قازىرگى جاھاندىق ساياساتتاعى تۋربولەنتتىلىك، ءتۇرلى اسكەري، ساياسي جانە ەكونوميكالىق قاقتىعىستار كەزەڭى ورتالىق ازيانىڭ ليدەرى ءھام «ورتا دەرجاۆا» ستاتۋسىنداعى قازاقستاندى ءوز ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرىپ، ءوندىرىس وشاقتارىن مودەرنيزاتسيالاۋعا، شيكىزاتتىق-ەكسپورتتىق ەكونوميكادان وندىرىستىك-ەكسپورتتىق ەكونوميكاعا وتۋگە ماجبۇرلەيدى. بۇل ۋاقىت تالابى!

ال مۇناي شيكىزاتىنىڭ ەكسپورتىنا دەگەن تاۋەلدىلىكتەن قازاقستان ەكونوميكاسىن قۇتقاراتىن بىردەن-ءبىر الەۋەتتى سالا – تاۋ-كەن سالاسى دەلىنەدى. سوعان ساي، قازاقستاننىڭ دامۋ ستراتەگياسى دا تاۋ-كەن سالاسىنا قاراي بەت بۇرۋدا.

بۇل تۇرعىدان تۋىندايتىن باستى سۇراق – ەلىمىزدىڭ تاۋ-كەن سالاسىنىڭ الىپتارى ەل ەكونوميكاسىنىڭ درايۆەرى بولۋعا قانشالىقتى دايار؟

جۋىردا «دەلوۆايا نەدەليا» باسىلىمى وسى ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپتى. ساراپشىلار: «ازىرگە وتاندىق ءوندىرىستى دامىتۋ مەن ەل ەكونوميكاسىنا ينۆەستيتسيالاۋدا «ERG-ءدىڭ» وزگەلەردەن كوشى ىلگەرى. بۇل تۇرعىدان «ERG» كومپانياسىندا ءوسىپ، ءوزىن تانىتقان شۋحرات يبراگيموۆتىڭ  كومپانيا باسشىلىعىنا كەلۋى ەڭ ۇتىمدى شەشىمدەردىڭ ءبىرى بولدى. ال باسقا سالا الپاۋىتتارى شە؟ ولار  ويلى، تاجىريبەلى مامانداردى، وزدەرىنىڭ «شۋحرات يبراگيموۆتارىن» قايدان تابادى؟»، - دەپ جازادى...

سوڭعى كۇندەرى قازاقستاندىق اقپارات كەڭىستىگىندە «قازتسينك» پەن «قازاقمىستىڭ» باسشىلارى اۋىسۋى مۇمكىن دەگەن اقپارات جەلدەي ەسۋدە. ءتىپتى، ناقتى ادامداردىڭ ەسىم-سويلارى دا اتالۋدا. ءتىپتى، بۇل سالاعا مۇلدە قاتىسى جوق، ماشينا قۇراستىرۋ وناركاسىبى سالالارىنىڭ تەرەڭ قالتالى باسشى-قوسشىلارى تاۋ-كەن سالاسىنداعى الپاۋىت كومپانيالاردىڭ باسشىلىعىنا كەلە باستاعانى ايتىلادى.

ال ساراپشىلار: «باسقا سالالاردان كەلگەن جاڭا اكتسيونەرلەر تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا ونەركاسىبىنە ءساتتى ينتەگراتسيالانا الا ما؟ ولاردىڭ ەڭ بولماعاندا گەولوگيا، تاۋ-كەن ءىسى، تەحنولوگيا مەن جابدىقتار، مەتاللۋرگياداعى جۇمىس الگوريتمدەرى، ءتىپتى حيميالىق پروتسەستەر تۋرالى نەگىزگى بىلىمدەرى بار ما؟ ويتكەنى، بۇل سالادا جۇمىستى ۇيىمداستىرۋداعى ءبىر عانا قاتەلىك بۇكىل كاسىپورىن ءۇشىن تراگەدياعا اينالۋى ابدەن مۇمكىن»، - دەيدى.

مۇنداعى ماسەلە – شۋحرات يبراگيموۆتىڭ جەكە باسىندا ەمەس، ونىڭ وزگەلەرمەن سالىستىرعاندا ناقتى سالا مامانى ەكەندىگىندە. بۇل كومپانيا جۇمىسىن جانداندىرۋدا، تىڭ باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋدا كوپ پايدالى. سول ەسەپپەن ايتقاندا، وزگە كومپانيالاردىڭ تىزگىنىن ۇستايتىن جاڭا باسشىلار دا كومپانيا ءوندىرىسىن ىلگەرىلەتەتىن جاڭا تەحنولوگيالارعا ماشىق، شەتەلدىك يمپورتەرلەر تانيتىن، كومپانيا مەن قارجىنى باسقارا بىلەتىن، بيزنەس تۇيسىگى مىقتى سالا ماماندارى بولۋى شارت.

وسى رەتتە ءبىز دە قازاقستاننىڭ مۇناي سالاسىنا ءتونىپ تۇرعان جاھاندىق سىن-قاتەرلەردىڭ ءبىرسىپىراسىنا شولۋ جاساپ، تاۋ-كەن سالاسىنىڭ كەلەشەگى مەن ونداعى الپاۋاتتاردىڭ الەۋەتىنە ەگجەي-تەگجەيلى توقتالعاندى ءجون سانادىق...

سوعىس زاردابى بۇكىل الەمدى شارپىدى

انە-مىنە، رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس قيمىلدارىنىڭ جالعاسىپ جاتقانىنا ءتورت جىل تولادى. ەندى از ۋاقىتتان كەيىن بۇل سوعىس ءوزىنىڭ مەرزىمى جاعىنان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان ارتىپ تۇسەتىن بولادى. ال، كەيبىر ساراپشىلاردىڭ: «بۇل سوعىس 2014 جىلى رەسەيدىڭ قىرىم تۇبەگىن وككۋپاتسيالاۋىنان باستالدى»، - دەگەن پىكىرىن ەسكەرسەك، وندا رەسەي‑ۋكراينا سوعىسىنا 12 جىل بولادى ەكەن.

بۇل XXI عاسىرداعى انتيرەكورد!

جان‑جاقتان كەلىپ جاتقان اقپاراتتاردى تالداي وتىرىپ، قازىرگى سوعىس قيمىلدارى «تەك قانا رەسەيدىڭ، نە ۋكراينانىڭ ينفراقۇرىلىمدىق جۇيەسىن قيراتىپ جاتىر» دەگەن پىكىردىڭ قاتە ەكەنىن بايقايمىز. بۇل سوعىس تۇتاس الەمدىك ەكونوميكاعا، الەمدىك گەوساياسي جاعدايدىڭ شيەلەنىسۋىنە، ونى  «سانكتسيالار ساياساتىنا» تاۋەلدى ەتۋىنە الىپ كەلدى.

كوللاج: kaz.inform.kz.

كوپتەگەن ەلدەر ونىڭ زاردابىن قازىردىڭ وزىندە ءوز ەكونوميكاسىندا، مەملەكەتارالىق ساياسي قارىم‑قاتىناسىندا سەزە باستادى. ونىڭ الدىڭعى قاتارىندا دەربەس جانە تاۋەلسىز ساياساتتى ۇستانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى دا بار.

ول، وزىنەن ءوزى تۇسىنىكتى دە، ويتكەنى، قازاقستان ءوزىنىڭ گەوساياسي جاعدايىنا بايلانىستى كورشى رەسەيمەن دە، ۋكراينامەن دە تىعىز بايلانىستا بولدى. قازاقستان 2017 ج. قىتاي مەملەكەتى ۇسىنعان «جاڭا جىبەك جولى» جوباسى اياسىندا قىتاي مەن ەۋروپانى جالعايتىن ترانسكونتينەنتالدىق كۇرەتامىر اۆتوجولىن سالۋعا قىزۋ كىرىسىپ، ونى اياقتاۋعا دايىن ەدى. بىراق، بۇل كۇرەتامىر جول قۇرىلىسى وسى سوعىستىڭ اسەرىنەن تولىق اياقتالماي قالدى ‑ ونى رەسەي ءوز اۋماعىنان جالعاستىرىپ كەتە المادى.

ونىمەن قوسا، رەسەي قىرىمدى وزىنە قاراتىپ العاننان كەيىن، وعان سالىنعان سانكتسيالار ۇلى قىتاي جوباسىن جارامسىز ەتتى. ال، بۇل كۇرەتامىر جولدان وراسان پايدا تابۋدى كوزدەگەن، ءارى، وعان زور كاپيتال جۇمساعان قازاقستاننىڭ ءۇمىتى ورتا جولدا قالىپ قويدى، اقتالمادى...

وسى ايتىپ وتىرعان مىسال بۇل سوعىستىڭ زاردابىنىڭ ءبىر ۇشقىنى عانا: ويتكەنى، «ءوزارا جاپپاي تالقانداۋ» ورىن العان سوعىستا وعان تولىققاندى ساراپتاما جاساۋدىڭ ءوزى قازىر مۇمكىن بولماي قالدى...

كوللاج: ulysmedia.kz.

نوۆوروسسيسك كقك (كتك) تەڭىز تەرمينالىنا شابۋىل

29 قاراشادا ۋكراين دروندارى نوۆوروسسيسك ماڭىنداعى كتك تەڭىز تەرمينالىنا شابۋىل جاساپ، قازاقستان مۇنايىنىڭ 80%-ى ەكسپورتتالاتىن تەڭىز بولىگىن ىستەن شىعاردى. قازاقستان العاش رەت كونسورتسيۋم ينفراقۇرىلىمىنا جاسالعان شابۋىلعا رەاكتسيا ءبىلدىرىپ، ۋكرايناعا نوتا جولدادى.

كاسپي قۇبىر كونسورتسيۋمىنىڭ (كتك) ءۇش ايلاقتىق قۇرىلعىسىنىڭ ءبىرى ۋكراين دروندارىنىڭ شابۋىلىنان كەيىن ىستەن شىقتى. بۇل قۇبىر قازاقستاندىق ەكسپورتتىق مۇنايدىڭ شامامەن 80%-ىن تاسىمالدايدى.

قازاقستان ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى «ازاماتتىق ماقساتتاعى ستراتەگيالىق ينفراقۇرىلىم نىساندارىنا مۇنداي ارەكەتتەردىڭ جول بەرىلمەيتىنىن» اتاپ ءوتتى.

«كتك قۇبىر جۇيەسى – حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق جوبا، وعان كۇش قولدانۋ عالامدىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىككە تىكەلەي قاۋىپ توندىرەدى جانە كونسورتسيۋمعا قاتىسۋشىلاردىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرىنە ەلەۋلى زيان كەلتىرەدى»، – دەدى مينيسترلىك.

تەرىس سالداردى ازايتۋ جانە ءىرى كەن ورىندارىنداعى مۇناي ءوندىرۋ كولەمىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن مينيسترلىك شۇعىل تۇردە «مۇناي ەكسپورتىن بالاما باعىتتارعا قايتا جونەلتۋ جوسپارىن» ىسكە قوستى.

شىندىققا تۋرا قاراساق، كتك تەرمينالىنا جاسالعان بۇل شابۋىلدان تەك قانا قازاقستان ەمەس، كتك كونسورتسيۋمى قۇرامىنداعى ەلدەر دە زارداپ شەگۋدە. ونى كتك اكتسيونەرلەرى قاتارىنان كورەمىز:  رەسەي (31%), قازاقستان (20,75%), Chevron (15%), لۋكويل (12,5%), ExxonMobil (7,5%), Shell (7,5%), روسنەفت (3,75%) جانە Eni (2%).

دەگەنمەن، بۇل «سوققى» قازاقستانعا «جاندى جەرگە تيەردەي» اۋىرلىق تۋعىزىپ وتىر. ونىڭ سەبەبى، بىرىنشىدەن – قازاقستاننىڭ و باستان «وزگەلەرگە تاۋەلدى جانە تاۋەكەلدىلىگى قاۋىپتى دەڭگەيدەگى ەكونوميكالىق ساياساتتى ۇستانۋى» دەۋ كەرەك سياقتى... ەكىنشىدەن – ءالى كۇنگە دەيىن قازاقستان ەكونوميكالىق تۇرعىدا الەمگە شيكىزات ساتۋمەن كۇن كورىپ وتىرعان مەملەكەت. ءبىزدىڭ ەلىمىز شيكىزاتتى وڭدەپ، الەمدىك نارىققا «قوسىمشا قۇن قوسىلعان» تاۋارلار مەن ونىمدەردى وندىرۋگە جانە ەكسپورتتاۋعا قول جەتكىزە المادى.

بۇل قازاقستان ەكونوميكاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

«قازاقستان ەكونوميكاسى ءۇشىن، مۇناي ەكسپورتتىڭ شامامەن 60%-ىن، ال ءجىو-ءنىڭ 20–25%-ىن قۇرايتىندىقتان، مۇنداي ۇزىلىستەر اسا قاۋىپتى. كتك ارقىلى جىل سايىن 55–60 ملن توننا قازاقستاندىق مۇناي ەكسپورتتالادى، بۇل شامامەن 5–7 ملرد دوللار كىرىس اكەلەدى. قازىرگى ينتسيدەنت قازىردىڭ وزىندە تەز اسەر ەتتى: مۇناي جونەلتۋدى توقتاتۋ قاراشا–جەلتوقسان ايلارىندا 100–200 ملن دوللار جوعالتۋعا اكەلەدى، ال جوندەۋ جۇمىستارى ۇزاققا سوزىلسا، جىلدىق شىعىن، ونىڭ ىشىندە جىبەرىپ العان پايدا مەن قوسىمشا لوگيستيكالىق شىعىنداردى قوسقاندا، 500–600 ملن دوللارعا دەيىن جەتۋى مۇمكىن»، – دەيدى ساراپشى اسقار يسمايلوۆ.

ول مۇنايدى باكۋ ارقىلى تاسىمالداۋ كتك تاريفتەرىنەن ءۇش ەسە قىمبات ەكەنىن ەسكە سالادى.

سۋرەت: akorda.kz.

پرەزيدەنت تاپسىرماسى: قازاقستانعا قايتپەك كەرەك؟

قازاقستان ءۇشىن بۇل توتەنشە جاعدايدان شىعۋدىڭ جولى – ەكسپورت مارشرۋتتارىن ءارتاراپتاندىرۋدى جەدەلدەتۋ جانە ستراتەگيالىق مۇناي قويمالارىن قۇرۋ ماسەلەسىن شەشۋ.

2022 جىلى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ «قازمۇنايگاز» (قمگ) ۇلتتىق كومپانياسىنا اتىراۋ وبلىسىندا ءىرى مۇناي قويماسىن سالۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدى، ال ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنە ءىرى ءوندىرۋشى كومپانيالارمەن مۇناي ساقتاۋ قويمالارىن سالۋ جونىندە كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدى تاپسىرعان بولاتىن.

بۇل تاپسىرما ورىندالدى ما؟

ونىڭ ورىندالۋ مەرزىمى 2023 جىلدىڭ ناۋرىزى بولىپ بەلگىلەنگەن‑دى. الايدا، ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى 2023 جىلدىڭ اقپانىندا ۇكىمەتكە «مۇنداي قويمالاردى سالۋ وتە قىمباتقا تۇسەتىنىن» حابارلاعان. ءسويتىپ، بۇل ماسەلە دە ءالى شەشىمىن تاپپاعان سىڭايلى...

پرەزيدەنت: قازاقستان شيكىزاتقا ارقا سۇيەپ وتىرا المايدى!

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ  شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىندە ءدال وسىلاي دەپ ايتتى. پرەزيدەنت توقاەۆ شيكىزاتتىق ەمەس سەكتوردى دامىتۋعا باسىمدىق بەرىلەتىنىن قاداپ ايتتى.

«ۇزاعىنان سوزىلعان شيكىزاتتىق سۋپەرتسيكلدىڭ اياقتالاتىنىن بىرنەشە رەت اتاپ وتكەن ەدىم. قازاقستان ەكونوميكالىق جۇيە رەتىندە ىشكى ينۆەستيتسياعا، ىشكى سۇرانىس پەن شيكىزات ەكسپورتىنا عانا ارقا سۇيەي المايدى»، - دەدى.

سوڭعى جىلدارداعى گەوساياساتتاعى تۋربولەنتتىلىك پەن بيۋدجەت داعدارىسى – ساراپشىلاردىڭ نازارىن ەرىكسىز وتاندىق مۇناي-گاز سەكتورىنا بۇرادى. بۇعان ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى ءۇش كەن ورنى (تەڭىز، قاشاعان، قاراشىعاناق) بويىنشا وبك-ءنىڭ ء(ونىمدى ءبولۋ كەلىسىمى) ادىلەتسىزدىگى مەن، شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قازاقستاندى شيكىزاتتىق مايشەلپەككە اينالدىرعانىن تاعى قوسىڭىز.

وسىنىڭ بارلىعى ءبىزدى ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ جاڭا باعىتتارىن شۇعىل ىزدەۋگە ماجبۇرلەيدى. ولاي ەتپەگەندە، اينالاسى بەس جىلدىڭ ىشىندە بيۋدجەت تولىق داعدارىسقا ۇشىرايدى: قازاقستاندىقتاردىڭ تابىسى مەن ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى تومەندەپ، بۇكىل ەلدىڭ، اسىرەسە جاس ۇرپاقتىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىرلانا تۇسپەك.

پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ جاڭا باعىتتارعا – تسيفرلاندىرۋعا، جاساندى ينتەللەكتكە، كرەاتيۆتى يندۋسترياعا جانە فينتەحكە كوپ كوڭىل ءبولۋى كەزدەيسوق ەمەس.

سۋرەتتەر: abai.kz.

تاۋ-كەن سالاسى – قازاقستاندى داعدارىستان قۇتقاراتىن سالا ما؟

وسى تۇستا قازاقستان ەكونوميكاسىن قۇردىمنان قۇتقاراتىن تاعى ءبىر ماڭىزدى سەكتور بارىن ەسكە سالۋىمىز كەرەك. ول – تاۋ-كەن ءوندىرىسى سەكتورى.

بۇل سەكتور – قازاقستان ءۇشىن پوتەنتسيالى اۋقىمدى سەكتور. ويتكەنى، قازىردىڭ وزىندە ەلىمىزدە قالىپتاسقان وندىرىستىك بازا مەن تەحنولوگيا، جانە نارىقتا بەرىك ورنىققان ءىرىلى-ۇساقتى كومپانيالار بارشىلىق. وعان قوسا، 2000-شى جىلدارداعى مۇناي سەرپىلىسىنە دەيىن ءدال وسى تاۋ-كەن ءوندىرىسى سەكتورى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ كۇرەتامىرى بولىپ، بۇگىنگە دەيىن ءجىو-ءنىڭ 12 پايىزىن قۇراپ وتىر. كوپتەگەن كورسەتكىشتەر بويىنشا، الداعى ونجىلدىقتا مۇناي ونەركاسىبىن ارتتا قالدىرادى.

ال بۇل سەكتوردىڭ الىپتارى كىمدەر؟

اۋەلى تىزىمدە:

• «Qarmet» – ونىڭ قۇرامىنا قاراعاندى، قوستاناي جانە اقمولا وبلىستارىنداعى شاحتالاردى، وڭدەۋ زاۋىتىن، ءارتۇرلى جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىكتەردى جانە قۇبىر، بولات، كومىر جانە تەمىر رۋداسى بولىمشەلەرى كىرەدى).
• «قازتسينك» – ونىڭ قۇرامىنا شىعىس قازاقستان، اقمولا جانە ۇلىتاۋ وبلىستارىنداعى ءتورت وڭدەۋ زاۋىتى مەن ەكى مەتاللۋرگيا كەشەنى كىرەدى.
• «ERG» – ونىڭ قۇرامىنا «قازحروم» اق، «سسگپو» اق، «قازاقستان ءاليۋمينيى» اق جانە اقتوبە، قوستاناي جانە پاۆلودار وبلىستارىنداعى باسقا دا كاسىپورىندار كىرەدى.
• «قازاقمىس» – ونىڭ قۇرامىنا قاراعاندى، اقمولا جانە ۇلىتاۋ وبلىستارىنداعى بارلاۋ، تاۋ-كەن ءوندىرۋ، مەتاللۋرگيا، ەنەرگەتيكا، ماشينا جاساۋ جانە ينفراقۇرىلىم سالالارىنداعى ونداعان جشس كىرەدى.
• «قازمينەرالس» – ونىڭ قۇرامىنا شىعىس قازاقستان جانە پاۆلودار وبلىستارىنداعى بەس بىردەي مىس كەنىشى مەن ءۇش وڭدەۋ زاۋىتى كىرەدى.

قازاقستاننىڭ تاۋ-كەن ءوندىرىسىنىڭ الىپتارى ەل ەكونوميكاسى مەن وندىرىسىنە قانشا سالىم (ينۆەستيتسيا) سالىپ جاتىر؟

• «ERG» – 3,5 ملرد دوللار ينۆەستيتسيالاعان. بۇعان قوسا ليۋكسەمبۋرگتەگى بۇعاتتالعان رەسۋرستاردى شەشكەننەن كەيىن كومپانيا قازاقستانعا تاعى 365 ملن دوللار تولەگەن. سوندا جيىنتىعى 3,9 ملرد دوللار;
• «Qarmet» – 1,3 ملرد دوللار ينۆەستيتسيالاعان;
• «KAZ Minerals» – 1,2 ملرد دوللار ينۆەستيتسيالاعان;
• «قازتسينك» – 400 ملن دوللار ينۆەستيتسيا سالعان;
• «قازاقمىس» – 200 ملن دوللار ينۆەستيتسيا سالعان.

«ERG»: شيكىزات ەكسپورتىنان وندىرىسكە بەت بۇرۋدا كوشباسشى

سۋرەتتەر: abai.kz.

جوعارىداعى ساندەرەكتەردەن اڭعارعانىمىزداي، ەل ەكونوميكاسىنا ينۆەستيتسيا سالۋ، كاسىپورىنداردى جاڭارتۋ بويىنشا «ERG-ءدىڭ» وزگەلەردەن كوشى ىلگەرى.

شۋحرات يبراگيموۆ تىزگىنىن ۇستاعان «ERG» سوڭعى ءۇش جىلدا نە ىستەدى؟

2022 جىل – شۇباركولدە العاش رەت ارنايى كوكس شىعاراتىن بىرەگەي زاۋىت ىسكە قوسىلدى. قازاقستان بۇعان دەيىن ارنايى كوكستى شەتەلدەن ساتىپ الاتىن. ەندى شەتەلگە ەكسپورتتاۋعا كىرىسىپ كەتتى.

2023 جىل – دونسكوي تاۋ-كەن بايىتۋ كومبيناتىنىڭ تۇنباسىن وڭدەيتىن «ERG Green» زاۋىتى اشىلدى.

2024 جىل – ەكىباستۇزداعى «دونسكوي گوك» جانە «ۆوستوچنىي» رازرەزىندەگى بىرقاتار وندىرىستىك قۋاتتاردى جاڭعىرتۋ اياقتالدى، «قازحرومدا» 45 ميلليون دوللار ينۆەستيتسيامەن فلوتاتسيالىق جەلى ىسكە قوسىلدى. دونسكوي تاۋ-كەن بايىتۋ كومبيناتىندا ينۆەستيتسيا كولەمى 2 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن جاڭا «بولاشاق» كەنىشى پايدالانۋعا بەرىلدى.

2025 جىل – حرومتاۋدا وڭىردەگى جاڭا ءارى ەڭ ءىرى جەل ەلەكتر ستانتسياسى ىسكە قوسىلدى. «قازحروم» تۇك-دا تەحنولوگيالىق گازدى كادەگە جاراتۋ جوباسى ىسكە قوسىلدى. اقسۋ گرەس-ءىن جاڭعىرتۋ جانە قۋاتتىلىعىن كەڭەيتۋ، اقسۋ فەرروقورىتپا زاۋىتىندا پەشتەر مەن اۋا سۇزگىلەرىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن جاڭعىرتۋ باستالدى. رۋدنىيدا ىستىق بريكەتتەلگەن شويىن (HBI) زاۋىتىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. پاۆلوداردا گاللي وندىرەتىن زاۋىتتىڭ قۇرىلىسى باستالدى.

«ERG-ءدىڭ» جاڭا ۇستانىمى: كوماپنيانى مودەرنيزاتسيالاۋ، ءوندىرىستى دامىتۋ!

وسىلايشا، شۋحرات يبراگيموۆ تىزگىنىن ۇستاعان «ERG-ءدىڭ» جاڭا باسشىلىعى قازاقستاننان ديۆيدەنتتى جىل سايىن كۇرەكتەپ الۋدى ادەتكە اينالدىرعان، وزدەرىنە قاراستى كومپانيالار مەن ءوندىرىستى مودەرنيزاتسيالاۋدى، قازاقستاندا ءوندىرىستى دامىتۋدى تەك ءسوز جۇزىندە ايتىپ، ءىس جۇزىندە جىلدىق تابىستى، ياعني، ديۆيدەنتتى وفشورلىق جانە باسقا شەتەلدىك ەسەشوتتارىنا اۋدارۋمەن – ءوز تابىستارىن ەسەلەپ وتىرعان ەسكى وليگارحتىق جۇيەنىڭ ساياساتىن وزگەرتۋگە شەشىم قابىلدادى. «ۇلتتىق ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا سالۋدى باستى باسىمدىققا اينالدىرامىن»، - دەدى. «حولدينگتىڭ تاپقان تابىسى قازاقستان ەكونوميكاسىنا جۇمىس جاسالۋى ءتيىس» دەگەن شەشىمگە كەلەدى.

قورىتىندى:

مۇنايعا تاۋەلدىلىك – بولاشاققا سەنىمدى قاراۋعا كەپىل بولا المايدى!

قازاقستان مۇنايىن باتىس نارىقتارىنا ەكسپورتتاۋ – قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ كۇرەتامىرى بولىپ كەلدى. بىراق 2025 جىلى كاسپي قۇبىر كونسورتسيۋمىنا (كتك) جاسالعان درون شابۋىلدارى رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى سوعىسىنىڭ قازاقستانعا تيگەن ەڭ اۋىر زارداپتارىنىڭ ءبىرى بولدى.

اقپاننان قاراشاعا دەيىن قۇبىر كەم دەگەندە ءۇش رەت شابۋىل كوردى: الدىمەن دروندار كروپوتكين ماڭىنداعى نەگىزگى مۇناي ايداۋ ستانتسياسىن زاقىمدادى، كەيىن كونسورتسيۋمنىڭ نوۆوروسسيسكىدەگى كەڭسەسىنە سوققى جاسالدى، ال سوڭعىسى – 29 قاراشادا تەڭىز تەرمينالىنداعى ۆىنوسنوي پريچالنىي ۋسترويستۆونى (ۆپۋ) جويعان شابۋىل بولدى. سوڭعى وقيعا مۇنايدى تانكەرلەرگە تيەۋدى ءىس جۇزىندە توقتاتتى.

Reuters كەلتىرگەن Energy Aspects كونسالتينگ كومپانياسىنىڭ دەرەگىنشە، قازاقستان نوۆوروسسيسك ماڭىنداعى تەرمينال ارقىلى ەكسپورتتايتىن CPC Blend ماركالى مۇناي كولەمى سوڭعى شابۋىلدان كەيىن شامامەن ەكى ەسە قىسقارعان. ينفراقۇرىلىمدى قالپىنا كەلتىرۋ بىرنەشە ايعا سوزىلۋى مۇمكىن.

وتكەن ءىس ءوتتى – ونى ايتا بەرگەننەن ەشتەڭە وزگەرمەيدى...

ءبىزدىڭ ەلدىڭ «مۇناي قارعىسى» اتتى كەسەلگە تاپ بولۋىنا، ارينە، ەلىمىزدى بيلەگەن وتىز جىلدىق ءاۆتوريتاريزمنىڭ كىناسى ولشەۋسىز. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان كەزدە‑اق  الەم «مۇناي قارعىسى» اتتى ەكونوميكالىق قۇبىلىستى بىلگەن. سول كەزدە اق بيلىكتەگى شەشىم قابىلداۋشى شەندىلەر «يسپوۆەد ەكونوميچەسكوي ۋبيتسى» دەپ اتالاتىن اقش بارلاۋشىسىنىڭ كىتابىن وقىمادى دەي المايمىز. وندا، الەمدىك ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالار شيكىزاتى مول ەلدەردى جانە ونىڭ بيلىگىن قالاي قۇرىقتاۋ كەرەكتىگى تاسىلدەرى تولىق باندالعان ەدى. ياعني، ءبىزدىڭ ەلدە وسى بۇعاۋدان امان‑ەسەن قۇتىلىپ كەتۋگە تولىق مۇمكىندىك بولدى. بىراق، بيلىك ونى قاجەت ەتپەدى: قادام‑قاداممەن وسى تۇزاققا وزدەرى ەنە باستادى. ويتكەنى، اۆتوريتاريزمگە «الىستاعى گۇلدەنگەن مەملەكەت قۇرۋ» ستراتەگياسىنان گورى، «بۇگىنگى كۇننىڭ راحاتى» الدەقايدا قىزىقتى بولىپ شىقتى...

ءسويتىپ، اقش بارلاۋشىسىنىڭ اتاپ كورسەتكەن امالدارى ەلىمىزدە ورىن الدى:  قازاقستان ءوزىنىڭ تولىققاندى ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىگىنە قول جەتكىزە الماي، كوبىنە، سىرتقى فاكتورلارعا تاۋەلدى بولىپ قالا بەردى... سونى بىرىنە بۇگىنگى ايتىلعان كتك جوباسىن دا جاتقىزۋعا بولادى...

قازاقستاننىڭ قازبا بايلىعى ‑ ەلىمىزدى تۇيىقتان الىپ شىعۋعا قاۋقارلى!

قانداي دا پەسسيميستىك كۇيگە بەرىلسەك تە، قازىرگى الەمدىك گەوساياسي جاعدايدا قازاقستاننىڭ قازبا بايلىعى، اگرارلىق پوتەنتسيالى، حالقىنىڭ ينتەللەكتۋالدى ءورىسى – ەلىمىزدى تۇيىقتان شىعارۋعا قابىلەتتتى ءارى قاۋھارلى دەۋگە بولادى. سونىڭ ءبىرى، ەندى ەل ەكونوميكاسىن «مۇناي ەكسپورتىمەن» ولشەۋدى دوعارىپ،  «تاۋ‑كەن ءوندىرىسىن» ىسكە قوسۋ كەرەك دەسەك ارتىق ەمەس.

بىراق، بۇل سالانى دا مۇناي سياقتى شەت ەلدەردىڭ قۇزىرىنا تولىق وتكىزبەي، ەندى ونى يگەرۋدى تەك قانا ۇلتتىق مۇددەگە باعىندىرۋ قاجەت ەكەنى ايقىن بولا باستادى. سەبەبى،  «سىرتقى كۇشتەرگە تاۋەلدى ەكونوميكانىڭ» ويدا جوقتا قۇلاۋى، ەلدەردە ءاپ ساتتە كوللاپس بولۋى ابدەن مۇمكىن ەكەنىن مىنا سوعىس كورسەتۋدە...

ماسەلەن، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ وسى باعىتتا اقش‑پەن، ەۋروپامەن، قىتايمەن، تۇركى دۇنيەسىمەن  جۇرگىزىپ جاتقان كەلىسسوزدەرى جانە ونىڭ شارتتارى ءبىرشاما سەنىم ۇيالاتادى.

وعان وسى سالانى مەڭگەرىپ وتىرعان وتاندىق كومپانيالاردى جەگىپ، ونى اشىقتىق جاعدايدا ەل بايلىعىنا، مەملەكەت قۋاتىنا، عىلىم‑بىلىمگە، الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىكتى ورتانى قالىپتاستىرۋعا قاراي باعىتتاۋ مىندەتى الدا تۇر. وسى جاعدايدا، وعان كەدەرگى بولاتىن «اياقتان شالۋ» ارەكەتىن، مىسالى، كوررۋپتسيانى، اسا قاۋىپتى قىلمىس دەپ باعالاپ، ونىمەن بۇكىل حالىق بولىپ كۇرەسۋدى كۇشەيتپەسەك – ءىس العا باسپايدى دەگەن ويدامىز...

Abai.kz