وتكەن جىلدىڭ 19-قاراشاسىندا «The Wall Street» گازەتى رەسەي-ۋكراينا سوعىسىنا 1000 كۇن تولۋىنا وراي جاريالاعان ساراپتاماسىندا رەسەيلىكتەردىڭ شىعىنى كوپ سوعىستى ايىپتاماۋىنىڭ استارىنداعى ەكونوميكالىق فاكتورلارعا توقتالدى.

ايگىلى باسىلىمنىڭ جازۋىنشا قازىر رەسەيلىكتەر ءۇشىن سوعىسقا بارۋ ۇتىمدى ەكونوميكالىق تاڭداۋعا اينالعان. وعان سەبەپ رەسمي ستاتيستيكا رەسەيدەگى كەدەيلىك دەڭگەيى 1995 جىلى دەرەكتەر جيناۋ باستالعاننان بەرگى ەڭ تومەنگى كورسەتكىشكە تۇسكەنىن كورسەتكەن. رەسەي ۇكىمەتى جوعارى جالاقى مەن سىياقى تاعايىنداۋ ارقىلى اسكەر سانىن كوبەيتكەن. رەسەيدىڭ كەيبىر كەدەي ايماقتارىندا اسكەريلەردىڭ جالاقىسى ورتاشا دەڭگەيدەن بەس ەسەگە ارتقان.

مايداندا قازا تاپقان جاۋىنگەرلەردىڭ وتباسىلارى رەسەي ۇكىمەتىنەن قوماقتى وتەماقى الادى. قانمەن كەلگەن بۇل اقشالار ءوز كەزەگىندە ەكونوميكانى دەمەپ، رەسەيدىڭ كەدەي ايماقتارىندا جيناقتاردىڭ كوبەيۋىنە، جاڭا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ جاندانۋىنا اكەلگەن. رەسەيلىكتەردىڭ مۇنداي قاتىگەز «سوعىس ەكونوميكاسىنا» ەتى ۇيرەنگەن.

رەسەيلىك ەكونوميست ۆلاديسلاۆ ينوزەمتسەۆتىڭ ەسەپتەۋىنشە، ەگەر 35 جاستاعى ازامات قان مايداندا ءبىر جىل سوعىسىپ، كەيىن قايتىس بولسا، ونىڭ وتباسى سولداتتىڭ جالاقىسى مەن ءولىم قاراجاتىن قوسا ەسەپتەگەندە 14 ميلليون 500 مىڭ رۋبل，شامامەن 150 مىڭ دوللار الادى ەكەن. بۇل قاتارداعى جۇمىسشىنىڭ 60-قا كەلگەنشە تاپقانىنان الدە قايدا كوپ. قارالى وتباسىلار باسقا دا سىياقىلار مەن ساقتاندىرۋ تولەمدەرىن الۋعا دا قۇقىلى ەكەن.

ينوزەمتسەۆ رەسەيلىكتەردىڭ الدىنعى شەپتە ءبىر جىل جۇرگەندەگى تاپقانى – ءومىر بويى تەر توگىپ ەڭبەك ەتكەنىنەن الدە قايدا تابىستى بولاتىن بۇل قۇبىلىستى ەكونوميكالىق تۇرعىدان باعالاپ، «ءولىم ەكونوميكاسى» دەپ اتاعان.

سوعىس باستالعاننان بەرى رەسەي ۇكىمەتىنىڭ اسكەري شىعىنداردى كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىنگى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتكەن. اسكەري زاۋىتتارى تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەپ، جۇمىس ورىن جانە جوعارى جالاقىمەن قامتاماسىز ەتكەن.
ءولىم قاراجاتى دا ەكونوميكانى جاقسارتقان. رەسەي ارمياسىنىڭ ادام شىعىنىنىڭ كوپ بولۋىنا بايلانىستى بولىنگەن سوما دا ايتارلىقتاي وسكەن. 2023 جىلدىڭ ماۋسىمىنان 2024 جىلدىڭ ماۋسىمىنا دەيىن قايتىس بولعانداردىڭ ءولىم قاراجاتىنا 30 ميلليارد دوللار وتەماقى تولەنگەن.

ۋكراينادا سوعىسىپ جاتقان ساربازدارعا ەڭ تومەنگى ايلىق 210 000 رۋبل (2 140 دوللار) تولەنەدى، بۇل ەلدەگى ورتاشا جالاقى 75 000 رۋبلدەن ايتارلىقتاي جوعارى. شابۋىلدىق اسكەري وپەراتسيالارعا قاتىسىپ، ۇرىس دالاسىندا ەرلىك كورسەتكەندەر قوسىمشا بونۋستار الادى. جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارى دا قوسىمشا ىنتالاندىرۋلار بەرەدى. قازا تاپقان ساربازداردىڭ وتباسىلارى فەدەرالدى، ايماقتىق جانە ساقتاندىرۋ تولەمدەرى رەتىندە 15 ميلليون رۋبلدەن (150 000 دوللار) استام وتەماقى الادى.

سونىڭ اسەرىنەن كەيبىر ايماقتاردا ەكونوميكانىڭ «قىزۋى» بايقالعان. ورتالىق بانك دەرەكتەرى بويىنشا شالعايداعى تۋۆا ايماعىنداعى كەدەيشىلىك دەڭگەيى رەسپۋبليكالىق ورتاشا دەڭگەيدەن ءۇش ەسە تومەن بولسادا، 2022 جىلعى قاڭتاردان بەرى بانك دەپوزيتتەرى 151%-عا وسكەن. ورتالىعىندا جاڭا تۇرعىن ۇيلەر كەشەنى كوپتەپ سالىنعان. التاي ايماعىندا مەيرامحانالار مەن بارلاردىڭ كىرىسى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 56% وسكەن، بۇل جالپى ەل بويىنشا 9% دىق كورسەتكىشتەن 6 ەسە جوعارى.

Abai.kz