اسەمپاز بولما ارنەگە
ونەرپاز بولساڭ، ارقالان.
سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە،
كەتىگىن تاپ تا، بار، قالان! 

بۇل العاش مەكتەپ ەسىگىن اشىپ، قارا تانىپ، ەجىكتەپ ءارىپ وقىپ، حاكىم ابايدىڭ رۋحاني الەمىمەن تانىسكاندا ساناسىندا ساقتالىپ قالىپ، بۇگىنگە جەتكەن بالالىق شاقتىڭ، جاستىق داۋرەننىڭ، تولىپ-تولىسقان كەزەڭىڭ، ەل اعاسى جاسقا كەلىپ، جاراتىستىڭ قۇدىرەتىن ءوز كوزى، ءوز سەزىمىمەن سەزىنە باستاپ "تولىق ادام" بولۋعا ۇمتىلىس جاساپ كورمەك بولعان پەندەنىڭ جادىندا جاڭعىرىپ تۇراتىن جىر پايعامبارىمىنىڭ ءبىر شۋماعى بولاتىن.

اباي - ءيسى قازاقتىڭ ۇلتتىق پاسپورتى بولدى. ونىڭ كۋاسى شەتەلدە تۋىلىپ، ءبىلىم الىپ، قىزمەت ىستەپ، ەكى مەملەكەتتىڭ، ەكى قوعامدىق فورماتسيانىڭ ىستىق-سۋىعىن وتىز-وتىز جىلدان تەڭ كورىپ، تاعدىرى مەن تابان تىرەر تياناعىن تاۋەلسىزدىكپەن قاۋىشتىرعان مىنا ءبىز دەسەك ارتىق ايتكاندىق بولماس.

قازاق بار دا اباي ماڭگى!

ءبىز ارقاشان دا كۇن سايىن، اپتا اتتاپ، اي اۋناتىپ، مەزگىل اۋىستىرىپ، جىل جىلجىتىپ ابايدى وقىعان سايىن جاڭادان سانامىزعا ساۋلە ءتۇسىپ، كوكىرەك كوزىمىز اشىلعانداي بولادى. ونىڭ رۋحىن بۇرىنعىدان مۇلدە باسقاشا سەزىنىپ، شىت جاڭا ۇعىم مەن تۇيسىككە كەنەلەمىز.

ادامزات وركەنيەت تاريحىندا عاسىرلار كويناۋىنان ءبىر-ءبىرىن تۇتاستىرىپ جالعاپ تۇرعان ءداۋىر بولگىشتىك سيپاتقا ساناۋلى عۇلامالار كەزدەسەدى.  سوندىقتان دا بولار اعىلشىندار ۋيليام شەكسپيردى "ايتىپ تاۋىسۋعا بولمايتىن شەكسپير" دەسە، نەمىستەر يوگانن ۆولفگانگ فون گيوتەنى "ايتىپ، جازىپ جەتكىزۋگە بولمايتىن گيوتە" دەپ تۇيىندەيدى. جاڭا ەرادان بۇرىن تۋىلعان كون ءفۋتسيدىڭ تاعىلىمىن قىتايلار كۇنى بۇگىنگە دەيىن تاپسىرلەپ، جەرىنە جەتكىزە الماي كەلەدى. اباي اتامىز دا ءبىز ءۇشىن سونداي حيكمەت.

ابايدان كەيىن يمپەريانىڭ تەمىر قۇرساۋىندا بولىس-بولىس بولىپ "وڭكەي قيقىمعا" اينالىپ كەتكەن ەل الاشوردا اينالاسىنا جينالىپ، شەتتەرىنەن "جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم", دەپ اھ ۇرىپ، ەلدىكتىڭ جولىن عىلىم، مادەنيەت، بىلىمنەن ىزدەدى.

يمپەريا ىدىراپ، كەنەستىك كەزەڭ باستالعاندا، اتى رەسپۋبليكا بولسا دا، زاتى وتار بولعان ەل قاجىرلى ەڭبەك ەتىپ، زور بوداۋ بەرە وتىرىپ شىعار جولدى يندۋستريالىق سيستەما قالىپتاستىرىرۋدان، عىلىم، ءبىلىم، دەنساۋلىق، الەۋمەتتىك نىساندارىن جاڭارتىپ قۇرۋدان ىزدەدى .

تاۋەلسىزدىك تاڭى اتقاندا، تىزگىن-شىلبىر قولىنا تيگەن ەل مەن ەليتا تىلگە، دىلگە، دىنگە، داستۇرگە بايلانىستى قۇندىلىقتاردىڭ تۋىن بيىك جەلبىرەتۋمەن بىرگە ء"بىرىڭدى قازاق ءبىرىڭ دوس، كورمەسەڭ ءىستىڭ ءبارى بوس", دەپ ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋدىڭ سارا جولىنا ءتۇسىپ، قازاق كوشىنىڭ التىن عاسىرىن باستادى.

1995 جىلى سەمەي وبلىسىندا بۇۇ -نىڭ يۋنەسكو شەڭبەرىندە وتكەن ابايدىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى "ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي، باۋىرىم دەپ" دەگەن اباي قۇندىلىعى بۇدان كەيىنگى كوپ ۆەكتورلى سىرتقى ساياساتىمىزدىڭ تۇپقازىعىنا اينالدى. 

جاڭا قازاقستان تاريح ساحىناسىنا شىعىپ، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك ورناتىپ، ادام كاپيتالىن ءتيىمدى پايدالانۋ ماقساتى كۇن تارتىبىنە ەنگەندە پرەزيدەنت اۋزىمەن ايتىلعان "ادال ادام - ادال ەڭبەك - ادال تابىس" كونتسەپتسياسىنىڭ تامىرى ۇلى ابايدىڭ “تولىق ادام” يدەياسىمەن ۇشتاسىپ جاتىر. مىنە، حاكىم اباي ءبىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزعا اينالىپ كەتتى. بۇدان كەيىن دە دامۋ مەن ورلەۋىمىزدىڭ باعدارشامى بولىپ قالا بەرەدى.

تامىز ايىنىڭ ءبىرى مەن ونى ارالىعىندا قاسيەتتى سەمەي جەرىندە ۇلى ابايدىڭ 180 جىلدىق مەرەيتويى ءار ءتۇرلى باعىتتا دۇركىرەپ ءوتتى. مەرەيتوي مارەسىنە جەتەر كۇنى قاراۋىلدا 180 ءۇي تىگىلىپ، ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردى ايعاقتايتىن ماڭىزدى شارا ءوتتى. سول كۇنى قاسيەتتى قاراۋىلعا 30 مىڭنان استام ادام ات باسىن تىرەپ قۋانىشتى ءبولىسىپ، مەرەكەنىڭ مەرەيىن ءوسىردى.

ءومارالى ادىلبەكۇلى

Abai.kz