سانالى ازاماتتار قۇرمەتتەۋگە ءتيىس قوعامدىق ءتارتىپ دەگەنىمىز ادامداردىڭ جۇمىس، ءوندىرىس جانە قوعامدىق ومىردە الەۋمەتتىك ورتاق كاسىپپەن جالپىلىق مۇددەنى قورعاۋداعى ءسوزسىز بايسۇنۋعا ءتيىس ارەكەت ولشەمدەرى مەن كوپتىڭ ورتاق مۇددەسىن قورعايتىن ەرەجەلەر جيىنتىعى. الەۋمەتتىك ءتارتىپ قوعامدىق ءتارتىپ، الەۋمەتتىك ورتا ءتارتىبى، زاڭدىق باسقارۋ ءتارتىبى، قوعامدىق تازالىق ءتارتىبى، جول قاتىناس ءتارتىبى قاتارلىلاردى قامتيدى.

قوعامدىق الەۋمەتتىك ءتارتىپ كوپشىلىكتىڭ ورتاق يگىلىگى مەن قوعامدىق ءومىردىڭ ناقتى تالابىنا ۋاكىلدىك ەتەدى. كەمەلدى الەۋمەتتىك ءتارتىپ ورناتۋ – قوعامنىڭ ورنىقتى دامۋىنىڭ باستى تالابى. قوعامدىق اۋىزبىرشىلىكتى نىعايتۋدىڭ العى شارتى. مەملەكەتتىڭ العا قويعان ماقساتتارىنا جەتۋدەگى ىرگە تاسى بولىپ تابىلادى.

قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋدىڭ تاريحي تۇرعىدان العاندا ەكى ءتۇرلى جولى بار. ول: مۇرال مەن زاڭ. الەۋمەتتىك ءتارتىپتى ساقتاۋ مۇرالدىق قاعيدالار مەن زاڭدىق ءتارتىپتىڭ اياسىندا مۇمكىن بولادى. سول سەبەپتى ادامداردىڭ رۋحاني تاربيەسى باستى ورىندا تۇرادى. مۇرالدىق جاۋاپكەرشىلىكتى جەتىلدىرگەندە عانا ادامداردىڭ قوعامدىق تارتىپكە، زاڭ ەرەجەلەرگە تۇسىنىگى ارتادى. سانالى تۇردە قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتايتىن بولادى.

ۇلى گرەك ويشىلى اريتوتيل: «زاڭ دەگەنىمىز ءتارتىپ. كەمەلدى زاڭ بولعاندا عانا ورنىقتى ءتارتىپ بولادى» دەپ ايتىپ كەتكەن. ادامزات قوعامى دامىپ بۇگىنگى كۇنگە جەتكەندە دە ەشقانداي مەملەكەت زاڭ مەن ءتارتىپسىز ءومىر سۇرمەيدى.

قوعام دامىعان سايىن زاڭعا دەگەن قاجەتتىلىك سولعۇرلىم ارتادى. ادامداردىڭ زاڭدىق ساپاسى مەن زاڭدىق تۇيسىگى دە سولعۇرلىم جوعارى بولادى. زاڭ مەن ءتارتىپ بولعاندا عانا قوعام ورنىقتى داميدى.

سانالى ازاماتتار ءۇشىن الىپ ايتقاندا زاڭ ءارى جۇمساق ءارى قاتال. ءسىز شاراسىز حالگە تاپ بولساڭىز زاڭ ءسىزدىڭ مۇددەڭىزدى قورعايدى، ماسەلەڭىزدى شەشىپ بەرەدى. ال اردان اتتاپ، زاڭ ەرەجەلەرگە باعىنباي قىلمىس جاساساڭىز زاڭ ءسىزدى سوتتايدى، ۇكىم كەسەدى، تاۋبەڭىزگە كەلتىرەدى. قاتەلىگىڭىزدى تانۋعا مۇرسات بەرەدى.

زاڭ مەن ءتارتىپ قوعامنىڭ، ازاماتتاردىڭ مۇدەسىن قورعاۋ ءۇشىن باستى كەپىل. سول سەبەپتى دە ءاربىر ازامات قوعامدىق قاتىناستا زاڭدا بەلگىلەنگەن ارەكەت ولشەمدەرىن باستى نازاردا ۇستاۋى كەرەك. قوعامنىڭ ورنىقتىلىعى مەن دامۋىنا سانالى تۇردە ۇلەس قوسۋى كەرەك.

ول ءۇشىن زاڭ مەن تارتىپكە مۇقيات بويسۇنۋى، زاڭ مەن تارتىپكە مۇرىن شۇيىرەتىن كەرەناۋلىقتان ارىلۋى كەرەك.

Abai.kz