ءماجىلىس دەپۋتاتى ەدىل جاڭبىرشين قولدانىستاعى زاڭنىڭ اياسىندا جاپپاي كوشەدەگى بۇرالقى يتتەردى ۇستاپ، قاماۋ شارالارىن ىسكە اسىرۋ، اگرەسسيا كورسەتكەندەرىن جانە جۇقپالى اۋرۋمەن اۋراتىندارىن ەۆتانازيا جاساۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋ تۋرالى باستاما كوتەردى.

ەدىل جاڭبىرشين ءوز دەپۋتاتتىق ساۋالىن قر پرەمەر-ءمينيسترى ولباس بەكتەنوۆتىڭ اتىنا جولداعان.

ەدىل جاڭبىرشين، ءماجىلىس دەپۋتاتى:

– وتكەندە عانا ماڭعىستاۋ وڭىرىندە بولعان وقيعا بارشا اتا-انالاردىڭ ۋايىمىن كۇشەيتتى. وزدەرىڭىز دە ەستىپ-ءبىلىپ وتىرسىزدار، 16 جاستاعى بالا يتكە تالانىپ، اۋىر جاعدايدا اۋرۋحاناعا ءتۇستى.

بىرەۋلەر «قازىر ەشتەڭەگە تاڭ قالۋعا بولمايدى، وندا تۇرعان نە بار؟» دەۋى مۇمكىن، بىراق مانىسىنە تەرەڭ ۇڭىلسەك، بۇل وقيعا بىرنەشە قوعامدىق پروبلەمانىڭ بەتىن اشىپ بەردى.

بىرىنشىدەن، يتكە تالانعان بالانىڭ جاسى 16-دا ەكەنىن ەسكەرۋ كەرەك. ونىڭ ورنىندا 3-4 جاستاعى ءبۇلدىرشىن بولسا، جاعدايىنىڭ قانداي بولاتىنىن ەلەستەتۋ قيىن.

ەكىنشىدەن، بۇل – اقپارات قۇرالدارىندا جازىلىپ، رەزونانس تۋدىرعان وقيعا. سوعان وراي، وبلىستىق اۋرۋحانادا يتكە تالانعان بالاعا قاجەتتى ەم-شارانىڭ ءبارى جاسالىندى.

بىراق، اۋىلداردا يت تالاعان بالانىڭ بارىنە دۇرىس مەديتسينالىق كومەك دەر كەزىندە جاسالىپ جاتىر ما، ارينە جوق!

ۇشىنشىدەن، دەنە جاراقاتى جازىلار، ال بالانىڭ پسيحيكاسىنا كەلتىرىلگەن زاقىم مەن ونىڭ سالدارىن كىم ويلايدى؟! بۇل دەرت ءومىر بويى ادامنىڭ تاعىدىرىنا كەرى اسەر ەتپەي مە؟

سوڭعى كەزدە بالالاردى قويىپ، بۇرالقى يتتەر ەرەسەكتەرگە شابۋىل جاساعان وقيعالار دا كوبەيىپ كەتتى. سوندا بۇرالقى، اش يتتەردى تىيا الماساق، جاس بالا مەن قورعانسىز كارىلەردى ولاردان قورعاي الماساق، ءبىز كىمبىز؟!

بۇرالقى يتتەر تۋرالى ءسوز بولسا، جانۋارلار قۇقىعىن قورعاۋشى كەيبىر ۇيىمدار ورە تۇرادى. تۇسىنەمىز، ولار يۋسايد سياقتى باتىستىق ۇيىمداردان العان گرانتتارىنىڭ اقشاسىن اقتاۋى كەرەك بولار. بىراق، جانۋارلار قۇقىعى ادام قۇقىعىنان جوعارى بولعانى ما؟!

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى بايلىعى – ادام، ال مەملەكەتتىڭ مىندەتى – اۋەلى ءار ازاماتتىڭ بەيبىت جانە قاۋىپسىز ەلدە ءومىر سۇرۋىنە جاعداي جاساۋ. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، ادامنىڭ قاۋىپسىزدىگى ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى ءتيىس!

وسىدان 20 جىل بۇرىن الماتى وبلىسى، تالعار قالاسىندا بەس جاسىندا يت تالاعاننان كەيىن ءتىلى ساقاۋلانىپ نەۆرالگيا اۋرۋىنا شالدىققان كىشكەنتاي بالانىڭ تاعدىعىرىن بىلەتىن بولارسىز. ونىڭ اتا-اناسى قىزىن ەمدەتۋ ءۇشىن قانشا ۋاقىت، قانشا قاجىر، قانشا قاراجات جۇمسادى – ونى كىم ەسەپتەدى، كىم كومپەنساتسيا تولەدى؟ ەشكىم.

مۇنداي وقيعالار ەل ىشىندە كوپ.

وسىنداي وقيعالاردى الگى شەتەلدەن گرانتالعىش ۇيىمدار نەگە كوتەرمەيدى؟ نەگە زەرتتەمەيدى؟

بۇرالقى، قاڭعىباس، اۋرۋ يتتەردىڭ «قۇقىعىن» قورعاۋشىلار ەڭ الدىمەن يتكە تالانىپ، اۋرۋحاناعا تۇسكەن باسقا ەمەس، ءوز بالاسى دەپ ەلەستەتىپ كورسىن!

قولدانىستاعى زاڭناما اياسىندا بۇرالقى يتتەردى ۇستاپ، ولارعا ستەريليزاتسيا، ەكپە جاساپ، قايتادان بوس جىبەرۋ قاراستىرىلعان. بىراق مۇنداي پراكتيكا ءبىزدى الاڭداتىپ وتىرعان پروبلەمانىڭ شەشىمىن تابۋعا كومەكتەسپەدى. رەسمي ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك

ەلىمىزدە جىل سايىن 38 مىڭنان استام ادامدى يتتەر قابادى. ويلانىپ قاراڭىزدارشى سوندا كۇنىنە 104 ادامدى يتتەر تالايدى. ال ونىڭ كەمىندە جارتىسى – 14 جاسقا دەيىنگى بالالار. بۇل – رەسمي تسيفرلار، قورقىنىشتى ءارى سۇمدىق ستاتيستيكا.

بىرنەشە ءماجىلىس دەپۋتاتتارى بولىپ، وسى ماسەلەنى رەتتەۋ ءۇشىن زاڭ جوباسىن ازىرلەپ، پارلامەنتتە تالقىلاپ جاتىرمىز. ويتكەنى بوساتىپ جىبەرگەن بۇرالقى يت قوعامعا قاۋىپتى جانە ەكونوميكالىق جاعىناندا ءتيىمسىز بولىپ تۇر.

بىرىنشىدەن، تابيعي تۇرعىدا كوبەيۋ مۇمكىندىگىنەن ايرىلعانىمەن، حايۋان ءوزىنىڭ حايۋاندىعىن قويمايدى. ونىڭ ۇستىنە، قاڭعىسباس يتتەردىڭ باستى ينستينكتى – اشتىقپەن كۇرەس ەكەنى بەلگىلى. اش يت ادامعا شابۋىل جاساۋدان تايىنبايدى. ونىڭ ۇستىنە، قاڭعىباس يتتەر ءتۇرلى جۇقپالى اۋرۋلار تاراتادى.

ەكىنشىدەن، قالا مەن اۋىلدا قاڭعىباس يتتەردىڭ سانى ازايماي وتىرعانىنىڭ ءبىر سەبەبى – ولاردى اسىراپ العان ادامداردىڭ جاۋاپسىزدىعى.

ۇشىنشىدەن، قاڭعىباس يتتەردى ارنايى ءۇي-جايلاردا ۇستاپ، ولاردى كۇتىپ-باعۋعا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قىرۋار اقشا بولىنەدى. ەسەپتەپ كورىڭىزدەر، مەكتەپتە ءبىر بالانى تاماقتاندىرۋعا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن كۇنىنە 840 تەڭگە بولىنەدى، ال ءبىر ءيتتى ستەريليزاتسيا، ۆاكتسيناتسيا، چيپپەن جانە وپەراتسيادان كەيىن كۇتىپ ۇستاۋعا 20 مىڭنان 40 مىڭعا دەيىن قارجى كەرەك ەكەن. ادىلەت قايدا؟ ادامعا دەگەن جاناشىرلىق قايدا؟

سوندىقتان، «جانۋارلارعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ تۋرالى» قر زاڭىنا بىزدەر ۇسىنعان يەسىز، بۇرالقى يتتەردى 15 كۇننەن سوڭ ەۆتانازيا ادىسىمەن ۇيىقتاتۋ نورماسى – گۋمانيستىك شەشىم دەپ بىلەمىن.

بۇل اقش، جاپونيا، يزرايل، فرانتسيا، ۇلىبريتانيا، ليتۆا سياقتى الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە قولدانىلاتىن ءادىس. ءتىپتى سكانديناۆيا ەلدەرىندە رەسەيدەن بۇرالقى يتتەر شەكارادان ءوتىپ كەتسە، بىردەن اتىپ تاستايدى.

وسىعان وراي، قوعامدا قاجەتسىز داۋ كوتەرىپ جۇرگەن كەيبىر «جانۋار قۇقىعىن» قورعاۋشىلار ەڭ الدىمەن ادام قۇقىعى مەن ادام قاۋىپسىزدىگى دەگەن ماسەلەنى ەسكە السىن.

ءتىپتى ولار اقبوكەندەر مەن كاسپيدىڭ يت بالىعى مىڭداپ قىرىلعاندا نەگە باستارىن بۇعىپ ۇندەمەي قالدى؟ الدە باتىستا وتىرعان «ديريجەرلەرى» گرانتتارىن تەك يتتەر مەن مىسىقتاردى قورعاۋ ءۇشىن بەردى مە؟

بۇرالقى يتتەردىڭ ماسەلەسىن قوعامدا جۇيەلى تۇردە شەشۋ ءۇشىن، ۇكىمەت كەلەسى ماسەلەلەردى قولعا الۋى كەرەك:

ءبىرىنشى، وزدەرىن «زووقورعاۋشىلارمىز» دەپ تىركەلگەن بارلىق ۇيىمداردىڭ قانداي كوزدەردەن جانە قانداي ماقساتتا قارجى العانىن تەكسەرۋ قاجەت;

ەكىنشى، ازاماتتاردى، پارلامەنت دەپۋتاتتارى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق-دا بالاعاتتاپ، قارالاۋ، جالا جابۋ فاكتىلەرىن زەرتتەپ جانە زەردەلەپ، ولاردى ۇيىمداستىرىپ وتىرعان تۇلعالاردى انىقتاپ، ولاردىڭ ءىس-قيمىلىنا قۇقىقتىق باعا بەرىلۋى ءتيىس;

ءۇشىنشى، قولدانىستاعى زاڭنىڭ اياسىندا جاپپاي كوشەدەگى بۇرالقى يتتەردى ۇستاپ، قاماۋ شارالارىن السىن، اگرەسسيا كورسەتكەندەرىن جانە جۇقپالى اۋرۋمەن اۋراتىندارىن ەۆتانازيا جاساۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرسىن.

قۇرمەتپەن، «AMANAT» فراكتسياسىنىڭ مۇشەلەرى.

Abai.kz