«اگروونەركاسىپ كەشەنى ەكونوميكاداعى باستى قوزعاۋشى كۇشتىڭ بىرىنە اينالۋعا ءتيىس.  بيزنەس تە، مەملەكەت تە وسىعان مۇددەلى. بۇل، ەڭ الدىمەن، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان ماڭىزدى. اۋىلداعى اعايىننىڭ تۇرمىسى دا وسى سالاعا تىكەلەي بايلانىستى»، - پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ.

---

2024 جىلى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا سالانىڭ جىل سايىنعى جەتكىلىكسىز قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى شەشىلدى.

كوكتەمگى ەگىس، ەگىن جيناۋ جۇمىستارىنا جانە اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكاسىنىڭ ليزينگىنە قوماقتى قاراجات ءبولىندى. العاش رەت جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەندىرۋ كولەمى جىلدىق 5%-بەن  580 ملرد تەڭگەگە دەيىن جەتكىزىلدى, ال وتكەن جىلدارى بۇل كولەم 160 ملرد تەڭگەدەن اسپادى.  قابىلدانعان شارالار فەرمەرلەرگە بارلىق قاجەتتى اگروتەحنيكالىق شارالاردى تولىق كولەمدە وتكىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. پايدالاناتىن ەليتالىق تۇقىمداردىڭ ۇلەسى 7,1%-دان 9%-عا دەيىن ءوستى.

قارىز الۋشىلاردىڭ 90%-ىن شاعىن جانە ورتا شارۋاشىلىقتار قۇرايدى. ولار دامۋعا قاجەتتى رەسۋرستارعا يە بولدى.

ناتيجەسىندە 2024 جىلى قازاقستان سوڭعى 13 جىلدا العاش رەت ءداندى جانە بۇرشاقتى داقىلداردان 26,7 ملن توننا ءونىم جينادى. وسىمدىك شارۋاشىلىعىنداعى ءوندىرىس كولەمى 21,1%-عا جانە مال شارۋاشىلىعىندا 3,2%-عا وسۋى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىمىنىڭ 13,7%-عا ۇلعايۋىنا ىقپال ەتىپ، 8,3 ترلن تەڭگەنى قۇرادى.

بۇگىندە قازاقستاننىڭ اگروونەركاسىپتىك كەشەنى 1,1 ملن-نان استام ادامدى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋدە. بۇل 4 ملن-نان استام ازاماتتىڭ قارجىلىق ءال-اۋقاتىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. اۋىل شارۋاشىلىعى ماڭىزدى ەكونوميكالىق سەكتورعا عانا ەمەس الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتىڭ نەگىزگى فاكتورىنا اينالۋدا.

«قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق ماقساتى – ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى باستى اگرارلىق ورتالىقتىڭ بىرىنە اينالۋ. وسى ماقساتقا قول جەتكىزەمىز دەسەك، ەڭ الدىمەن، ءونىمدى جوعارى دەڭگەيدە وڭدەۋگە كوشۋىمىز قاجەت»، - قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وتاندىق ازىق-تۇلىك ءوندىرىسى 3,2 ترلن تەڭگەءنى قۇرادى، ناقتى كولەم يندەكسى 102,9% دەڭگەيىندە قالىپتاستى.

وڭدەلگەن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ۇلەسى 40%-دى قۇرادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ قايتا وڭدەلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ ۇلەسىن 70%-عا جەتكىزۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن 2028 جىلعا دەيىن اۋىل شارۋاشىلىق ءونىمىن قايتا وڭدەۋدى دامىتۋ جونىندەگى كەشەندى جوسپار بەكىتىلدى.  ونىڭ شەڭبەرىندە 2024 جىلى 279,6 ملرد تەڭگە سوماعا 286 جوبا پايدالانۋعا بەرىلدى. وسىمدىك مايى مەن ۇن ءوندىرىسىن قوسا العاندا، ىشكى سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ەكسپورتتىق الەۋەتتى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

كەشەندى جوسپار وڭدەۋشى كاسىپورىنداردى قولجەتىمدى شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر بەرۋگە باعىتتالعان. بۇل ءوز كەزەگىندە ەكونوميكانىڭ وسۋىنە جانە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى.

2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە 11 تاۋار ءتۇرى بويىنشا ىشكى نارىق 100%-عا (بيداي ۇنى، تۇز، نان، كۇرىش، ماكارون، كۇنباعىس مايى، كارتوپ، قوي ەتى، سيىر ەتى، ءسابىز، قيار) قامتاماسىز ەتىلدى. ال 13 ازىق-تۇلىك تاۋارلارى بويىنشا قامتاماسىز ەتىلۋى 80%-دى (تاۋىق جۇمىرتقاسى، جىلقى ەتى، قىزاناق، ءسۇت، قاراقۇمىق جارماسى، قىرىققابات، بۇرىش، پياز، اسحانا قىزىلشاسى، اشىتىلعان ءسۇت ونىمدەرى، ماي، الما) قۇرايدى.

يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋ ماقساتىندا 2027 جىلعا دەيىن جالپى سوماسى 2,1 ترلن تەڭگەنى قۇرايتىن 570 جوبانى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانعان. بۇل اۋىلدارداعى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋ مەن ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن كوتەرۋ ءۇشىن قوسىمشا مۇمكىندىكتەر بەرەدى.

سونىڭ ىشىندە مال شارۋاشىلىعى سالاسىندا – 152,1 ملرد تەڭگەگە 105 جوبا، ءسۇت-تاۋارلى فەرمالار سالۋ بويىنشا – 263 ملرد تەڭگەگە 101 جوبا، قۇس شارۋاشىلىعىندا – 397,7 ملرد تەڭگەگە 31 جوبا، قايتا وڭدەۋ سالاسىندا – 582,6 ملرد تەڭگەگە 108 جوبا جوسپارلانعان.

اوك-كە ينۆەستيتسيالار تارتۋ ەكونوميكالىق وسۋگە ىقپال ەتىپ, اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدى ىنتالاندىرادى.

استىق ءوندىرىسى مەن ەكسپورتىن ۇلعايتۋ اگرارلىق سەكتور وكىلدەرىنىڭ تابىسىن ارتتىرادى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن نىعايتۋ تۋرالى تاپسىرماسى شەڭبەرىندە ءداستۇرلى وتكىزۋ نارىقتارىن ساقتاۋ، ەكسپورتتى ءارتاراپتاندىرۋ بويىنشا جۇمىستار جالعاسۋدا.

قازاقستان وڭىردەگى استىقتىڭ ءىرى ەكسپورتتاۋشىسى جانە جىل سايىن شامامەن 8-9 ملن توننا استىق ەكسپورتتايدى. ونىڭ 6,5-7,5 ملن تونناسى بيداي قۇرايدى. 2024 جىلى 8,1 ملن توننا ەكسپورتتالدى.

ورتالىق ازيا ەلدەرى، اۋعانستان، قىتاي، تۇركيا، يران، يتاليا سياقتى ءداستۇرلى نارىقتار، بارلىعى 24 ەل. يران مەن ازىربايجانعا جونەلتۋلەر جانداندىرىلدى.

مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ماڭىزدى قادامدارىنىڭ ءبىرى - «اۋىل اماناتى» باعدارلاماسى. باعدارلاما اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن كوتەرۋگە ارنالعان جانە جالپى الەۋمەتتىك مۋلتيپليكاتيۆتى اسەر بەرەدى: ءاربىر جاڭا اگروجوبا جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن تومەندەتۋگە ىقپال ەتە وتىرىپ، اۋىلدا جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشادى.

باعدارلاما اياسىندا 2023 جىلدان باستاپ 16,4 مىڭنان استام جۇمىس ورنى قۇرىلدى.

2024 جىلى 744 جاڭا جۇمىس ورنىن قۇرۋمەن 6,5 ملرد تەڭگەگە 580 ميكروكرەديت بەرىلدى. 3,6 ملرد.تەڭگەگە 145 اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆى قارجىلاندىرىلدى.

ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى مەن ءداندى داقىلداردىڭ ونىمدىلىگى قازاقستان حالقىنىڭ ەكونوميكاسى مەن ءال-اۋقاتىنا مۋلتيپليكاتيۆتى اسەر ەتەدى. قايتا وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ، الەۋمەتتىك سالانىڭ، حالىقارالىق ساۋدانىڭ، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن ءوندىرۋدىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرەدى.

مەملەكەت ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ەڭبەك ونىمدىلىگىن، وتاندىق ءونىمنىڭ حالىقارالىق نارىقتارداعى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى جۇمىستى جالعاستىرۋدا.

قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى

Abai.kz