الگىندە پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى ء(ماجىلىس) جاڭا سالىق كودەكسى جوباسىن قابىلداعانى بەلگىلى. جاڭا كودەكسكە سايكەس، اقشا اينالىمى 40 ميلليون تەڭگەدەن اساتىن كاسىپكەرلەر بۇرىنعى 12%-دىڭ ورنىنا 16% ققس تولەۋى قاجەت بولادى. قابىلدانعان وزگەرىستەر 2026 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەنەدى.

بۇل نورما اسىرەسە، شاعىن جانە ورتا بيزنەس يەلەرىنىڭ الاڭداۋشىلىعىن تۋدىردى. قوعامدا جاڭا سالىق كودەكسىن قولداۋشىلار دا، قارسى پىكىر بىلدىرۋشىلەر دە بار. قوعامدا تالقىلانىپ جاتقان ساۋالداردىڭ ءبىرسىپىراسى مىناۋ: جاڭا سالىق كودەكسى شاعىن، ورتا جانە ءىرى بيزنەسكە قالاي اسەر ەتەدى؟ بۇل وزگەرىستەر كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ كەڭەيۋىنە اكەلىپ سوقتىرماي ما؟ جاڭا سالىق كودەكسى قازاقستان ەكونوميكاسىنا وڭ ناتيجە بەرە مە، الدە تەرىس سالدارى باسىم بولا ما؟

وسى رەتتە ءبىز ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنە جۇگىندىك.

سۋرەت: el.kz سايتىنان الىندى.

ساپارباي جۇباەۆ، ەكونوميست:

– جاڭا كودەكستە شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە تىكەلەي اۋىرتپالىق تۇسىرىلمەگەنىمەن، ققس شەگى 80 ملن-نان 40 ملن تەڭگەگە تومەندەدى. بۇل كەي كاسىپكەرلەردىڭ ققس تولەۋشى رەتىندە تىركەلۋىنە اكەلۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، بۇل سالىق تۇتىنۋشىدان جينالىپ، مەملەكەتكە وتكىزىلەتىندىكتەن، كاسىپكەرلەردىڭ تابىسىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتپەيدى. باعا ءسال ءوسۋى مۇمكىن.

ءىرى بيزنەسكە كەلسەك، ولاردىڭ بيۋدجەتكە قوساتىن ۇلەسى ارتۋى ءتيىس بولاتىن. الايدا كەيبىر ءىرى كورپوراتسيالار مەن كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالار ققس مولشەرلەمەسىن دۇنيەجۇزىلىك ورتاشا دەڭگەي – 20-25% ورنىنا 16%-عا دەيىن تومەندەتىپ، تولىق كولەمدە سالىق تولەۋدەن جالتارۋعا تىرىسادى. بۇل مەملەكەتتىڭ قارجى ساياساتىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

جاڭا سالىق كودەكسى كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ ارتۋىنا تىكەلەي سەبەپ بولمايدى. سەبەبى شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە سالىستىرمالى تۇردە، ايتارلىقتاي اۋىرتپالىق تۇسپەگەن. سوندىقتان بۇل سەكتور كولەڭكەگە كەتۋگە ىنتالى ەمەس.

ال ءىرى بيزنەس سۋبەكتىلەرى – شەتەلدىك كومپانيالار مەن كۆازيمەملەكەتتىك كاسىپورىندار – زاڭ اياسىندا جۇمىس ىستەۋگە مىندەتتى بولعاندىقتان، ولاردىڭ كولەڭكەلى ايماققا كوشۋ ىقتيمالدىعى جوقتىڭ قاسى.

جاڭا سالىق كودەكسىنىڭ وڭ جانە تەرىس جاقتارى بار. ەڭ باستى ارتىقشىلىعى – بيۋدجەتتىك تۇسىمدەردى ارتتىرۋعا باعىتتالعانى. 2024 جىلى شىعىندار 21 ترلن تەڭگەدەن اسىپ، سالىقتىق تۇسىمدەر تەك 12,5 ترلن تەڭگەنى قۇرادى، قالعان تاپشىلىق ۇلتتىق قور ەسەبىنەن جابىلدى. 2025 جىلعا شىعىندار 25,5 ترلن تەڭگە دەپ جوسپارلانسا دا، تۇسىمدەر بۇرىنعى دەڭگەيدە قالىپ وتىر.

پرەزيدەنت 2019 جىلى پروگرەسسيۆتى تابىس سالىعىن ەنگىزۋدى تاپسىرعانىمەن، ول تەك 2025 جىلى ىسكە اسپاق. جانە ول 33 ملن تەڭگەدەن جوعارى تابىس تاباتىن 26-27 مىڭ ادامعا عانا قاتىستى.

كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى 20%-دان 25%-عا كوتەرىلگەنىمەن، دامىعان ەلدەرمەن سالىستىرعاندا ءالى دە تومەن. ققس مولشەرلەمەسى 20%-عا دەيىن كوتەرىلۋى كەرەك بولسا دا، 16%-عا دەيىن تومەندەتىلدى. بۇل بيۋدجەت كىرىسىن شەكتەيدى.

قوسىمشا سالىقتاردان تۇسەتىن تابىس شامامەن 2-2,5 ترلن تەڭگە، ال تاپشىلىقتى جابۋ ءۇشىن تاعى 3-3,5 ترلن تەڭگە قاجەت. سوندىقتان ۇلتتىق قورعا تاۋەلدىلىك ساقتالادى.

جالپى، سالىق كودەكسى بيۋدجەتكە تەك 50 پايىز شاماسىندا وڭ اسەر ەتەدى. ەكونوميكالىق وسىمگە تەجەۋ بار، بىراق كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور مەن اۋىل شارۋاشىلىعىندا الەۋەت مول. 250-گە جۋىق كۆازيمەملەكەتتىك ۇيىم جەكەشەلەندىرىلمەك. مەملەكەتتىك شىعىنداردى وڭتايلاندىرۋ، اسىرەسە ۇكىمەت پەن كۆازيسەكتوردىڭ 10%-عا دەيىنگى بيۋدجەت شىعىنىن قىسقارتۋ ماڭىزدى.

سۋرەت: aikyn.kz سايتىنان الىندى.

باۋىرجان ىسقاقوۆ، ەكونوميست:

– جاڭا سالىق كودەكسى شاعىن، ورتا جانە ءىرى بيزنەسكە ءارتۇرلى دەڭگەيدە اسەر ەتەدى. ەڭ الدىمەن، شاعىن بيزنەسكە قاتىستى جەڭىلدەتىلگەن رەجيمدەردىڭ قىسقارىپ، اينالىمنان تۇسكەن تابىسقا سالىناتىن سالىق شەگىنىڭ تومەندەۋى بيزنەستىڭ رەسمي جۇمىس ىستەۋىنە جانە دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. الايدا بۇل رەتتە سالىقتىق اكىمشىلىك جۇكتەمەنىڭ ارتۋى دا بايقالادى. ەسەپتى تسيفرلىق تۇردە جۇرگىزۋ مىندەتتەلىپ، باقىلاۋ كۇشەيەدى.

ورتا بيزنەسكە كەلسەك، بۇرىنعى بولشەكتەنگەن جەڭىلدىكتەردىڭ ورنىنا بىرىڭعاي كورپوراتيۆتىك سالىق ستاۆكالارى ەنگىزىلۋدە. ينۆەستيتسيالىق شىعىنداردى جىلدام شەگەرۋ مۇمكىندىگى — بۇل ساناتتاعى كاسىپكەرلەر ءۇشىن ءتيىمدى. الايدا بۇرىنعى سالىقتىق ارتىقشىلىقتاردىڭ جويىلۋى وپەراتسيالىق شىعىنداردىڭ وسۋىنە اكەلۋى مۇمكىن. قىزمەت كورسەتۋ سەكتورى ءۇشىن بۇل تابىستىڭ تومەندەۋىنە الىپ كەلۋى ىقتيمال.

ءىرى بيزنەسكە كەلەتىن بولساق، ديۆيدەندتەرگە بەرىلەتىن جەڭىلدىكتەر قىسقارىپ، ترانسفەرتتىك باعا مەن ىشكى كاپيتاليزاتسيا ەرەجەلەرى كۇشەيەدى. بۇل سالىقتان جالتارۋدىڭ جولدارىن ازايتسا دا، كەيبىر كاپيتالدىڭ وفشورعا اۋىسۋ قاۋپىن ارتتىرۋى مۇمكىن. جالپى العاندا شاعىن بيزنەس تسيفرلىق ەسەپكە كوشىپ، اكىمشىلىك جۇكتەمە ارتادى.

ورتا بيزنەس ينۆەستيتسيالىق جەڭىلدىكتەر الادى، بىراق وپەراتسيالىق شىعىندار ءوسۋى مۇمكىن. ءىرى بيزنەس ءۇشىن جاڭا ەرەجەلەر تولەم قابىلەتتىلىگىنە اسەر ەتىپ، مەملەكەت ساياساتىن قايتا قاراۋعا سەبەپ بولۋى ىقتيمال.

كودەكستە سالىق جۇكتەمەسى تابىسپەن بىرگە پروگرەسسيۆتى وسەتىن جۇيە قاراستىرىلعاندىقتان، بۇل كاسىپكەرلەردىڭ زاڭدى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە دەگەن ىنتاسىن ارتتىرادى. سونىمەن قاتار، ونلاين كاسسالار مەن تسيفرلىق ەسەپ جۇيەلەرىنىڭ ەنگىزىلۋى كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ جولىن كەسەدى. تسيفرلاندىرۋ – بۇل سالاداعى باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، زاڭسىز كاسىپكەرلىكتى ازايتۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالى.

جاڭا سالىق كودەكسىنىڭ وڭ اسەرلەرى بار. اتاپ ايتقاندا، سالىق بازاسىنىڭ كەڭەيۋى، بيۋدجەتتىڭ تۇراقتىلىعىنىڭ ارتۋى، ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەر مەن ءادىل باسەكەلەستىك ورتاسىنىڭ قالىپتاسۋى. سونىمەن قاتار، كولەڭكەلى سحەمالاردىڭ ازايۋى جانە وندىرىستىك سەكتوردىڭ دامۋىنا جول اشۋى مۇمكىن.

دەگەنمەن، كەيبىر تەرىس ىقپالدار دا بار. اكىمشىلىك اۋىرتپالىقتىڭ ارتۋى ميكرو بيزنەستىڭ جابىلۋىنا اكەلۋى مۇمكىن. تابىسى تومەن سالالاردا باعانىڭ ءوسۋى ينفلياتسياعا سەبەپ بولۋى مۇمكىن. كەيبىر شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن تارتىمدىلىعى تومەن سالالاردا كاپيتالدىڭ سىرتقا شىعۋ قاۋپى دە بار.

قورىتىندىلاي كەلە، جاڭا سالىق كودەكسىنەن وڭ ناتيجە كۇتۋگە بولادى. الايدا بۇل تيىمدىلىك تولىق تسيفرلىق باقىلاۋ مەن ءادىل اكىمشىلىك جۇرگىزىلگەن جاعدايدا عانا جۇزەگە اسادى. مەملەكەت تاراپىنان وندىرىستىك سەكتورعا جەڭىلدىكتەر ۇسىنىلسا، بۇل يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى ازايتىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ماتەريالدى دايىنداعاندار: اقبوپە ءنۇرالى، ايگەرىم قازتاي

Abai.kz