قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ شىڭعىس حاننىڭ تۇڭعىش بالاسى جوشى حان تۋرالى تىڭ مالىمەتتەردى ءبولىسىپ، «جوشىنىڭ تەگىنە قاتىستى الەم تاريحشىلارى اداسىپ ءجۇر»، دەپ تۇجىرىم جاسايدى.

بۇل تۋرالى جازۋشى ءوزىنىڭ «YouTube» ارناسىندا ءبولىستى. ءبىز وندا ايتىلعان  پىكىردى قاعازعا ءتۇسىرىپ، وقىرمان تالقىسىنا ۇسىنىپ وتىرمىز...

«قازاق حاندىعىن قۇرعان كەرەي مەن جانىبەكتەن باستاپ، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن الاشوردا جەتەكشىسى ءاليحان بوكەيحانوۆقا دەيىن بارلىعى جوشى ۇرپاعى.تورەلەر ۇرپاعى.ءبىزدىڭ قازاق جەرىمىز شىڭعىسحاننىڭ جوشىعا بولگەن ۇلىسى. جوشى حان بۇگىندە تاراپ جاتقان بارلىق جالعان اقپاراتتان ادا ەكەنى داۋسىز!..»

بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ:

– مەن بۇگىن شىڭعىسحان جايىندا الەم تاريحشىلارى اداسىپ جۇرگەن اقيقاتقا توقتالماقپىن.بۇل ماسەلە شىڭعىسحاننىڭ تۇڭعىش ۇلى-جوشى جايىنداعى اڭگىمە.ەلدىڭ اۋزىندا دا، كەي تاريحشىلاردىڭ دەرەگىندە دە «شىڭعىسحان ءوزىنىڭ تۇڭعىش ۇلى جوشىعا ريزا ەمەس ەكەن، وعان سەنىمدى ەمەس، ءتىپتى ءوز ۇلىنىڭ ولىمىنە قاتىستى»،-دەگەن جالعان اقپاراتتار تاراپ ءجۇر .بۇل اقپاراتتىڭ شىندىعىنا تولىعىراق توقتالسام...

مەنىڭ قولىمدا قالماق اۆتونوميالى كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى، قالماق تاريحشىسى ەرەندجەن حارا-داۆاننىڭ 1929 جىلى تۇڭعىش شىققان كىتابىنىڭ ەكىنشى باسىلىمى - «چينگيسحان كاك پولكوۆودەتس ي ەگو ناسلەديە». بۇل كىتابى نەگىزىندە ەرەندجەن حارا-داۆان «شىڭعىس حان اقپان ايىندا جانە تۇڭعىش بالاسى جوشى حان 1182 جىلى دۇنيەگە كەلدى. شىڭعىسحان جوشى تۋعان كۇننەن باستاپ ءوز بالاسى ما جوق پا دەگەن كۇدىكپەن ءومىر ءسۇردى» دەگەن اقپارات بەرەدى. وسى سەبەپتى اداسۋ، جالعان اقپاراتتى بىرنەشە تاريحشى كەلتىرگەن...

عالىم، ءتىلشى سارسەن امانجولوۆ اعامىزدىڭ «قازاق ءتىلى جانە ديالەكتولوگياسى» دەگەن كىتابى 1959 جىلى شىققان. بۇل كىتاپتا سارسەن امانجولوۆ XX عاسىر باسىندا ورىس زەرتتەۋشىسى بارتولدتىڭ پىكىرىن نەگىزگە الا وتىرىپ، «شىڭعىسحان ءوزىنىڭ تۇنعىش ۇلى جوشىنى وتە جاقسى كورگەن جانە جوشى جايىندا شىنعىسحاننىڭ الدىندا ەشكىم جوشىعا ءبىر داق تۇسىرەتىن، كىنالايتىن ءسوز ايتۋعا باتپاعان». ءار تاريحشى ءوزىنىڭ جەكە تاجىريبەسى، دەرەگى نەگىزىندە ءتۇرلى ماعلۇمات بەرەدى. شىندىعى مەن جالعانىن اجىراتا الماي جاتامىز. سول سەبەپتى دە ءبىز شىنعىسحان جايىندا  جازىلعان تۇپنۇسقا بولىپ سانالاتىن، بىزگە كوبىنەسە «موڭعولدىڭ قۇپيا شەجىرەسى» دەگەن جالعان اتپەن تارالعان، شىن مانىندە «شىنعىس قاعاننىڭ قۇداعۋرۋ»  دەپ اتالاتىن، ورىسشاسىندا «سوكروۆەننوە سكازانيە مونگولوۆ» اتتى كىتاپتى نەگىزگە الامىز. كەي تۇستارى  قىسقارىپ، بۇرمالانعان جەرلەرى بولماسا، تۇپنەگىزى ءبىر. سونىمەن قاتار كونە قىتاي ءتىلىن جاقسى مەڭگەرگەن تىلەۋبەردى ابەنايۇلى باۋىرىمىزدىڭ «شىڭعىس قاعاننىڭ قۇداعۋرۋ» جازىپ كەتكەنىنە قاراعاندا، كەي تۇستارى ارنايىلاپ بۇرمالانۋى مۇمكىن. نەگىزگى  جەر سۋ اتاۋلارىن قازاق تىلىنە اۋدارعان - تىلەۋبەردى ابەنايۇلى. شامامەن وسى سەبەپتى شىڭعىسحان بۇل كىتاپتىڭ نەگىزىن ءوزى قاداعالاپ، ءوزى جازدىرعان. ءوزىنىڭ وكىلى ءىنىسى سىزعان قۇتقا وەلۋن ءۇجين شەشەسى اسىراپ العان التىنشى بالا، ءوزىنىڭ ىنىسىنە جازدىرادى. وسى ءۇش كىتاپ نەگىزىندە شىڭعىسحاننىڭ شىن ەسىمى - تەمىرشىڭ، قىتاي حالقى «ر» ءارىپىن ايتا الماعاننان تەمۋچين اتاپ كەتكەن. بۇل اقپاراتتى العاشىندا ساكەن سەيفۋللين جازىپ كەتتى. 1776 جىلى ءوز كىتابىندا قازىبەك بەك تاۋاسارۇلى دا ناقتى دەرەكپەن جازىپ كەتكەن. ءبىزدىڭ شىڭعىس دەپ جۇرگەن اتاۋىمىز شىڭقۇز دەگەن سوزدەن شىققان. بۇل دەرەكتى مۇحتار ماعاۋين ءوزىنىڭ شىڭعىسحان شىعارماسىندا ناقتىلاپ كەتەدى. سوندىقتان بۇل اقپاراتتى داۋعا ءتۇسىرۋدىڭ قاجەتى جوق!

شىڭعىسحان اكەسى ەسۋگەي قازا بولعان ۋاقىتتا توعىز جاستا ەدى. بۇل ۋاقىتتا تايشۋىتتار شىڭعىسحاندى شەشەسى وەلۋن ءۇجين، باۋىرلارىمەن بىرگە بۇرحان تاۋىنىڭ ەتەگىنە تاستاپ، وزدەرى  قۇلديلاپ كەتەدى. بۇل دەرەكتى تىلەۋبەردىدەن باسقا اۋدارماشىلار ناقتىلاعان جوق. جالپى تاستاپ كەتكەننەن كەيىن قاي جىلى قايتا ورالعانى بەلگىسىز. ناقتى اقپارات جوق. «ءۇش جىلدان كەيىن ءبىز تاستاپ كەتكەن تەمىرشىڭدار شوجەلەنىپ، ەسەك، قويعا اينالىپ قالعان شىعار دەپ قايتا ىزدەپ كەلگەن ۋاقىتتا شىڭعىسحان ون ەكى جاستا. كەلگەن ۋاقىتتا قاسار جانە باۋىرشىلار جولدارىن اعاش كەسىپ، بوگەيدى. ءمان بەرۋ كەرەك جاعداي، ەگەر اعاش كەسىپ بوگەسە بۋرحان تاۋى سايدىڭ الدى بولعانى. ال قازىرگى ۋاقىتتا موڭعول تاريحشىلارى بۋرحان تاۋىن جازىق دالا، ورمان ءىشى رەتىندە كورسەتەدى. مىنە، وسى ۋاقىتتا تايشۋىتتاردىڭ تارعىتايى «بىزگە سەندەردىڭ قاجەتتەرىن جوق، ۇلكەندەرىن تەمىرشىڭ قاجەت». بۇل حاباردى ەستىگەن تەمىرشىڭ اتقا ءمىنىپ، قاشادى. قاشقان ۋاقىتتا تايشىقۇرت تايپاسى بايقاپ قالادى.باسقا اۋدارمالاردا تەمىرشىڭدى بەلگىلى ءبىر توعايعا كىرىپ كەتتى دەگەن اقپارات بەرىپ، ناقتىلامايدى. تەك تىلەۋبەردى ابەنايۇلى عانا تۇرگەن تاۋىنا كىرىپ، جاسىرىندى دەگەن اقپارات بەرەدى. دەمەك، بۋرحان تاۋى مەن تۇرگەن قاتار ورنالاسقان. بۋرحان تاۋى جاركەنتتىڭ جەلكەسىندە، 30-40 شاقىرىم جەردە سولتۇستىك باتىس جاعىندا ورنالاسسا، وسى بۋرحان تاۋىنان شىعىس جاققا قاراي تۇرگەن وزەنى. ىلە وزەنىنىڭ سول سالاسى. تۇرگەن دەپ اتالۋ سەبەبىن 1856 جىلى قىتايعا بارعاندا قىتاي كۇندەلىگىن جازعان شوقان ءۋاليحانوۆ انىقتاپ جازادى. ياعني، بۋرحان مەن تۇرگەننىڭ قاتار ورنالاسقانى تاريحي شىندىق. بۇل شىڭعىسحاننىڭ اتامەكەنىن انىقتاۋدا، تۋعان جەرىن ناقتىلاۋدا، قاي حالىققا جاتاتىنىن انىقتاۋدا ناقتى دالەل رەتىندە قاراستىرا الامىز.

شىڭعىسحان توعىز كۇن قاشىپ، تۇرگەن وزەنىن جاسىرىنىپ پانالايدى. توعىزىنشى كۇنى ۇستاپ الىپ، تارعىتايلار شىڭعىسحاندى ونوننان قۇلديلاتىپ، الىپ كەتەدى. موڭعول ەلىنەن كەلگەن باقىتگۇل دەگەن اقىنمەن تىلدەسىپ، سويلسەكەنمىن. ونون ءسوزىنىڭ ماعىناسىن موڭعول حالقى بىلمەيدى. دەمەك، بۇل ءسوز تۇرىك، قازاق حالقىنان ەنگەن ءسوزى.سونىمەن قاتار بۇل اقپاراتتى شىڭعىسحان جەرىنە 1942-1945 جىلى كەلگەن كارپيني دە، رۋبرۋك دە راستايدى،  «ونون» دەپ جازادى.

ەسۋگەي قازا بولعاندا، شىڭعىسحان توعىز جاستا بولسا، ءىنىسى حاسار جەتى جاستا، ودان كەيىنگى ءىنىسى بەس جاستا، ودان كەيىنگى ءىنىسى ءۇش جاستا بولسا، كەنجە قارىنداسى بەسىكتە بولعان. تەمىرشىڭدى ۇستاپ اكەتكەننەن كەيىن، ءبىر جىل ۋاقىت وتە كەلە كوكتەم مەزگىلىندە، تەمىرشىڭدى سۋدىڭ جاعاسىندا اعاشقا بايلاپ، ءبىر بالاعا باقتىرىپ قويادى. سول ۋاقىتتا تەمىرشىڭ ءوز قولىنداعى تاقتايمەن بالانى ۇرىپ جىبەرىپ، قاشىپ سۋعا ءتۇسىپ كەتەدى. بۇل سۋدىڭ اتاۋى تۋرالى ناقتى اقپارات جوق. كەش باتا ىزدەپ، تابا المايدى. تەمىرشىڭ دانالىعى مەن اقىلدىلىعى سەبەپتى كۇننىڭ باتىپ كەلە جاتقانىن پايدالانىپ، سۋدىڭ ورتاسىنا تىعىلادى. بۇل ساتتە تەمىرشىڭدى ءبىر عانا ادام كورەدى.

«ءدال وسى تاپقىرلىعىڭ سەبەپتى سەنى قىزعانىشتان جىبەرمەيدى. مەن سەنى ساتپايمىن، ۇستاپ بەرمەيمىن، كومەك قولىن سوزامىن» دەپ كەتىپ قالادى. كەش باتىپ كەتتى، تەمىرشىڭ قول-اياعى بايلاۋلى، ەرتەڭ دە ىزدەستىرەرمىز... قايدا كەتەدى دەيسىڭ دەپ ىزدەپ جۇرگەن بارلىق جۇرتتى قايتارادى. تەمىرشىڭعا كەلىپ، ەندى وسى ىزىڭمەن ەلىڭدى تاۋىپ قايت دەگەن مالىمدەمە بەرەدى. تەمىرشىڭ ءدال سول ۋاقىتتا قايدا بارارىن بىلمەي، ءوزىڭ قۇتقارىپ قالعان جاننىڭ ۇيىنە بارادى. تارعىتاي بولسا، جان-جاقتان ىزدەۋ سالىپ، بار كۇشىن سالادى. ال تەمىرشىڭدى قۇتقارىپ قالعان جان، ءجۇننىڭ استىنا تىعادى. مامىر مەن ماۋسىم ايىنىڭ بىرىندە، كۇن ىستىق ۋاقىت. تارعىتاي قانشا ىزدەگەنىمەن تاپپاي، تەمىرشىڭ بولسا تاماعىڭ الىپ، استىنا كومەك قولىن سوزعان جان ات مىنگىزىپ ەلىنە قاراي جىبەرەدى...

تەمىرشىڭ بولسا قۇمىرعانىڭ بويىندا،ءوزىنىڭ اكە-شەشەسىنىڭ باۋىرلارىنا قوسىلادى. قۇمىرعا دەگەنىمىز - قابىرعا. قابىرعا جاركەنتتەن 50-60 شاقىرىم، شىعىستان باتىسقا قاراي اعىپ وتەتىن وزەن. بۇل ۋاقىتتا تەمىرشىڭنىڭ جەتى جىلقىسىن ۇرلاپ كەتەدى. تەمىرشىڭ بولسا ۇرىلاردى ۇستاپ، جەتى جىلقىسىن الىپ كەلگەننەن كەيىن بۋىرشىنمەن تابىسادى. سودان كەيىن بورتەنى الىپ كەلەدى. حارا-داۆاننىڭ ايتۋىنا قاراعاندا بورتەگە ۇيلەنگەنىنە ءبىر عانا ايدىڭ شاماسى بولعان. ءبىر اي بولعاندا، كەگىن ساقتاعان مەركىتتەر شابۋىل جاسايدى. ەش كۇدىكسىز جاتقان تەمىرشىڭعا قىزمەتشى ايەل قاشۋ كەرەكتىگى جايىندا ايتادى. بارلىعى اتقا ءمىنىپ قاشىپ جاتقاندا، بورتەگە ات تابىلماي، بورتەنى ءۇش-ءتورت جاسار قىزبەن ارباعا سالىپ قىزمەتشى ايەلگە تاستاپ كەتەدى. سۋدى ورلەي قاشادى. مەركىت تايپاسى بەتباستاۋدىڭ جوعارى جاعىنان بورتە مەن قىزمەتشى ايەلگە جولىعىپ قالادى. نە ماقساتتا جۇرگەندەرىڭ سۇراعاندا، ءجۇن ارتىپ كەلە جاتقانىن، تەمىرشىڭنىڭ اۋىلىنا بارماعاندارىن ايتادى. ەسۋگەيدىڭ ءبىرىنشى ايەلىن اتقا سالاقتاتىپ اكەلۋدى بۇيىرادى. سول ۋاقىتتا قورىققاننان ەسۋگەيدىڭ ءبىرىنشى ايەلى بورتەنىڭ اربادا وتىرعانىن ايتىپ قويادى. وسىلاي بورتەنى قولعا ءتۇسىرىپ، شىڭعىسحاندى قولعا ءتۇسىرۋ ماقساتىندا ارتتارىنان جونەلەدى. جاسىل كولمەن قيعاشتاپ بارىپ، تۇرگەن توعايعا توقتاپ، تۇرگەن توعايدىڭ ار جاعىنداعى بۋرحانعا بارادى. جاۋلارى بۇل جەردەن ءۇش رەت اينالىپ، بىراق تەمىرشىڭدى تابا المايدى. شىڭعىسحان توعىز مارتە تاۋبە جاسايدى، جانىڭ امان الىپ قالعانى ءۇشىن. تەمىرشىڭ بورتەنى بەس-التى ايدان كەيىن قايتارىپ الادى. كەرەيدىڭ حانىنا سالەمدەمە جىبەرەدى.  «بالام مەنەن جارىمدى الىپ كەتىپ»، - دەگەن سالەمدەمەسى ارقىلى بالام دەپ جازدىرادى، بىراق بۇل ۋاقىتتا شىڭعىسحان بورتەنىڭ جۇكتى ەكەنىن ناقتى بىلمەيدى. وڭقان باستاعان كەرەيلەر: «مەن ەكى تۇمەنمەن شىعايىن، جامۇحا دا ەكى تۇمەنمەن شىقسىن. جامۇحا جالايىرلاردىڭ قانى». وسىلاي ءتورت تۇمەن اسكەرمەن مەركىتتەرگە شابادى. ءتۇننىڭ ىشىندە تەمىرشىڭ بورتەنى ىزدەپ كەلەدى. بورتەنى امان ەسەن قۇتقارعاننان كەيىن توقتاۋ كەرەك بولعان سوعىس ءارى قاراي جالعاسادى. بارلىعىن جوسپارلى تۇردە ۇيىمداستىرىپ وتىرعان - توقتابەك. ويتكەنى العاشىندا وەلۋننىڭ ءوزى توقتابەكتىڭ الىپ كەلە جاتقان ءىنىسىنىڭ قالىڭدىعى بولعان. ياعني، قالىڭدىعىن ەرتە كەزدە ەسۋگەي تارتىپ العاندىقتان، بورتەنى دە تارتىپ الۋ سول كەكتىڭ جالعاسى ەدى. بەس-التى ايدان كەيىن تەمىرشىڭ بورتەنى قۇتقارىپ الادى. بۇل ۋاقىتتا بورتە جۇكتى ەدى. نەگىزىندە بۇل تۋرالى ناقتى اقپارات جوق. بىراق، قىتاي ەلشىسىنىڭ دەرەگى بويىنشا شىڭعىسحاننىڭ تۇڭعىش ۇلى جوشى ەمەس، ودان بۇرىن بي ين دەگەن ۇلى بولعان. بي ين دەگەن ەسىمنىڭ ماعىناسى-ىشتە بولعان، ىشتە كەلگەن. ياعني، تۇڭعىش بالسى تۋرالى كۇدىگى مەركىدە بولعان سوعىستان كەيىن پايدا بولعان. بورتەنىڭ جۇكتى بولىپ كەلگەنى انىق. حارا-داۆاننىڭ دەرەگىنشە، شىڭعىسحان قايتىس بولعاننان كەيىن ءۇش جىلدان كەيىن تۋعان جامال قارشي دەگەن قاڭلى بابامىز شاعاتاي ۇلىسىندا بولعان. سونىڭ كىتابى نەگىزىندە شىڭعىسحاننىڭ ۇلى ۇگەدەي 1229 جىلى 43 جاسىندا تاققا وتىردى. ەگەر ۇگەدەي 1186 جىلى دۇنيەگە كەلگەن بولسا، شاعاتاي 1184 جىلى، جوشى 1182 جىلى دۇنيەگە كەلدى. بۇل اقپاراتتى حارا-داۆاننىڭ كىتابىنداعى دەرەكتە دالەلدەيدى. بورتە 14 جاسىندا جۇكتى بولادى. تەمىرشىڭ بورتەدەن ءبىر جاس كىشى. سوندا ون ءۇش جاسىنان جيىرما جەتى جاسقا دەيىن كوتەرىپ جۇرمەيتىنى انىق... ياعني، تۇڭعىش بالاسى جوشى بولماعان دەگەن ءسوز. ياعني، تۇڭعىش بالاسى بي ين ەكەنى، قىتاي ەلشىسىنىڭ دەرەگى راس دەگەن ءسوز. قىتاي ەلشىسىنىڭ بەرگەن دەرەگىنە سايكەس، تەمىرشىڭ بالا كەزىندە ون جىلدان استام ۋاقىت قىتاي تۇتقىنىندا قۇل بولعان. دەمەك ون جىل بويى بورتە بالا كوتەرمەگەن.

ابالعازى ءباھادۇر بابامىزدىڭ دەرەگى نەگىزىندە «مەركىتتىڭ حانى توقتابەك وڭاشادا ءبىر ءوزى كەلە جاتقان شىڭعىسحانعا تۇتقيىلدان شابۋىل جاساپ، الىپ كەتكەنى بەلگىلى. دەمەك، توقتابەك ءوزىنىڭ باسى داۋعا قالماس ءۇشىن جاسىرىن تۇردە قىتاي ەلىنە تەمىرشىڭدى ساتىپ جىبەرگەن. قىتاي ەلشىسىنىڭ دەرەگى بويىنشا شىڭعىسحان تۇتقىننان شىققاننان كەيىن قىتايدان كەگىن الۋ ماقساتىندا ءوزىنىڭ تۇڭعىش بالاسىن الىپ، شابۋىلعا شىققاندا بالاسى وققى ۇشىپ قازا تابادى. قىتاي قورعانىنان شاققان باتىر ءوزىنىڭ بالاسىمەن بىرگە شىڭعىسحان جاققا ءوتىپ كەتەدى. سونىڭ بالاسىنا ءوزىنىڭ جەسىر قالعان كەلىنىن قوسادى. دەمەك، شىڭعىسحان تۇتقىندا بولعاندا ءوزىنىڭ قول استىنا وتكەن باتىر قاشىپ كەتۋىنە كومەك قولىن سوزعان دەگەن ءسوز. مىنە، بۇل باتىر سودان كەيىن شىڭعىسحاننىڭ اسكەري بولىمىندە ايگىلى قولباسشىعا اينالادى. كەيىننەن ەكەۋى قۇدالاسادى.

جامۇحانىڭ قاسىندا ءبىر جارىم جىل تەمىرشىڭ سەرىكتەسى بولدى. جامۇحا ءبىر سوزىندە مالدا ءوزىنىڭ تۇراعىن تابادى، ياعني شىڭعىسحانعا ءوزىنىڭ تۇراعىن تابۋ كەرەكتىگىن تۇسپالداپ جەتكىزەدى. شىڭعىسحان ءبىر تۇندە كورەنلىك جاققا كوشىپ كەتەدى. جامۇحانىڭ قولىنداعى جالايىرلار تەمىرشىڭنىڭ قولىنا وتەدى. ەڭ العاش قونىسى شۇبار بولسا، شۇباردىڭ قاسىندا ارالتوبە، وسىدان ون-ون بەس شاقىرىم جەردە كورەنلىك.

قىتايلاردىڭ تۇسىرگەن 30 بولىمدىك سەريالىندا العاش قان بولعاندا تاراق تاڭباسىنداي بەلگى بولادى. تاراق تاڭبالى بۇل جالايىردىڭ قانى. كوكنور دەگەن جەر بۋرحان تاۋىنىڭ باتىس جاعىندا، تۇرگەن توعايدان وتكەننەن كەيىنگى سولتۇستىك جەردە اينالا ورنالاسقان جاسىل كول دەپ اتالادى. توستاعانداي، تاۋلاردان سارقىلعان سۋدان پايدا بولعان تۇنىق، جاسىل كول. تومەڭگى جاعىندا سەڭگىر بۇلاق.

ءبىز جوشىنى بەكەردەن بەكەر جازعىرىپ ءجۇرمىز. جوشىنى كىنالى ەتۋ ارقىلى، شىڭعىسحانعا بەكەر جالا جابۋدامىز. ءوزىنىڭ بالاسىنا ءوزى قارسى شىققان دەگەن اقپارات شىندىققا جاناسپايدى. شىڭعىسحان اۋىرىپ جاتىپ، جەردى بولگەندە ءبىرىنشى جوشىعا تاپسىرعاندا، شاعاتاي قارسى شىعادى. «بۇل كەشەگى مەركىتتىڭ قالدىعى، مەملەكەتتى جوشىعا قالاي سەنىپ تاپسىراسىز» دەگەندە، شىڭعىسحان: «جوشى مەنىڭ تۇلا بويى تۇڭعىشىم» دەپ جاۋاپ بەرەدى. شىڭعىسحاننىڭ ءوزى دە، بورتە دە تۇڭعىش بالاسى بي ين تۋرالى اقپاراتتا قۇپيا ساقتاعان. سودان كەيىن دە تۇڭعىش ۇلى جوشى تۋرالى جالعان اقپارات تاراپ كەتكەن.

جوشى شىڭعىسحاننىڭ ادال دا سەنىمدى ۇرپاعى.

سارسەن امانجولوۆ اعامىزدىڭ كىتابى نەگىزىندە جوشى قايتىس بولعاندا، شىڭعىسحانعا ەڭ سۇيىكتى ۇلىنىڭ قازاسىن ەستىرتۋگە ەشكىم باتپاعان. سوندا ۇلى نايمان جىرشىسى:

تەڭىز باسىنان بىلعانسا، ونى كىم تۇزەتەدى؟!

شىڭعىسحان: تەڭىز باسىنان بىلعانسا، مەنىڭ جوشىم تۇزەتەدى...

جىرشى: تەرەك تۇبىنەن قۇلاسا، تەرەكتى كىم تۇرعىزادى؟!

شىڭعىسحان: تەرەك تۇبىنەن قۇلاسا، مەنىڭ جوشىم تۇرعىزادى!

نايماننىڭ ۇلى جىرشىسى سودان كەيىن كۇي تارتادى. نايماننىڭ جارشىسىنىڭ ءسوزىن شىڭعىسحان لەزدە تۇسىنە قويادى. دەمەك ەكەۋى دە قازاق. شىندىقتىڭ ءوزى تاريحي جازبالاردىڭ نەگىزىندە شىعادى.

جوشىنى جابىلعان جالادان، وسەكتەن اقتاپ الۋىمىز قاجەت. قازاق حاندىعىن قۇرعان كەرەي مەن جانىبەكتەن باستاپ، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن الاشوردا جەتەكشىسى ءاليحان بوكەيحانوۆقا دەيىن بارلىعى جوشى ۇرپاعى.تورەلەر ۇرپاعى.ءبىزدىڭ قازاق جەرىمىز شىڭعىسحاننىڭ جوشىعا بولگەن ۇلىسى. جوشى حان بۇگىندە تاراپ جاتقان بارلىق جالعان اقپاراتتان ادا ەكەنى داۋسىز!

ماتەريالدى قاعازعا تۇسىرگەن ارۋجان بايجان

Abai.kz