بۇكىل الەم ۋكراينانىڭ جاقىندا رەسەيلىك اۋە بازالارىنا جاساعان سوققىلارى تۋرالى ءجيى جازىپ جاتىر.  ۋكرايناعا جاسالعان شابۋىلداردا قولدانىلعان بۇل تۋ-95مس بومبالاۋشى ۇشاقتارىنىڭ كوپشىلىگى كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن 1990 جىلداردىڭ باسىندا قازاقستاننان الىنعان دەلىنەدى. رەسەي بۇل ۇشاقتاردى سۆوپتار مەن قايتارىمسىز اۋدارىمدار ارقىلى قايتارىپ الىپتى.    

رەسەيدىڭ اۋە كۇشتەرىنە ۇلكەن سوققى رەتىندە ۋكراينا جاقىندا رەسەي تەرريتورياسىنىڭ تەرەڭدىگىندە، سونىڭ ىشىندە اركتيكاداعى، سىبىردەگى جانە قيىر شىعىستاعى بازالاردى، ۋكراينا شەكاراسىنان 7000 شاقىرىمنان استام قاشىقتىقتاعى ۇشقىشسىز جانە زىمىراندىق سوققىلاردا 40-تان استام رەسەيلىك اسكەري ۇشاقتى زاقىمدادى نەمەسە جويدى دەپ مالىمدەدى.  

سوققىعا ۇشىراعان ۇشاقتاردىڭ اراسىندا زىمىراندىق شابۋىلداردى باسقارۋ جانە ۇرىس الاڭىنداعى بارلاۋدى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن تۋ-95, تۋ-22م بومبالاۋشى ۇشاقتارى مەن ا-50 ەرتە حابارلاۋ ۇشاعى سياقتى ستراتەگيالىق اكتيۆتەر دە بولدى. 

ۋكراينا قاۋىپسىزدىك قىزمەتى بۇل ءىس-ارەكەت رەسەيگە 7 ميلليارد دوللارعا دەيىن شىعىن كەلتىرۋى مۇمكىن دەپ ەسەپتەيدى. ءبىر قىزىعى، بۇل بومبالاۋشى ۇشاقتاردىڭ كوپشىلىگى، اسىرەسە تۋ-95مس ۇلگىلەرى ەشقاشان پوستكەڭەستىك رەسەيدە جاسالماعان، بىراق 1990 جىلداردىڭ باسىندا قازاقستاننان ۇرلانعان دەگەن بولجام بار. 

قىرعي قاباق سوعىس رەليكتى قايتا پايدا بولعانى انىق. بۇعان دەيىن united24media حابارلاعانداي، كەڭەس وداعى 1991 جىلى ىدىراعان كەزدە ونىڭ وراسان زور اسكەري ارسەنالى جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەتتەردە بولدى. قازاقستان تاڭعالارلىقتاي الەمدەگى ەڭ ۇلكەن تۋ-95مس ستراتەگيالىق بومبالاۋشى-40 فلوتىن وزىنە العان بولاتىن، ونىڭ ىشىندە 27 الىس قاشىقتىقتاعى قاناتتى زىمىراندى مس-16 جانە 13 مس-6. 

وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، رەسەي قازاقستاننىڭ تاجىريبەسىزدىگى مەن كەڭەستىك داۋىردەگى اسكەري ىنتىماقتاستىعىن ءۇنسىز پايدالانىپ، رەسمي رۇقساتسىز ۇشاقتى قايتارىپ الىپتى. 

1992 جىلدىڭ باسىندا رەسەيلىك جانە قازاقستاندىق بومبالاۋشى ۇشاقتاردىڭ ەكيپاجدارى بىرلەسكەن جاتتىعۋلاردى جالعاستىردى. سونداي كەزەڭدەردىڭ بىرىندە قيىر شىعىستاعى ۋكراينكا سياقتى رەسەي بازالارىنا قازاقستاننان ۇشقان تۋ-95مس بومبالاۋشى ۇشاقتارى قايتارىلماعان. ونىڭ ورنىنا رەسەي ەسكى تۋ-95ك ۇلگىلەرىن قايتارىپ بەرگەن.   

ادەيى ايىرباستاۋ ارقىلى ما، الدە قازاقستاننىڭ بومبالاۋشى ۇشاقتارىن قايتارۋدان باس تارتتى ما، ماسكەۋ ونداعان ستراتەگيالىق ۇشاقتارعا يە بولدى. رەسەيلىك دەرەككوزدەر 1992 جىلدىڭ باسىندا تەك 16-18 تۋ-95مس ۇشاعى الىندى دەپ مالىمدەگەنىمەن، ولاردىڭ قانشاسى رەسەي فلوتىنا بەرىلگەنى تۋرالى سۇراقتارعا قاتىستى ناقتى دەرەكتەر جوق. 

بۇل جەردە ءبىز ۋكراينانىڭ ەرەكشە كەلىسىمى تۋرالى دا ايتا كەتكەندى ءجون سانايمىز. 1999 جىلى ۋكراينا ماسكەۋگە بومبالاۋشى ۇشاقتار مەن قاناتتى زىمىرانداردى بەرۋ ارقىلى گاز قارىزىن وتەۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلگەن بولاتىن.  

ول كەزدە ۋكراينا ستراتەگيالىق قارۋلاردىڭ قوماقتى ارسەنالىنا يە بولدى، بىراق ولاردى ۇستاۋعا نەمەسە جانارماي جاعۋعا قاراجاتى جەتپەدى. رەسەي، كەرىسىنشە، ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق كۇشتەرى ءۇشىن بۇل ۇزاق قاشىقتىققا ارنالعان پلاتفورمالاردى قايتارىپ الۋدى ءجون سانادى.    

رەسەيدىڭ قازىرگى ۇزاق قاشىقتىققا ۇشاتىن بومبالاۋشى فلوتى – ۋكراينانىڭ ينفراقۇرىلىمىنا ۇنەمى سوققى بەرۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. قازاقستان ەشقاشان جوعالتقان تۋ-95مس بومبالاۋشى ۇشاقتارى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك پەن وتەماقى العان ەمەس، ال ولاردىڭ ورنىنا قايتارىلعان ەسكى مودەلدەردىڭ تاعدىرى بەلگىسىز كۇيىندە قالىپ وتىر.  

90-شى جىلداردىڭ باسىندا اسكەري تەحنيكانى ءۇنسىز كۇيدە اۋىستىرۋدان باستالعان وقيعا بۇگىنگى ۇرىس دالاسىنداعى شىندىققا سايكەس كەلەدى. ءدال سول ۇشاقتار ءالى دە بەلسەندى تۇردە قولدانىستا نەمەسە قازىرگى ۋاقىتتا رەسەيلىك اسفالتتاعى جانىپ جاتقان سىنىقتار بولۋى ابدەن مۇمكىن.  

Abai.kz