مولداۆان حالقىنىڭ استاناسى كيشينەۆتە وتكەن كەزەكتى باس قوسۋدىڭ بارىسىندا تمد ەلدەرىنىڭ باسشىلارى الداعى جىلدى «ۇلى وتان سوعىسى» ارداگەرلەرىنىڭ جىلى دەپ اتاپ وتۋگە ۋعدالاسىپ تاراستى. شاماسى، بۇل ۇسىنىس كرەمل باسشىسى مەدۆەدەۆتىڭ تاراپىنان بولىپ ونى وزگەلەرى امالسىز ماقۇلداسا كەرەك.

راسىندا، كەلەر جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اياقتالعانىنا 65 جىل تولادى. الەمنىڭ گەوساياسي جاعدايىنا تۇبىرىمەن وزگەرىس اكەلگەن وسى سوعىس تۋرالى جاس بۋىن، كەيىنگى ۇرپاق نە بىلەدى؟ ولار ءۇشىن ستالين كىم؟ ولار گيتلەردى تاني ما؟ «ۇلى وتان سوعىسى» دەگەن ۇعىمدى قالاي قابىلدايدى؟ وسى وي قارتتاردى، اسىرەسە قارعىس اتقىر سوعىستىڭ قاسىرەتىن كورگەن وتكەن عاسىردىڭ وكىلدەرىن، سوعىس تۋرالى كينولاردىڭ شابىتىمەن وسكەن اعا بۋىندى، ءالى كۇنگە دەيىن بولاشاعىن «اعا ۇلتپەن» ۇيىستىرا قارايتىن بىرقاۋىم جۇرتتى ءجيى تولعاندىراتىنى بەلگىلى. بۇل ماسەلە تەك ءبىزدىڭ قوعامدا عانا ەمەس، سوعىستىڭ ءورتى شالعان بارلىق ەلدە بار بولۋى كەرەك.

مولداۆان حالقىنىڭ استاناسى كيشينەۆتە وتكەن كەزەكتى باس قوسۋدىڭ بارىسىندا تمد ەلدەرىنىڭ باسشىلارى الداعى جىلدى «ۇلى وتان سوعىسى» ارداگەرلەرىنىڭ جىلى دەپ اتاپ وتۋگە ۋعدالاسىپ تاراستى. شاماسى، بۇل ۇسىنىس كرەمل باسشىسى مەدۆەدەۆتىڭ تاراپىنان بولىپ ونى وزگەلەرى امالسىز ماقۇلداسا كەرەك.

راسىندا، كەلەر جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اياقتالعانىنا 65 جىل تولادى. الەمنىڭ گەوساياسي جاعدايىنا تۇبىرىمەن وزگەرىس اكەلگەن وسى سوعىس تۋرالى جاس بۋىن، كەيىنگى ۇرپاق نە بىلەدى؟ ولار ءۇشىن ستالين كىم؟ ولار گيتلەردى تاني ما؟ «ۇلى وتان سوعىسى» دەگەن ۇعىمدى قالاي قابىلدايدى؟ وسى وي قارتتاردى، اسىرەسە قارعىس اتقىر سوعىستىڭ قاسىرەتىن كورگەن وتكەن عاسىردىڭ وكىلدەرىن، سوعىس تۋرالى كينولاردىڭ شابىتىمەن وسكەن اعا بۋىندى، ءالى كۇنگە دەيىن بولاشاعىن «اعا ۇلتپەن» ۇيىستىرا قارايتىن بىرقاۋىم جۇرتتى ءجيى تولعاندىراتىنى بەلگىلى. بۇل ماسەلە تەك ءبىزدىڭ قوعامدا عانا ەمەس، سوعىستىڭ ءورتى شالعان بارلىق ەلدە بار بولۋى كەرەك.

جاقىندا عالامتوردا رەسەيلىك جۋرناليست الەكساندر پودرابينەكتىڭ وسى تاقىرىپقا ارنالعان ماقالاسى شىعىپ، ءورىستىلدى بلوگشىلاردى ءبىر دۇرلىكتىرىپ تاستادى. ونىڭ ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ ارداگەرلەرىنە قاراتا ايتقان سوزدەرى تالايدىڭ شىمبايىنا شىنىمەن باتىپ كەتتى. «كەڭەس وداعىندا سىزدەردەن وزگە دە ارداگەرلەر بولدى. ولار تۋرالى سىزدەر بىلگىلەرىڭىز دە، ەستىگىلەرىڭىز دە كەلمەدى. ولار كەڭەس بيلىگىمەن كۇرەسكەن ارداگەرلەر. سىزدەردىڭ بيلىكتەرىڭىزبەن. ولاردى كەيبىرەۋى سىزدەر سەكىلدى ناتسيزممەن سوعىسىپ، كەيىن ليتۆا مەن باتىس ۋكراينانىڭ ورماندارىندا، شەشەن تاۋلارى مەن ورتا ازيانىڭ قۇمدارىندا كوممۋنيستەرگە قارسى كۇرەستى. ولار 1954 جىلى كەڭگىردە لاگەر كوتەرىلىسىن ۇيىمداستىردى، 1962 جىلى نوۆوچەركاسكىدە قاندى قىرعىنعا ۇلاسقان دەمونستراتسياعا شىقتى. قازىر ولاردىڭ ءبارى دەرلىك ءولدى، ولاردى ەشكىم ەسكە المايدى، ولاردىڭ قۇرمەتىنە كوشەلەر مەن الاڭداردى اتامايدى. ال بىرەن-ساران ءتىرى قالعاندارى مەملەكەتتەن ەش كومەك المايدى، كەدەيشىلىكتە، ەشكىمگە كەرەكسىز بولىپ ءومىر سۇرۋدە. بىراق كەڭەس بيلىگىنىڭ كۇرەسكەرلەرى  سىزدەر ەمەس، سولار ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ  ناعىز باتىرلارى». سابازىڭ مىنە، تۋرا وسىلاي دەدى. ارينە، بۇل ونىڭ جەكە پىكىرى. كەلىسەتىن دە، كەلىسپەيتىن دە تۇستارى تابىلىپ قالار.

ءيا، «مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» قازاقتار قاراقشى فاشيستەر مەن قاندى قول كوممۋنيستەردىڭ اراسىنداعى قىرعىن سوعىستى دا كوردى. تالاي بوزداق قىرشىن كەتىپ، تالاي ارۋ جەسىر قالدى. اڭىراعان انا، بوزداعان بالا قالدى. بۇل ۇمىتىلمايتىن قاسىرەت. ونى ۇمىتۋعا بولمايدى. سوعىس تۋرالى تاريحشىلار ايتۋى كەرەك، كينو ءتۇسىرىلۋى كەرەك. بىراق سونىڭ بارلىعى تەك ءبىر ماقسات ءۇشىن:  سوعىستىڭ قايتالانباۋى ءۇشىن بولۋى كەرەك. تاعى قايتالاپ ايتامىن، ءستاليندى ۇلىقتاپ، كوممۋنيزمدى ماراپاتتاپ، كەڭەستىڭ جەڭىسىن ودالاۋ ءۇشىن ەمەس، تەك قانا سوعىس اتتى قاسىرەتتىڭ قايتالانباۋى ءۇشىن ەسكە الىنۋى ءتيىس.

بۇل سوعىستى ۇلى وتان سوعىسى دەپ اتاۋدى توقتاتۋ كەرەك. «ۇلى وتان» دەپ وتىرعانىمىز كەشەگى جەلكەمىزگە تۇتىك سالىپ قانىمىزدى سورعان، ارىستارىمىزدى اتىپ-اسىپ، جەر بايلىعىمىزدى تالان-تاراجعا سالىپ، ءتىلىمىزدى تىلىمدەپ، سالتىمىزدى سالتاقتاپ، ءدىنىمىزدى بۇزىپ، جەرىمىزدى ەگەلەنگەن كەڭەس بيلىگى مە؟ كوممۋنيستەر دە، فاشيستەر دە وتارلاۋشى ەدى. ەكەۋىنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟ ەشقانداي. ءتىپتى جاۋىزدىعىمەن اتى شىققان گيتلەر قولاستىنداعى حالقىنا ءدال ستالين سەكىلدى قىرعيداي تيمەگەن ەكەن. دەمەك، تيرانداردىڭ اراسىنداعى تارتىستى وزىمىزگە تەلىپ، قاندى قول كەڭەستىڭ جەڭىسىن ۇلىقتايتىن ءجونىمىز جوق.

بۇكىل ادامزاتقا قايعى اكەلگەن سوعىستىڭ توقتاۋىنا، ماعىناسىز قىرعىننىڭ ساپ تيىلۋىنا قازاق حالقىنىڭ قوسقان ۇلەسى وراسان ەكەنى داۋسىز. ءبىزدىڭ بوزداقتارىمىز سوعىسقا ۇلتىن كەمسىتە بەرەتىن كەڭەستىڭ كەمەلدەنۋى ءۇشىن ەمەس، ۇيىندەگى جارى مەن ۇرپاعىنىڭ قامى ءۇشىن اتتانعانى بەلگىلى. اتالارىمىز ەرەن ەرلىك كورسەتتى. بىراق قازاقتىڭ ەرلىگىن قازاققا كوپسىنگەن جوق پا؟ باسقانى ايتپاعاندا رەيحستاگقا ءبىرىنشى بولىپ تۋ تىككەن راقىمجان قوشقارباەۆتىڭ اڭىزعا اينالعان كوزسىز باتىرلىعىن جوققا شىعاردى ەمەس پە. ەل بولساق، ەلدىگىمىزدى تانىتامىز دەسەك، ۇلى جەڭىستى ۇلىقتاعىمىز كەلسە الدىمەن سونداي وعلاندارىمىزدى ۇلىقتاپ الايىق تا. راحىمجان اتامىزدىڭ رەيحستاگقا ءبىرىنشى بولىپ تۋ تىككەنىن كەڭەس وداعىنىڭ زاڭدى مۇراگەرى رەسەي رەسمي مويىنداپ، تاريحي شىندىقتى قالپىنا كەلتىرسىن. ۇلتىنىڭ ۇلىنا اينالعان باۋىرجان مومىشۇلىنان باتىر اتاعىن قىزعانعاندارىن اشىق ايتسىن. وزگە دە ەرلەرىمىزدىڭ ەلەۋسىز قالعان ەرەن ەرلىكتەرىن ايتايىق، سولاردى ۇلىقتايىق، وزگەلەرگە مويىنداتايىق. سوندا عانا ءبىزدىڭ ۇلى جەڭىس دەپ ۇرانداۋىمىزعا بولادى. سوندا عانا بۇل سوعىس تۋرالى ۇرپاقتارىمىز ۇمىتپايتىن بولادى.

ال پودرابينەك ايتقان تاسادا قالعان ەرلەر بىزدە دە بولدى ەمەس پە؟! ولار الاشتىڭ ارداقتىلارى اتانعان احاڭ باستاعان ازاماتتاردىڭ ءىسىن جالعاستىرۋشىلار بولاتىن. ولار كەڭەس بيلىگىنىڭ حالقىنا جاقسىلىق اكەلمەيتىنىنە زەردەسى جەتكەن، جان-تانىمەن ءتۇسىنىپ، تۋعان حالقىن دىنسىزدىك پەن دىلسىزدىك دەگەن الاپات اپاتتان اراشالاپ الۋ ءۇشىن كۇرەسكەن ەدى عوي. ءبىزدىڭ سۇرقىلتاي تاريحشىلار ايتقىش بولسا سولار تۋرالى ايتسىن. ويتكەنى، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ گيتلەردە دە، ستاليندە دە، ەكەۋىنىڭ رەجيمى ءۇشىن كۇرەسكەن وزگەلەردە دە بەس تيىن شارۋاسى جوق. تاۋەلسىز ەلدە تۋعان ەركىن وعلاندار تۋعان حالقىنىڭ ەرلەرىن ۇمىتپاۋى ءتيىس. ولاردى بىلمەسە كەشەگى ۇلىڭدى قۇل قىلعان، قىزىڭدى كۇن قىلعان دۇشپانىڭ قايتا اينالىپ كەلۋى قيىن ەمەس. ال قايتا شاپقان جاۋ جامان.

«اباي-ينفورم»