قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 80-ءشى سەسسياسىنداعى جالپى دەباتتا ءسوز سويلەدى.  

قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ بايانداماسى

قۇرمەتتى پرەزيدەنت!

قادىرلى باس حاتشى!

قۇرمەتتى دەلەگاتتار!

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى سەكسەن جىلدان بەرى ادامزاتقا تونگەن جاھاندىق cىن-قاتەرلەردى ەڭسەرۋدە باستى ءرول اتقارىپ كەلەدى.

وسى جىلدار ارالىعىندا ۇيىم ءبىزدىڭ ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك، يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ، بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ، ءوسىپ-وركەندەۋ، كەدەيلىكتى ازايتۋ، ورنىقتى دامۋ جانە ادام قۇقىعىن قورعاۋ باعىتىنداعى ورتاق كۇش-جىگەرىمىزدى ىلگەرىلەتۋگە باستاماشى بولدى.

الايدا اقيقاتقا تۋرا قاراۋىمىز كەرەك: الەم تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىرادى. وكىنىشكە قاراي، جاقسى جاققا قاراي وزگەردى دەپ ايتۋ قيىن.

ءدال سول سەبەپتى جەر جۇزىندەگى ميلليونداعان ادام بىرىكككەن ۇلتتار ۇيىمىنا ۇلكەن ۇمىتپەن كوز تىگىپ وتىر.

بۇگىنگى تاريحي كەزدەسۋ – امبەباپ جانە بالاماسى جوق ۇيىمنىڭ ىرگەلى قاعيداتتارى مەن ماقساتتارىنا قانشالىقتى بەيىل ەكەنىمىزدى دالەلدەيتىن ورايلى مۇمكىندىك.

ايتسە دە ءبىز كوپجاقتى ينستيتۋتتارعا دەگەن سەنىمنىڭ داعدارىسقا ۇشىراعانىن ايتپاي كەتە المايمىز.

حالىقارالىقتىڭ قۇقىقتى ورەسكەل بۇزۋ «قالىپتى جاعدايعا» اينالدى. سونىڭ سالدارىنان الەمدەگى تۇراقتىلىققا نۇقسان كەلىپ، حالىقتاردىڭ، ساياسي كوشباسشىلار مەن مەملەكەتتەردىڭ ءبىر-بىرىنە سەنىمى السىرەي ءتۇستى.

قازىرگىدەي الماعايىپ كەزەڭدە ءبارىمىز بۇۇ پوزيتسياسىنىڭ نىعايۋىنا ىقپال ەتىپ، ۇيىمنىڭ قۇبىلمالى زامانعا بەيىمدەلۋىنە قولعابىس ەتۋىمىز قاجەت.

ءوزارا تۇسىنىستىك پەن ىنتىماقتاستىق رۋحى سوعىس ءورتىن تۇتاندىرۋدان باسىم بولۋعا ءتيىس. مەملەكەتتەر باسشىلارى بەيبىتشىلىككە ۇمتىلۋ جولىندا جاۋاپكەرشىلىك ارقالايدى.

قازىرگى بۋىن كوشباسشىلارىنىڭ ارەكەتسىزدىك تانىتۋعا ەش قۇقىعى جوق. ويتكەنى ونىڭ زاردابىن كەلەسى ۇرپاق تارتادى.

وسى ورايدا بىرىكككەن ۇلتتار ۇيىمىن جان-جاقتى رەفورمالاۋ تولاسسىز تالقىلاناتىن تاقىرىپ ەمەس، ناعىز ستراتەگيالىق قاجەتتىلىك ەكەنىنە نازار اۋدارعىم كەلەدى.

بىزگە بۇۇ-نى رەفورمالاۋ جونىندە ناقتى ۇسىنىس ازىرلەيتىن جوعارى كاسىبي جانە ونى ەش ويلانباستان العا جىلجىتاتىن پىكىرلەستەر توبىن قۇرۋ قاجەت. ۇيىم بۇگىنگى سىن-قاتەرلەرگە جانە ەرتەڭگى مىندەتتەرگە ساي بولۋى كەرەك.

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىن جاڭعىرتۋدى كوزدەيتىن مۇنداي باتىل ارەكەت قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن رەفورمالاۋدان باستالۋعا ءتيىس.

قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا ازيا، افريكا جانە لاتىن امەريكاسىنداعى ءىرى ەلدەردىڭ وكىلدەرى روتاتسيا تارتىبىمەن ۇسىنىلۋى كەرەك.

سونىمەن قاتار قازاقستان جاۋاپكەرشىلىگى بار ورتا دەرجاۆالاردىڭ ءۇنى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە بارىنشا انىق ەستىلۋى قاجەت دەپ سانايدى.

ءىس جۇزىندە ورتا دەرجاۆالار قازىردىڭ وزىندە تەڭگەرىمدى ساقتاۋعا جانە ءوزارا سەنىمدى نىعايتۋعا ۇلەس قوسىپ، حالىقارالىق قاتىناستا جاعىمدى ءرول اتقارا باستادى.

ۇلى دەرجاۆالاردىڭ باستارى بىرىكپەگەندە نەمەسە بارشا ادامزاتتى الاڭداتاتىن وزەكتى پروبلەمالاردى شەشۋگە قاۋقارسىزدىق تانىتقاندا، مۇنداي ەلدەر بۇۇ اياسىندا دانەكەرگە اينالادى.

XXI عاسىردا بۇۇ بەدەلىن كوتەرۋ ءۇشىن ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەر بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتىڭ ىرگەسىن بەكەمدەيتىن ناقتى قادامدار جاساۋعا ءتيىس.

ايتپەسە، بۇۇ ۇنەمى ماسەلەنىڭ سالدارىمەن كۇرەسۋدەن كوز اشپايدى. ال پروبلەمانىڭ تۇپكى سەبەپتەرى ءۇستى-ۇستىنە كوبەيە بەرەدى.

ءبىز بۇل ۇدەرىستى ءدال بۇگىننەن باستاي الامىز. ول ءۇشىن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جارعىسىنا بەيىل ەكەنىمىزدى تاعى دا راستاۋىمىز قاجەت.

ەگەمەندىك، اۋماقتىق تۇتاستىق جانە كەز كەلگەن داۋدى بەيبىت جولمەن شەشۋ قاعيداتتارىنىڭ ءبارى مۇلتىكسىز ساقتالۋعا ءتيىس. ۇيىم جارعىسىن قولايىنا قاراي قولدانۋ ونىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەدى.

الەم سەنىمگە، اشىقتىققا جانە ورتاق جاۋاپكەرشىلىككە ارقا سۇيەيتىن جاڭا كونسەنسۋسقا ءزارۋ.

مىسالى، جارعىداعى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان بەرى كەلە جاتقان «جاۋ مەملەكەت» ەرەجەسىن حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ باسىم بولىگى ەسكىرگەن دەپ سانايدى.

سوندىقتان جارعىنى قايتا قاراۋ ماسەلەسىن تالقىلايتىن ۋاقىت كەلدى.

بۇگىندە ءبىز الاڭداتارلىق احۋالعا كۋا بولىپ وتىرمىز: قارۋلانۋدى شەكتەيتىن شارتتار ساقتالمايدى، دەمەك، ستراتەگيالىق تۇراقتىلىقتىڭ دا ىرگەسى سوگىلە باستادى.

2024 جىلى دۇنيە جۇزىندە اسكەردى جاراقتاندىرۋعا كەتكەن شىعىن 2,7 تريلليون دوللاردى قۇرادى. بۇل – رەكوردتىق كورسەتكىش. ال جاھانداعى زورلىق-زومبىلىقتىڭ شىعىنى 20 تريلليون دوللارعا جۋىقتادى.

سوندىقتان الەمدەگى قاۋىپسىزدىك ارحيتەكتۋراسىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ حالىقارالىق قوعامداستىق ءۇشىن ەڭ باستى باسىمدىق بولۋعا ءتيىس.

ءبىز يادرولىق قارۋ قولدانۋ قاۋپىن كۇرت ازايتۋدى، يادرولىق دەرجاۆالار اراسىنداعى جوعارى دەڭگەيدەگى ديالوگتى قايتا باستاۋدى قولدايمىز، كوپجاقتى ارەكەتتىڭ جاندانۋىنا كۇش سالۋىمىز كەرەك دەپ سانايمىز.

كەڭ كولەمدە الىپ قاراساق، سوعىسقۇمارلىق مەنتاليتەتىن ءتۇپ-تامىرىمەن جوياتىن كۇردەلى جۇمىسقا كىرىسكەن ءجون. بۇل جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىن شارۋا. باستىسى، مەملەكەتتەردىڭ بەيبىتشىلىك جولىندا قانشا قارجى جۇمساپ وتىرعانىن مۇقيات باقىلاساق بولعانى.

قازاقستان يادرولىق قارۋسىزدانۋ جانە جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن تاراتپاۋ جونىندەگى جاڭا ديالوگقا دايىن. ءبىز يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ تۋرالى شارتتى كۇشەيتىپ، يادرولىق سىناقتارعا جان-جاقتى تىيىم سالۋ تۋرالى شارتتىڭ ورىندالۋىنا تۇرتكى بولۋ ءۇشىن بەيرەسمي پىكىر الماسۋلارعا ءمان بەرە الامىز.

سونىمەن قاتار ءبىز بۇعان دەيىن ايتقان بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىك قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىمىمىزدى جۇزەگە اسىرۋعا شاقىرامىز.

قازاقستان بەيبىت تۇرعىندارعا وراسان زور زالال كەلتىرىپ، جاھاندىق سەنىمگە سەلكەۋ تۇسىرگەن جانە حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى السىرەتكەن ۋكراينا اينالاسىنداعى داعدارىسقا الاڭداۋلى.

دەگەنمەن اتالعان قاقتىعىستى توقتاتۋ ءۇشىن ەكىجاقتى جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ديپلوماتيالىق كۇش-جىگەردى جالعاستىرىپ، قوس مەملەكەت ۇزاق مەرزىمدى مۇددەلەرىنە ساي كەلەتىن ساياسي يكەمدىلىك كورسەتۋى كەرەك.

تەرريتوريالىق داۋ-دامايدى شەشۋ ەشقاشان وڭاي بولعان ەمەس. ول كەلەشەك ۇرپاقتىڭ قامى ءۇشىن ەكى جاقتىڭ دا بارىنشا ۇستامدىلىق پەن جاۋاپكەرشىلىك تانىتۋىن تالاپ ەتەدى.

وشپەندىلىك پسيحولوگياسى قاقتىعىسقا قاتىسۋشى تاراپتاردىڭ بىتىمگە كەلۋىنە مۇمكىندىك قالدىرماي، قاي-قايسىسىن دا قۇردىمعا جىبەرەدى.

گازاداعى گۋمانيتارلىق داعدارىستىڭ اۋقىمى ءتىپتى قورقىنىشتى. وعان بەي-جاي قاراۋ مۇمكىن ەمەس.

بۇل قاقتىعىستىڭ تاريحي تامىرى تىم كۇردەلى. ءبىز وسى جاۋلاسۋدىڭ تۇپكى سەبەبىن ەسكەرۋسىز قالدىرا المايمىز.

قازاقستان اسكەري ءىس-قيمىلدى دەرەۋ توقتاتۋعا، بەيبىت تۇرعىنداردى تولىق قورعاۋعا جانە حالىقارالىق گۋمانيتارلىق قۇقىق اياسىنداعى كومەكتىڭ كەدەرگىسىز جەتۋىن قامتاماسىز ەتۋگە شاقىرادى.

ءبىز ەكى مەملەكەتتىڭ بەيبىت قاتار ءومىر سۇرۋىنە نەگىزدەلگەن شەشىمدى قۇپتايمىز ءارى بۇۇ-نىڭ جەتەكشى ءرولىن مويىندايمىز.

قازاقستان تاياۋ شىعىستاعى وڭىرلىك بىتىمگەرلىككە باعىتتالعان ارابتىڭ بەيبىت باستاماسى، نيۋ-يورك دەكلاراتسياسى، يبراھيم كەلىسىمى سەكىلدى ديپلوماتيالىق ۇسىنىمداردى قولدايدى.

ەگەر كوشباcشىلىق پەن ساياسي ەرىك-جىگەر بولسا، بۇل قۇجاتتار ارازدىقتى ىنتىماقتاستىق پەن ورتاق يگىلىككە اينالدىرۋعا بولاتىنىن كورسەتەدى.

سونداي-اق ءبىز اقش پرەزيدەنتىنىڭ ارااعايىندىعىمەن ازەربايجان مەن ارمەنيا قارىم-قاتىناسىنىڭ قالىپقا تۇسكەنىن ەرەكشە ىقىلاسپەن قابىل الدىق.

بۇل ديپلوماتيا مەن پاراساتتى شەشىمنىڭ ارقاسىندا ۇزاق جىلعا جالعاسقان كەز كەلگەن قاقتىعىستى رەتتەۋگە بولاتىنىن دالەلدەدى.

قازاقستان وسى قاعيداتقا سۇيەنىپ، داۋدى ۋشىقتىرعاننان گورى ديپلوماتياعا جۇگىنۋدى، كۇش قولدانعاننان گورى ديالوگ جۇرگىزۋدى ءجون دەپ سانايدى.

قازىرگى گەوساياسي شيەلەنىسكە قاراپ، كەيبىر ساياساتكەرلەر «وركەنيەتتەر قاقتىعىسىنان قاشىپ قۇتىلا المايمىز» دەگەن پىكىر ايتىپ ءجۇر.

الايدا مۇنداي الاۋىزدىق تاعدىردىڭ جازۋى ەمەس، ولاردىڭ ساياسي تاڭداۋى.

عىلىم، مەديتسينا، سپورت، ءدىن جانە مادەنيەت سياقتى جاھاندىق يگىلىكتەر گەوساياسي ءبولىنىستىڭ قۇرالىنا اينالماۋعا جانە سانكتسيا سالۋعا سەبەپ بولماۋعا ءتيىس. ادامزات ومىرىندەگى بۇل ىزگى قۇندىلىقتار ءبىزدى گۋمانيزم يدەياسىنا بىرىكتىرەدى.

ساياساتكەرلەر جاۋاپكەرشىلىكتەن جۇرداي مالىمدەمە جاساعاندا نەمەسە ءدىن مەن بولمىستى ساياسي ۇپايىن تۇگەندەۋ ءۇشىن بۇرا تارتىپ، اعات ارەكەتكە بارعاندا سەنىمگە سەلكەۋ ءتۇسىپ، بەيبىتشىلىككە ۇمتىلعان ەرىك-جىگەر جاسيدى.

انىعىندا، ساياسي كوشباسشىلىق – ءبىر-بىرىنە كۇمان-كۇدىكپەن قاراپ، مەنمەندىك تانىتۋ ەمەس، ءوزارا تۇسىنىستىك پەن قۇرمەتتەن تۇرادى.

الەمگە تىرەك بولىپ تۇرعان تولەرانتتىلىق پەن پاراساتتىلىق زاڭ ۇستەمدىگىنە ارقا سۇيەۋى قاجەت.

قۇرمەتتى ارىپتەستەر!

ءبىز جىككە بولىنۋشىلىك بارعان سايىن كۇشەيىپ، ينۆەستيتسيا اعىنىنا قاتىستى ساياسي سىڭارجاق ۇستانىم بەلەڭ العانىنا كۋا بولىپ وتىرمىز.

سونىڭ سالدارىنان بىلتىر الەمدەگى تىكەلەي شەتەل ينۆەستيتسياسىنىڭ كولەمى 1,5 تريلليون دوللارعا دەيىن قىسقاردى. قازاقستان ينۆەستيتسيا سالاسىنداعى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق اياسىن كەڭەيتۋدى تاباندى تۇردە جاقتايدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا ەل ەكونوميكاسىنا 400 ميلليارد دوللاردان استام قارجى تارتىلدى.

ءبىز ارقاشان اشىق نارىق قاعيداتتارىنا سۇيەنەمىز ءارى بۇل مەملەكەتتىك ساياساتىمىزدىڭ نەگىزگى باعىتى بولىپ قالا بەرەدى.

ەۋرازيا توسىندە ورنالاسقان قازاقستان ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى قۇرلىق ارقىلى تاسىمالداناتىن جۇكتىڭ 80 پايىزىنا قىزمەت كورسەتەتىن لوگيستيكالىق حاب رەتىندە شەشۋشى ءرول اتقارادى.

ءبىز كولىك-ترانزيت ينفراقۇرىلىمىنا، سونىڭ ىشىندە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىنا، سولتۇستىك – وڭتۇستىك كولىك دالىزىنە جانە ترانسكاسپي كولىك باعىتىنا ونداعان ميلليارد دوللار ينۆەستيتسيا سالامىز.

قازاقستان قالىپتاسىپ كەلە جاتقان جاھاندىق كولىك جۇيەسىنىڭ وزەگى سانالاتىن ايماقتىق جەتكىزۋ تىزبەگىن دامىتۋدى جالعاستىرادى.

2029 جىلعا دەيىن 5 مىڭ شاقىرىم جاڭا تەمىرجول سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

ەلىمىز ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىن ۇلتتىق كۇن تارتىبىندەگى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە ايقىندادى. ونداعى مىندەتتەر مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدا جانە بيۋدجەت جوباسىن ازىرلەگەندە ەسكەرىلەدى.

بۇۇ باس حاتشىسى مەن ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا الماتىدا بۇۇ-نىڭ ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ءۇشىن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى وڭىرلىك ورتالىعى اشىلدى.

بۇگىندە ورتالىق ازيانىڭ بىرلىگى مەن ءوزارا سەنىمى جاڭاشا سيپات الىپ، ءوڭىر حالىقارالىق بەيبىتشىلىك پەن پروگرەستىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسىنا اينالدى.

«ورتالىق ازيا بەستىگى» ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋدا. سول ارقىلى تاتۋ كورشىلىك دامۋعا دا، قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋگە دە وڭ سەپتىگىن تيگىزەتىنىن دالەلدەپ وتىر.

سونىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ ءوڭىر الەمدەگى نەگىزگى سەرىكتەستەرىمەن «ورتالىق ازيا پليۋس» فورماتىندا ديالوگ جۇرگىزە باستادى.

قازاقستان اۋعانستاننىڭ ينكليۋزيۆتى دامۋىن ايماقتاعى ۇزاق مەرزىمدى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ كەپىلى دەپ سانايدى.

ءبىز اۋعان حالقىنا گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتىپ، ساۋدا، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى، ينفراقۇرىلىم جانە كولىك تاسىمالى سالالارىنداعى ىقپالداستىعىمىزدى جالعاستىرا بەرەمىز.

قۇرمەتتى دەلەگاتتار!

بىلتىر ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ىستىق ماۋسىم بولدى. بۇل رەتتە ورتالىق ازيادا اۋا تەمپەراتۋراسى الەمدەگى ورتاشا كورسەتكىشتەن ەكى ەسە جوعارى ەكەنىن ايتقان ابزال.

الاتاۋ مۇزدىقتارى تەز ەري باستادى. بۇل ميلليونداعان حالىقتىڭ سۋ جانە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەدى.

قازاقستان ارال قاسىرەتىنەن ساباق الدى. جوسپارلى ءىس-ارەكەتىمىزدىڭ ارقاسىندا، سونىڭ ىشىندە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ىنتىماقتاستىق ناتيجەسىندە تەڭىزدىڭ سولتۇستىك بولىگىن ساقتاپ قالدىق.

حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ قورىنىڭ توراعاسى رەتىندە ەلىمىز بۇل ماڭىزدى باعىتتاعى بەلسەندى جۇمىستى جالعاستىرادى.

دەگەنمەن كاسپي تەڭىزى كۇننەن كۇنگە تارتىلىپ بارادى. بۇل ءبىر ءوڭىردىڭ عانا پروبلەماسى ەمەس، جاھاندىق دەڭگەيدە دابىل قاعاتىن ماسەلەگە اينالدى.

سوندىقتان ايماقتاعى سەرىكتەستەرىمىزدى جانە بارشا حالىقارالىق قوعامداستىقتى كاسپيدىڭ سۋ قورىن ساقتاۋ ءۇشىن جەدەل شارالاردى بىرلەسە قابىلداۋعا شاقىرامىز.

بىلتىر قازاقستان فرانتسيا، ساۋد ارابياسى جانە دۇنيەجۇزىلىك بانكپەن بىرلەسىپ One Water ءسامميتىن وتكىزدى.

بولاشاقتا سۋ تاپشىلىعىن بولدىرماۋ ماقساتىندا اناعۇرلىم تىعىز ۇيلەستىرۋ، ينۆەستيتسيا جانە ورنىقتى شەشىم قاجەت.

اتالعان ماسەلەنى كۇن تارتىبىنە شىعارۋ ءۇشىن ەلىمىز بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىمەن جانە باسقا حالىقارالىق قۇرىلىمدارمەن سەرىكتەسە وتىرىپ، كەلەسى جىلى ءساۋىر ايىندا استانادا وڭىرلىك ەكولوگيالىق سامميت ۇيىمداستىرادى.

قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالاسىنداعى مىندەتتەمەلەرىمىز اياسىندا ەلىمىزدە «تازا قازاقستان» جالپىۇلتتىق اكتسياسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. بۇل قوزعالىس تازالىققا، قوقىس جيناۋعا جانە ەكولوگيالىق اعارتۋشىلىققا اتسالىساتىن ميلليونداعان ەرىكتىنى ورتاق ىسكە جۇمىلدىرادى.

قازاقستاننىڭ باستاماسىمەن بۇۇ 2026 جىلدى ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جولىنداعى حالىقارالىق ەرىكتىلەر جىلى دەپ جاريالادى. ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ءبارىن وسى ماڭىزدى باستاماعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا شاقىرامىز.

وسى ورايدا باس اسسامبلەياعا 22 ءساۋىردى حالىقارالىق جەر شارىن كوگالداندىرۋ كۇنى دەپ جاريالايتىن قارار قابىلداۋدى ۇسىنامىن.

قىمباتتى دوستار!

قازاقستان جاساندى ينتەللەكتىنى تەحنولوگيالىق جەتىستىك دەپ قانا ەمەس، ادامزات پروگرەسىنە قوزعاۋ سالاتىن زور تابىس رەتىندە قاراستىرادى.

الايدا جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋدىڭ تاۋەكەلدەرى دە بار. اتاپ ايتقاندا، ول تەحنولوگيالىق، ەكونوميكالىق جانە گەوساياسي تەڭسىزدىكتەردىڭ كۇشەيۋىنە اكەلەدى. سونداي-اق ەتيكا نورمالارى بۇل ەۆوليۋتسيانىڭ سوڭىندا قالىپ قويۋىنا جول بەرمەۋىمىز كەرەك.

ادىلەتتىلىك، جاۋاپكەرشىلىك جانە ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ماسەلەلەرى جەدەل ءارى ناقتى شەشىلۋگە ءتيىس.

بۇل ءۇشىن ءار ەل جي ارتىقشىلىقتارىن پايدالانا الاتىنداي ۇجىمدىق كۇش-جىگەر قاجەت.

قازاقستان بۇۇ اياسىندا جاساندى ينتەللەكتىنى باسقارۋ بويىنشا جاھاندىق ديالوگتىڭ باستالۋىن قولدايدى.

جي سالاسىنداعى قاۋىپسىزدىك، ينكليۋزيۆتىلىك جانە ادامعا باعدارلانۋ مىندەتتى تۇردە ەسكەرىلۋى ءۇشىن اتالعان پلاتفورما جۇمىسىنا بەلسەندى تۇردە اتسالىسۋعا دايىنبىز.

قازاقستاندا جاساندى ينتەللەكت ەكونوميكا مەن مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ بارلىق سەكتورىنا ەنگىزىلەدى.

قازىردىڭ وزىندە ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ بازالىق ينفراقۇرىلىمى جاساقتالىپ جاتىر. دارىندى جاس ماماندارىمىز مۇنى ىسكە اسىرۋعا ءازىر.

ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتىمىز – ءۇش جىلدىڭ ىشىندە قازاقستاندى تولىق تسيفرلانعان ەلگە اينالدىرۋ.

جاپپاي تسيفرلاندىرۋ جانە جاساندى ينتەللەكتىنى كەڭىنەن قولدانۋ ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق باسىمدىعىنا اينالدى.

ەلەكتروندىق ۇكىمەت ۇلتتىق دامۋ ستراتەگيامىزدىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى سانالادى.

مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ شامامەن 90 پايىزى تسيفرلىق فورماتتا ۇسىنىلادى.

جۋىردا قازاقستاندا ەڭ قۋاتتى ۇلتتىق سۋپەركومپيۋتەر ىسكە قوسىلدى.

دەگەنمەن جي مەن اۆتوماتتاندىرۋ كوپتەگەن ەلدە جۇمىس ورىندارىنىڭ قىسقارۋىنا اكەلۋى مۇمكىن.

سوندىقتان تسيفرلىق پروگرەسس كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋمەن قاتار جۇرگىزىلۋى قاجەت.

قازاقستان جۇمىسپەن قامتۋدى ارتتىرىپ قانا قويماي، كاسىپتىك ماماندىقتاردىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋدى اسا ماڭىزدى دەپ سانايدى.

حانىمدار مەن مىرزالار!

جاھاندا تۇراقسىزدىق بەلەڭ العان كەزەڭدە ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋدى كوزدەگەن جاڭعىرۋ ساياساتىن باتىل جۇرگىزىپ جاتىرمىز.

سوڭعى ءۇش جىلدا ءبىزدىڭ ايماقتا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالار جاسالدى.

جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم ارقىلى پرەزيدەنتتى جەتى جىلعا ءبىر مەرزىمگە سايلايتىن نورما ەنگىزىلدى. بۇل دەموكراتيا قاعيداتتارىنا ساي ەسەپتىلىكتى كۇشەيتەدى.

ءبىز «كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» فورمۋلاسىن ۇستانامىز.

قازاقستاندى جاڭعىرتۋ ۇستانىمىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، ەلىمىزدە ءبىر پالاتالى پارلامەنت قۇرۋ ماسەلەسىن جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋمعا شىعارۋدى ۇسىندىم.

ماقساتىمىز – ساياسي جۇيەنىڭ قوعام سۇرانىسىنا ساي اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرىپ، ونى ۇدايى جەتىلدىرۋ.

بۇل رەفورمالاردىڭ باستى قاعيداسى: زاڭ جانە ءتارتىپ بارىنەن جوعارى تۇرۋى كەرەك.

ءبىز پاراساتتىلىققا جانە زاڭ ۇستەمدىگىنە ارقا سۇيەيتىن باسقارۋ جۇيەسى عانا قوعامدىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتىپ، ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ سانايمىز.

بۇل حالىقارالىق ينۆەستيتسيالارعا، ساۋدا بايلانىسىنا جانە ەلدىڭ قارقىندى دامۋىنا وڭتايلى جاعداي جاسايدى.

زاڭدى مۇلتىكسىز ساقتايتىن ازاماتتاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ – ادىلەتتىلىككە، ەسەپ بەرۋگە جانە ءوزارا قۇرمەتكە نەگىزدەلگەن باستى باسىمدىقتارىمىزدىڭ ءبىرى.

قازاقستان ەكونوميكاسى تۇراقتى دامىپ كەلەدى.

بيىل ەكونوميكالىق ءوسىم 6 پايىزدان اسادى دەپ كۇتىلۋدە. بۇل ءبىزدىڭ ايماقتاعى ەڭ ءىرى ەكونوميكانىڭ ورنىقتىلىعىن قۋاتتاي تۇسەدى.

دەگەنمەن بۇل جەتىستىكتەرگە توقمەيىلسۋگە بولمايدى. ءبىز ۇزاق مەرزىمدى دامۋعا باعىتتالعان كۇش-جىگەردى جالعاستىرامىز.

قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق ستراتەگياسى ءتورت سالاعا نەگىزدەلگەن: مۇناي-گاز، كومىر، ۋران جانە اسا ماڭىزدى مينەرالدار. بۇل قۇندى رەسۋرستار سەنىمدى ەنەرگەتيكالىق سەرىكتەستىكتىڭ نەگىزى بولا الادى.

كليمات وزگەرىسى مەن «جاسىل» كۇن ءتارتىبىن كومىر كەنى سەكىلدى وراسان زور ەنەرگەتيكالىق رەسۋرسقا باي ەلدەر قابىلداي بەرمەيدى. ويتكەنى بۇگىندە وزىق تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا ونى تازالانعان كۇيىندە پايدالانۋعا بولادى.

سوندىقتان ءبىز 35 جىل ىشىندە ەلىمىزدى دەكاربونيزاتسيالاۋ جونىندە مىندەتتەمە الدىق. تەك جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كومەگىمەن بۇكىل ەنەرگەتيكالىق ماسەلەنى شەشۋ مۇمكىن ەمەس.

اۋىل شارۋاشىلىعى – الەمدىك نارىقتا زور الەۋەتكە يە جەتەكشى سالامىزدىڭ ءبىرى.

قازاقستاننىڭ استىق ەكسپورتىنداعى الەۋەتى – 12 ميلليون توننا. بۇل حالىقارالىق نارىقتىڭ باسىم بولىگىن قامتيدى جانە كولىك بايلانىستارىن جاقسارتۋ ەسەبىنەن ساۋدانى كەڭەيتۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىنە جول اشادى.

ءبىز سىرتقى ساۋدامىزدىڭ ينكليۋزيۆتىلىگى مەن ورنىقتىلىعىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ونى ودان ءارى ءارتاراپتاندىرۋ ماقساتىندا بارلىق نەگىزگى حالىقارالىق سەرىكتەستەرىمىزبەن جانە ايماقتاعى مۇددەلى ەلدەرمەن ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرامىز.

جوعارى مارتەبەلى!

ەل ىشىندەگى مەملەكەتتىك باسقارۋ رەفورمالارىن تەرەڭدەتۋ جانە شەتەلدەگى جاھاندىق باسقارۋدى قولداۋ – باستى باعدارىمىز. ءبىز بۇل باعىتتى بەرىك ۇستانامىز.

قازاقستان ارااعايىندىق جانە بىتىمگەر ءرولىن جالعاستىرادى. ءبىزدىڭ تاڭداۋىمىز: ۇستەمدىك ەمەس – تەپە-تەڭدىك، جىكتەلۋ ەمەس – ىنتىماقتاستىق، سوعىس ەمەس – بەيبىتشىلىك.

ءبىز حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ باسقا دا مۇشەلەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بەيبىتشىلىك، ادىلەتتىلىك جانە ىنتىماقتاستىق شامشىراعى ەكەنىن راستاۋعا دايىنبىز.

Abai.kz