جاسىل ەنەرگيا - قازاقستاندا سوڭعى جىلدارى ءجيى تالقىلانىپ جاتقان وزەكتى تاقىرىپ. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كەزەڭدەرىندە ەلدىڭ ەكونوميكالىق احۋالى جاسىل ەنەرگەتيكانى قولعا الۋڭا مۇمكىندىك بەرمەدى. دەگەنمەن قازاقستاننىڭ قازىرگى جاعدايىندا بۇل ماسەلە وتە وزەكتى بولىپ تۇر.

بىرنەشە كۇن بۇرىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ «انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا وسى ماسەلەگە توقتالىپ، قازاقستاننىڭ جاسىل ەكونوميكاعا كوشۋ قاجەتتىلىگى ايتىلدى. پرەزيدەنت جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋدىڭ جانە ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىككە قول جەتكىزۋدىڭ ماڭىزىن جەتكىزدى. بۇل باستامالار قورشاعان ورتانى قورعاۋعا، كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بەيىمدەلۋگە جانە بولاشاق ۇرپاققا تازا تابيعي رەسۋرستاردى قالدىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىعان وراي ساراپشىلار مەن قوعام بەلسەندىلەرى جاسىل ەنەرگەتيكانى ۇتىمدى پايدالانۋ تۋرالى ويلارىن ءبىلدىرىپ جاتىر.

سۋرەت: سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى.

قر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي جاھاندىق ەكونوميكا جانە تۇراقتى دامۋ ءبولىمىنىڭ باس ساراپشىسى باۋىرجان ومىرزاقوۆتىڭ پىكىرىنشە، ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى جانە ەنەرگياعا ەركىن قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ، ياعني جاسىل ەنەرگيا كوزدەرىن ەنگىزۋ  قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى.

«تومەن كومىرتەكتى ەكونوميكاعا جاھاندىق كوشۋ جاعدايىندا تازا ەنەرگيا كوزدەرىن ەنگىزۋ - تەك ەكولوگيالىق قاجەتتىلىك قانا ەمەس، ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ستراتەگيالىق باعىتىنا دا اينالدى.

پرەزيدەنتىمىز ق. توقاەۆ اعىمداعى جىلى ەنەرگەتيكا سالاسىن دامىتۋعا باعىتتالعان اۋقىمدى جوبالار ىسكە قوسىلاتىنىن ايتتى. قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى «جاسىل» ەنەرگەتيكاعا ەرەكشە كوڭىل بولەدى: Masdar, Total Energies, Acwa Power, Unigreen Energy جانە CPIH سەكىلدى ءىرى ەنەرگەتيكالىق كومپانيالارىمەن جالپى قۋاتى 9 مۆت بولاتىن جەل، كۇن جانە سۋ ەلەكتر ستانتسيالارىن سالۋ تۋرالى كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزىلدى»، - دەيدى ساراپشى.

مالىمەتتەر بويىنشا بۇگىندە ەلىمىزدە جالپى كۋاتى 2,9 گۆت بولاتىن جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ 148 نىسانى جۇمىس ىستەيدى. الداعى ون جىل اياسىندا جالپى قۋاتى 1,8 گۆت ءىرى سۋ ەلەكتر ستانتسيالارى مەن جالپى قۋاتى 300 مۆت شاعىن سەس ىسكە قوسىلادى. سونىمەن قاتار، قۋاتتىلىعى 2,2 گۆت بولاتىن بيوگاز ەلەكتر ستانتسيالارى مەن 500 مۆت كۇن ەلەكتر ستانتسيالارىن سالۋ مەجەلەنگەن. نەگىزى 2035 جىلعا قاراي جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ ۇلەسىن ەلەكتر قۋاتىن ءوندىرۋدىڭ جالپى كولەمىنىڭ 25%-ىنا دەيىن جەتكىزۋ جوسپارلانۋدا. وسىنداي قۇندى مالىمەتتەردى كەلتىرە كەلە باۋىرجان ومىرزاقوۆ، قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ جاسىل ەنەرگەتيكاعا جاسالاتىن قادام ەكەنىنە دە ءمان بەردى.

«مەملەكەت ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقتى دامۋىنىڭ جانە تۇرعىنداردىڭ ساپالى ءومىرىنىڭ كەپىلى - ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك. جاسىل ەنەرگەتيكانى  قۇرۋ اياسىندا قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋدىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدى قوسىمشاسى بولىپ تابىلادى. بۇل جوبا ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق جۇيەسىنىڭ تۇراقتىلىعىن ەداۋىر قامتاماسىز ەتەدى جانە كەشەندى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جاڭا درايۆەرىنە اينالادى. قابىلدانعان ستراتەگيا ۇلتتىق ماقساتتارعا قوسىمشا رەتىندە باسقا جاسىل ەنەرگيا ەكسپورتىنىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن اشادى»، - دەدى ول.

ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنا سۇيەنسەك، مەملەكەت باسشىسىنىڭ شەت ەلدەرگە ساپارلارىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتار ورتالىق ازيا مەن وڭتۇستىك كاۆكاز ەلدەرىنىڭ ەنەرگەتيكالىق جۇيەلەرىن بىرىكتىرۋگە، سونداي-اق الەمدىك نارىققا شىعارۋ، ەكولوگيالىق تازا ەنەرگيانى  جەتكىزۋدىڭ سەنىمدى دالىزدەرىن قۇرۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشادى. پرەزيدەنت اتاپ وتكەندەي، 2025 جىلى قازاقستاندا جالپى قۋاتى 600 مەگاۆاتتان اساتىن ءىرى جوبالار اتقارىلادى. بۇل قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق الەۋەتىن ارتتىرىپ قانا قويماي، تۇراقتى دامۋ باعىتىنداعى ماڭىزدى قادام بولادى دەپ بولجايدى ساراپشىلار.

سۋرەت: سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى.

«قازاقستان اتوم ەلەكتر ستانسالارى» جشس باس مەنەدجەرى اسۋان سيابەكوۆتىڭ پىكىرىنشە، ەلىمىزدە بيىلدان باستاپ ەنەرگەتيكا سالاسىنا قاتىستى اۋقىمدى جوسپارلار ىسكە اسىرىلا باستايدى.

«كوپشىلىك تالقىسىنا تۇسكەن سۇحباتتا مەملەكەت باسشىسى «جاسىل ەنەرگەتيكا» سالاسى تۋرالى وي قوزعادى. بۇگىندە الەمنىڭ كوپتەگەن دامىعان  ەلدەرى قورشاعان ورتاعا زيانسىز، ەكولوگيالىق تازا ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانىپ جاتقانىن ءمالىم. ەندى قازاقستان دا الداعى جىلدارى جاسىل ەنەرگەتيكا سالاسىندا كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزەدى دەپ ويلايمىن. اەس بويىنشا رەفەرەندۋم وتكەنى جانە ونىڭ ناتيجەسى كوپشىلىككە ءمالىم. «جاسىل ەنەرگەتيكا» كوزى رەتىندە اتوم ەلەكتر ستانسالارىن قاراستىرىپ جاتقانىمىز دا سول بولاشاقتىڭ قامى ءۇشىن. سوڭعى جىلدارى جاسىل ەنەرگەتيكانى دامىتۋ جونىندەگى جوبالار بويىنشا بىرقاتار شەتەلدىك ينۆەستورلارىمەن كەلىسسوزدەر ءساتتى اياقتالدى. بۇل - جاسىل ەنەرگەتيكاعا كوۋشگە جاسالعان ناقتى قادامدار. مەملەكەت باسشىسى ايتقان جاسىل ەنەرگەتيكا جونىندەگى باستامالار  ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق جانە ەكولوگيالىق تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاعى ابىروي-بەدەلىن ارتتىرا تۇسەدى. سونىمەن قاتار، اتوم ەنەرگيالارىن ۇتىمدى پايدالانۋ ارقىلى ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قاتمتاماسىز ەتۋگە بولادى. بۇل جوبا ەلىمىزدىڭ ەلىمىز­دىڭ ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ، ينفرا­قۇرىلىمدى جاڭالاۋ ءۇشىن قاجەت»، - دەدى اسۋان سيابەكوۆ.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ تۇجىرىمداماسىن قابىلداعان. وعان سايكەس، اەس سالۋدان بولەك، 2050 جىلعا قاراي ەلدە وندىرىلەتىن ەنەرگيانىڭ جارتىسى سۋ، كۇن، جەل سياقتى تابيعي قۋات كوزدەرىنەن الىنۋعا ءتيىس. بۇل شارالاردىڭ ءبارى كومىرقىشقىل گازىنىڭ تارالۋىنا توسقاۋىل قويۋعا باعىتتالعان.

ايتا كەتەلىك، بيىل ەنەرگەتيكا سالاسىندا جالپى قۋاتى 600 مەگاۆاتتان اساتىن ءىرى جوبالار جۇزەگە اسىرىلادى. ياعني شەتەل ينۆەستورلارىمەن جەل، كۇن جانە سۋ ەلەكتر ستانسالارىن سالۋ تۋرالى كەلىسىم-شارتتار جاسالىنىپ جاتىر. اتالمىش ءىس-شارالار ارقاسىندا «جاسىل ەنەرگەتيكا» سالاسى قاناتىن كەڭگە جايماق. بۇل جۇمىستاردىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ ەكولوگياسىن جاقسارتۋعا سەپتىگىن تيگىزبەك.

سۋرەت: سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى.

سونداي اق ەلىمىزدىڭ ەكوبەلسەندىلەرى جاسىل ەنەرگەتيكا باستاۋىندا ەكولوگيالىق ساۋاتتىلىق تۇرعانىن العا تارتادى. «تازا قازاقستاندى ورناتۋ،  ادام دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ ماسەلەسى ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز»، - دەيدى قوعام بەلسەندىسى، ەكوبلوگەر مەرۋەرت سالىقوۆا.

«قازاقستاننىڭ تۇراقتى ءارى ورنىقتى دامۋعا دەگەن ۇمتىلىسىنىڭ ءبىر تۇسى - جاسىل ەنەرگەتيكا بولىپ تابىلادى. قازىر بۇكىل الەم قورشاعان ورتا  زيانىن تيگىزەتىن قۇرىلىمداردى، تەحنولوگيالاردان باس تارتىپ، وعان بالاما كوزدەردى تابۋ جۇمىستارىمەن اينالىسىپ جاتىر. جاسىل ەنەرگەتيكاعا قاتىستى جوبالار وزىمىزدە جۇزەگە اسىپ جاتقاندىعى قۋانتادى. جالپى بۇكىل جەپ-جاھاندا كليمات وزگەرۋىنىڭ سالدارىنان الەمدىك ەكونوميكادا «جاسىل ەنەرگەتيكاعا» كوشۋگە دەگەن ۇلكەن بەتبۇرىستى بايقاۋ قيىن ەمەس. جاسىل ەنەرگەتيكانى زامان تالابىنا ساي قولدانىسقا ەنگىزۋ ارقىلى قورشاعان ورتان قورعاپ قالساق ەكەن. وسىنداي جوبالار ەلىمىز ءۇشىن، تازالىق ءۇشىن، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن اسا قاجەت. مۇنىڭ ءبارى ازاماتتارىمىزدىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى قادام. مەنىڭ قازىر ەرىكتى رەتىندە اتقارىپ جۇرگەن جۇمىستارىمنىڭ بارلىعى قورشاعان ورتاعا قامقور بولۋ، ەكولوگيالىق ساۋاتتىلىقتى جاس ۇرپاققا ۇيرەتۋ بولىپ تابىلادى. نەگىزى ءاربىر ازامات تابيعاتقا جاناشىر بولىپ،  تابيعي رەسۋرستاردى ۇنەمدەي الادى. اينالانى تازا ۇستاۋ، قوقىس شىعاراتىن دۇنيەلەردى بارىنشا پايدالانباۋ،  قوقىس سۇرىپتاۋ - قاراپايىم عانا ءىس. مۇنىڭ تۇك تە قيىندىعى جوق. تەك ساۋاتتى كوزقاراس، ىقىلاس-نيەت كەرەك»، - دەيدى قوعام بەلسەندىسى.

قوعام بەلسەندىسىنىڭ ايتۋىنشا، ءاربىر ازامات ءوز وتباسىنان باستاپ، تۇراتىن جەرىن قۇرمەتتەپ، تازالىقتى  ساقتاپ، اينالانى لاستاۋدان اۋلاق بولسا، اۋا مەن سۋدى بۇلدىرمەي، جەر-انانىڭ توزۋىنا جول بەرمەۋگە ءوز ۇلەسىن قوسۋى ءتيىس. سەبەبى پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءوزى «جاسىل جوبالاردى» بەلسەنە ىسكە اسىرۋعا ۇندەپ وتىر.

اۆتور: ساندۋعاش رايىم

Abai.kz