جاڭا ءبىلىم ستاندارت جاڭالىعىن ساراپتاۋدى باستاعان ەدىك، جالعاستىرايىق! جاڭا ءبىلىم ستاندارتىنىڭ جاڭالىعىنىڭ تاعى ءبىرى پاندەردى بىرىكتىرىپ جانە كىرىكتىرىپ وقىتۋ.

ءيا، كەيبىر پاندەر بىرىكتىرىپ وقىتۋدى قاراستىرىپ جاتىر.

ىبىراي التىنسارين اتىنداعى ءبىلىم اكادەمياسى ۆيتسە-پرەزيدەنتى رۋسلان قاراتابانوۆتىڭ سوزىنە جانە قۇجاتقا قاراساق:

«الگەبرا مەن گەومەتريا بىرىگىپ ماتەماتيكا بولماق، حيميا، فيزيكا، بيولوگيا ۇشەۋى قوساقتالىپ جاراتىلىستانۋ ءپانى اتالماق. ال، دۇنيەجۇزى تاريحى جانە قۇقىق نەگىزدەرى بىرىگە سالىپ الەۋمەتتىك عىلىمدار ءپانى بولادى»، - دەيدى. قۇجات ءھام جاۋاپتى تۇلعا.

ءۋاج بۇل پاندەر ءبىر-بىرىمەن مازمۇنى جاقتان ۇقساس. ءتىپتى ءبىر ادىسكەر، حيميا تۇنعان بيولوگيا، بيولوگيا تۇنعان حيميا، فيزيكانىڭ ءىشى تولعان حيميا دەپ كوسىلىپتى.

ءوزىم حيميك رەتىندە، 15 جىل مۇعالىم بولىپ كەلە جاتقان ادام رەتىندە ادىسكەردىڭ سوزىنە تۋرا ماعىنادا شوك بولدىم. فيزيكاداعى قوزعالىس نە حيميا ما؟ ەلەكتر توعى نەمەسە استرونوميانىڭ حيمياعا قاتىسىن تۇسىنبەدىم. بيولوگياداعى قوس مەكەندى، ءسۇت قورەكتى جانۋاردىڭ دامۋى، وسىمدىك قۇرىلىمى قاشاننان حيميا بولىپ كەتكەن؟

كۇلكىلى ءھام ساۋاتسىزدىق.

بۇلاي پاندەردى بىرىكتىرۋگە دە، كىرىكتىرۋگە دە بولمايدى! ءپان ارالىق بايلانىس دەگەن ۇعىم بۇرىننان بار، سول ساقتالۋ كەرەك. ال، بۇلار جەكە-جەكە عىلىم، جەكە-جەكە ءپان.

مەنىڭ تۇسىنبەيتىنىم، ونسىز دا ساپاسى سىن كوتەرمەيتىن پاندەردى بىرىكتىرىپ، قويمالجىڭ جاساۋ كىمگە كەرەك بولدى؟

ەرتەڭ ول بىرىككەن ءپاندى كىم بەرەدى؟

حيميا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پەداگوگ-شەبەر بولسام دا، بيولوگيا مەن فيزيكادان ساباق بەرە المايمىن. ءبىلىمىم جەتپەيدى. سەبەبى، ول وزىنشە عىلىم. ال، سوندا امبەباپ ۇستازداردى بۇلار قايدان تاپپاق تۇسىنبەدىم.

قۇقىق پەن تاريحتىڭ دا ەسى دۇرىس ادام ەكى ءتۇرلى عىلىم ەكەنىن جاقسى بىلەدى. ونى ءبىر-بىرىنە قوسۋ دا ءدال سول كۇلكى شاقىرادى.

ءبىرىنشى تاماق، ەكىنشى تاماق ەكەۋى دە تاماق. بىراق، ولاردى ارالاستىرىپ بوتقا ەتىپ ىشە المايسىز عوي؟

قىمىز بەن شۇبات ەكەۋى دە ءسۇتتى اشىتىپ جاسايتىن سۋسىن. بىراق، ەشقاشان ەكەۋىن بىرگە قوسىپ ىشە المايسىز عوي. وي ۇقسايدى عوي دەپ.

تۋرا سولاي ءبىر-بىرىنە ۇقسايتىن جەرلەرى بار ەكەن دەپ بىلىقتىرا بەرۋگە بولمايدى! بۇل قۇلدىراۋعا الىپ كەلەدى.

كەشەگى پوستىمدا مەكتەپ ناقتى عىلىمداردى وقىتىپ، ءبىلىم بازاسىن قالىپتاستىرۋدان ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىعىنا اينالىپ كەتەيىن دەپ تۇر دەپ ەدىم. مىنا كىرىكتىرۋ سول ويىمدى تىپتەن دالەلدەي ءتۇستى.

ونسىز دا ءبىزدىڭ ءبىلىم سالاسىنىڭ ءالسىز تۇسى بولعان جەردى تاعى دا قۇلدىراتۋ. PISA كورسەتكىشىندە ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىق پەن جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى ساۋاتتىلىعىنان قاي دەڭگەيدە بولعانىمىزدى ەشكىم ۇمىتا قويماعان شىعار.

ايتپاقشى، ءبىلىم اكادەمياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى ءپاندى قوسۋ قوسپاۋ قۇقى مەكتەپتىڭ وزىنە بەرىلەدى. قالاسا قوسسىن، قالاماسا بولەك وقىتا بەرسىن، دەيدى ءوز سوزىندە.

ەۋ اينالايىندار سوندا قوسىپ وقىتاتىن مەكتەپتەرگە ءبىر باعدارلاما، ءبىر ءتۇرلى وقۋلىق جازىپ، بولەك وقيتىندارعا بولەك جەكە-جەكە باعدارلاما، جەكە-جەكە وقۋلىق جازىپ بەرەسىڭدەر مە؟

ءبىر باعدارلاما، ءبىر وقۋلىقتى قاتىرىپ رەتتەپ الىڭدارشى.

ەرتەڭ وقۋشى ءبىر مەكتەپتەن ءبىر مەكتەپكە اۋىسسا، نەمەسە ۇبت تاپسىرعاندا وقۋلىقتار اراسىندا، بىرىكتىرگەن، كىرىكتىرگەندەر اراسىندا شاتاسىپ ءجۇرسىن بە، الدە؟

ايتپاقشى، وسىدان تۋرا سەگىز جىل بۇرىن ءسارىنجىپوۆ – ساعاديەۆ جاڭارتىلعان باعدارلاما تۇسىندا بەينەلەۋ ونەرى مەن ەڭبەككە باۋلۋ بىرىگىپ كوركەم ەڭبەك اتالعان. ونىڭ قاتە ەكەنىنە كوزى جەتىپ ەندى قايتادان بەينەلەۋ ونەرى مەن كوركەم ەڭبەك پانىنە ءبولدى.

ءبىر قوسىپ، كەلەسىدە قاتە ەكەن دەپ قايتا بولەمىز بە؟ بيۋدجەت قوي، يگەرۋ كەرەك. باسقا ءسوزىم جوق.

ايتپاقشى، ايراندى ۇيىماسىن دەسەڭ شايقاي بەر، شايقاي بەر، - دەيتىن ءتامسىل بار. باعدارلاما مەن وقۋلىقتى دا سول ايرانشا شايقاي بەر، سول كەزدە ءبىلىم سالاسىنىڭ كوسەگەسى ەشقاشان كوگەرمەيدى.

بۇلاردىكى دە سول تىرلىك. ال، مەن ءۇنسىز قالماۋ ءۇشىن ايتتىم. تىڭداۋ تىڭداماۋ سولاردىڭ قۇزىرىندا. تىڭدايتىنىنا كۇمانىم بار، ارينە!

اياتجان احمەتجان

تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە پىكىر:

ءابدىراشيت باكىرۇلى، فيلوسوف:

– مۇنداي اكادەميانى جاۋىپ تاستاسا – ەڭ دۇرىس جولى سول. ونداعى پسەۆدواكادەميكتەر قازاقستاندى ءبىلىمسىز ەلگە اينالدىرۋدى كوزدەگەن سىڭايلى. ونىڭ ماقساتى - قازاقستان  تەك قانا وليگارحتار مەن «سەميا» توناي بەرەتىن ەل بولىپ قالا بەرۋىن كوزدەگەن شاعىن وليگاپوليالىق توپتىڭ «زاكازىن» ورىنداۋ سياقتى. ولار مۇنى بەكەر كوتەرىپ وتىرعان جوق.

بۇل، سونىمەن بىرگە، سانالى ادامدى «شەتكە قاشقان «سەميانىڭ» قازاقتان ءوش الۋ ارەكەتى ەمەس پە؟»  دەگەن ويعا جەتەلەيدى... وعان ولاردىڭ اقشاسى جەتەدى...

ايتپاقشى، وسى ۇسىنىسپەن ءبىر مەزەتتە پايدا بولعان، قازاق ءداستۇرىن ماسقارالاۋشى «تيك-توك مولدالاردىڭ» دا كوبەيىپ كەتۋى - سول «زاكاز» قاتارىنان ەمەس پە ەكەن؟..

Abai.kz