى ۇلتىن قازاق ەتىپ وزگەرتكەن ۇيعىر دا، تاتار دا، باشقۇرت تا كوبەيدى. ارينە، بۇلارعا كىر جاعايىق دەپ وتىرعان جوقپىز. دەگەنمەن، كەزىندە كارىم ءماسىموۆتىڭ دە «قازاق» دەپ جازىلعانىن بىلەمىز. ارتىنان نە بولعانىن وزدەرىڭىزدە بىلەسىزدەر! ەلىمىزدى توڭكەرىپ كەتە جازدادى. كەزىندە، قازاقستان ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولعان سمايىل يۋسۋپوۆ تا  حالقىمىزدى ساتىپ كەتە جازداعان. سوندىقتان دا، كادرلارعا اسا تياناقتى بولۋ قاجەت-اق. ەلىڭنىڭ  بولاشاعىن، قاۋىپسىزدىگىن ويلاعان سوڭ، كوڭىلىمىزدە كۇدىك تۇرادى.

مىسال رەتىندە كەلتىرەيىن: امەريكانىڭ نەگىزىن اعىلشىندار قالاعانىمەن، مۇندا اعىلشىن ءتىلى ۇستەمدىك ەتكەنىمەن جانە پرەزيدەنتتەرىنىڭ كوپشىلىگى (باراك وبامادان باسقا) اعىلشىندار مەن يرلاندىقتار بولسا دا، وسى الەمدىك دەرجاۆانىڭ بۇكىل قارجىلىق جۇيەسىنىڭ كوپشىلىك پايىزىن  ەۆرەي ۇلتى ۇستاپ وتىر. ولار، بيلىككە كەلگەن ءاربىر پرەزيدەنتكە، وزدەرىنىڭ ۇستاعان تۇپكى  ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرتىپ كەلەدى. سوندىقتان، بيلىككە ۇسىنىس رەتىندە ايتارىمىز: ءبىزدىڭ قارجىلىق جۇيەمىزدى، اسىرەسە بانكتەردى وزگە ۇلتتارعا ۇستاتۋدى دوعارۋىمىز كەرەك.

گ.ۆ.كولبين (قازاقستان ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى  حاتشىسى بولعان) ەلىمىزدەن كەتكەن سوڭ، وسى ورتالىق كوميتەتتىڭ قىسقا مەرزىمدە بولسا دا، ەكىنشى حاتشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارعان مارات ءساميۇلى مەڭدىباەۆتىڭ قازاق ەمەس ەكەندىگىن ەستىگەن ەدىم. ەسىلدە جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىمدە، ءۇيىمىزدىڭ  قاسىندا كورشىمىز بولعان، جاسى ۇلكەن ءبىر اپايىمىز، الگى م.س. مەڭدىباەۆتىڭ  ءۇي-ىشىمەن قاتار ءبىر كوشەدە تۇرعان ەكەن. ۇمىتپاسام، قاراعاندى جاقتا دەگەن ەدى. سول كىسى ۇيگە كەلگەندە، اندا-ساندا ايتىپ وتىراتىن: – اناۋ مەڭدىباەۆتاردىڭ اۋلەتى باشقۇرتتار، - دەپ. – شەشەسى كىشكەنە كەزىندە ارقاسىنا سالىپ، كوتەرىپ جۇرەتىن. كەيىن جوعارعى وقۋ ورىنىن ءبىتىرىپ، جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەزىندە ءوسىپ كەتتى عوي. سويتسەم، قۇجاتىن قازاق قىلىپ وزگەرتكەن ەكەن. مۇنى دا، سونىڭ ءوز ءۇي-ءىشى  بىردە ايتىپ قالعان بولاتىن. كەيىن، ونىڭ ەكىنشى حاتشى بولىپ تۇرعان كەزىندە، ىشىمنەن قاتتى قورقۋشى ەدىم. بىرىنشىلىككە تاعايىندالىپ كەتە مە دەپ. ابىروي بولعاندا، ن.نازارباەۆ ەل باسشىلىعىنا كەلدى عوي, - دەگەن.

ەلىنىڭ تىلەۋىن تىلەپ جۇرەتىن، قاتارداعى قاراپايىم سول كىسىنىڭ ايتقانى ءسوزى ارقاشان ويىمدا جۇرەدى.  سوندىقتان، ءاربىر  كادردى  جوعارى  كوتەرگەندە، ونىڭ قايدان شىققانىڭ،  وسكەن  ورتاسىن، اتا-اناسىنىڭ كىم ەكەنىن، تۋعان-تۋىستارىن زەرتتەپ، زەردەلەپ الۋ كەرەك. تەك قانا، بىتىرگەن وقۋىنا،  جيناعان تاجىريبەسىنە قاراۋ ازدىق ەتەدى. كارىم  ءماسىموۆ سەكىلدى «جالعان قازاق» بولىپ، ەلىمىزدىڭ  بيلىگىن تارتىپ الۋشىلار ءالى دە كەزدەسۋى مۇمكىن. اسىرەسە، كۇشتىك قۇرىلىمدار مەن قازاق  ارمياسىن يەلەنىپ الىپ جۇرمەسىن.

تاعى ءبىر ايتارىم – قالىڭ ورىس پەن نەمىستىڭ ورتاسىندا ءوسىپ، مەكتەپتى ورىسشا بىتىرگەندەردەن كادر تانداۋدىڭ ۋاقىتى الدەقاشان بىتكەن. ۇلتتىق مەملەكەتكە اينالۋدىڭ جولىن ىزدەۋىمىز كەرەك. ورىسشا بىتىرگەندەر كەزىندە كەڭەس وداعى تۇسىندا جانە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى جىلدارىندا مەملەكەتتى قۇرۋ جانە كوتەرۋ ۋاقىتىندا عانا قاجەت بولاتىن. قازىر ولاردىڭ ەشقايسىسىنىڭ دا كەرەگى شامالى. ولار، ورىسشامەن كۇنىن كورۋ ءۇشىن دە، ەلدى ورىس قوعامىنا بۇرىپ جىبەرۋگە جاقىن تۇرادى. ءتىپتى، بۇرىپ تا جىبەردى دەۋگە بولادى. سوندىقتان، وسىنى دا ءاردايىم ەسكەرگەن ءجون. مىسالى: بىزدە انا تىلىمىزدەن باسقا، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن جاقسى بىلەمىز. دەگەنمەن، قازاق بولىپ تۋعاندىقتان، قازاق ەلى ءۇشىن كۇرەسەمىز! مينيسترلەردى قازاق مەكتەبىن بىتىرگەن، تاجىريبەسىن جەتەرلىكتەي جيناعان،  سىنالعان،  ىسىلعان  ادامداردان  تاعايىنداۋ  كەرەك. ايتپەسە، ورىس ءتىلىنىڭ ىقپالىنان شىعا الماي، تۇتاس قازاقستاندى ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وبلىستارى سەكىلدى «ورىس الەمىنىڭ» قۇشاعىنا بەرىپ، (باشقۇرتستان نەمەسە ياكۋتيا سەكىلدى) رەسەي  گۋبەرنياسىنا اينالۋىمىز كوپ قيىندىق تۋدىرمايدى. قازىرگى كەيبىر مينيسترلەر: ا.ساتقاليەۆ، ق.شارلاپاەۆ، م.تاكيەۆ سەكىلدى ازاماتتاردان ءىستى مەملەكەتتىك - قازاق تىلىندە جۇرگىزۋگە قاتاڭ تالاپ قويۋ كەرەك!

بەيسەنعازى ۇلىقبەك

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz