قىزىل اسكەردىڭ اشىقپاۋىن قامتاماسىز ەتكەن

اتى اڭىزعا اينالعان سەمەي ەت كومبيناتى 1931 جىلى اشىلعان بولاتىن. ول ءاۋ باستان –اق بۇكىلوداقتىق ماڭىزعا يە كاسىپورىندار قاتارىنان سانالدى. كوپ ۇزاماي –اق ءوندىرىس ورىنى قۋاتتىلىعى جاعىنان ماسكەۋ مەن لەنينگراد (قازىرگى سانكت-پەتەربۋرگ) كومبيناتتارىن ارتقا تاستاپ، وداقتا ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى. دايىن ءونىم، كەڭەستەر وداعىنىڭ بارلىق دەرلىك قالالارىنا جونەلتىلىپ وتىردى. كاسىپورىن نەگىزىنەن قوي مەن سيىر ەتىن وڭدەيتىن.

كومبيناتتىڭ ماڭىزى سول، مۇندا سوعىس نەمەسە تابيعات اپاتى جايىنا قاجەت مەملەكەتتىك قور ساقتالدى. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ول قويمادا 7000 توننا مۇزداتىلعان ەت، 2 000 000 بانكا كونسەرۆى جانە 5 000 استام شۇجىق بولدى. اتاپ وتەرلىگى، ەت ونىمدەرىنەن بولەك مۇندا مالدان الىناتىن البۋمين، گەماتوگەن، ينسۋلين، پەپسين، پانكرەاتين، پەپتون سياقتى مەديتسينالىق پرەپاراتتار، ءىرى قارا شەگىنەن جاسالاتىن حيرۋرگيالىق ءجىپتى شىعارىلاتىن ەدى.

سويىلاتىن مال سول كەزدەگى سەمەي، پاۆلودار، تالدىقورعان، شىعىس قازاقستان وبلىستارىنان، رەسەيدەن جانە مونعوليادان جەتكىزىلدى.

مايدانعا- 100 ميلليون كونسەرۆى

سوعىس باستالىسىمەن-اق كومبيناتقا زور سالماق ءتۇستى. ەڭ الدىمەن جۇمىسشى ەر ادامداردىڭ باسىمى مايدانعا الىندى. ولاردىڭ ورىنىن ايەلدەر مەن جاسوسپىرىمدەر باستى. ال تسەحتار توقتاعان جوق. كەرىسىنشە، ءونىم كولەمىن ارتتىرا ءتۇستى. ازىق-تۇلىكتىڭ ءبارى تولىعىمەن اسكەر قاجەتىنە جىبەرىلىپ جاتتى. سيىر مەن قوي ەتى، كونسەرۆىلەر، شۇجىقتىڭ سان ءتۇرى كۇندەلىكتى توننالاپ، «جەڭىس ءۇشىن» ۇرانىمەن باتىسقا جونەلتىلدى، سونداي-اق وسىندا شىعارىلاتىن مەديتسينالىق پرەپاراتتارعا دەگەن سۇرانىس تا كۇرت كوبەيدى. ەت جەتىسپەۋشىلىگى سەزىلگەن سوڭ، مىڭداعان باس مال وداقتاس سانالعان موڭعول ەلىنەن ايدالىنىپ اكەلىندى.

مىنا ساندارعا نازار اۋدارايىق، سوعىس جىلدارىندا سەمەي كومبيناتى مايدانعا 100 ميلليون قالبىر بۇقتىرىلعان ەت جىبەرگەن.

سوعىس باستالعاندا كومبيناتتان ەكى مىڭنان استام ادام مايدانعا الىندى. ال ولاردىڭ ورىنىن شالدار مەن ايەلدەر 13-14 جاستان ەندى اسقان جاسوسپىرىمدەر باستى.

ونىمنەن بولەك ەت كوبيناتىنىڭ مايدانعا دەپ 100 ميلليون سوم  قارجى اۋدارعانى تاعى بار. سونىمەن قاتار، جۇمىسشىلار اش-جالاناش ءجۇرىپ، اسكەري ۇشاقپەن تانك جاساۋعا دا قاراجات جيناپ بەرگەن.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان جىلدارداعى توقىراۋدىڭ كەزەگىندە ءوندىرىس ورنىن دا اينالىپ وتپەدى. دەگەنمەن 2003 جىلى سەمەي ەت كوبيناتى سەرىكتەستىك بولىپ قايتا قۇرىلىپ، كاسىپورىننىڭ جاڭا تاريحى باستالدى.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz