مۇحتار كارىباي. كايردە شىرقالعان «قۇستار ءانى»
ادامزات جاراتىلىسىنىڭ مول قۇپيالارىن قوينىنا ساقتاپ، تۇلا بويى كونە تاريحتان تۇنىپ تۇراتىنداي كورىنەتىن مىسىر ەلىنە الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اعىلاتىن تۋريستەردە سان جوق. ارادا مىڭداعان شاقىرىمدار جاتقانىمەن، قازاق حالقىنا دا جاتتىعى جوق، كەرەك دەسەڭىز، تامىرىن تەرەڭنەن تارتاتىن بايلانىسى بار وسىناۋ ەجەلگى مەملەكەتكە ءبىزدىڭ ەلدەن ساپار شەگەتىندەردىڭ دە قاتارى قالىڭداي تۇسكەن. مۇنىڭ ءبىر سەبەبى مىنادا. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ كوفي اننانعا دەيىن باس حاتشىسى بولعان مىسىرلىق بۋتروس-بۋتروس عالي وسى الەمدىك ۇيىم اياسىندا ىسكە اسىرىلاتىن اۋقىمدى باعدارلامالاردىڭ ءبىرىن بارلىق قارجى-قاراجاتىمەن بىرگە ءوز وتانىنا قاراي باعىتتاپ، ەگيپەتكە الىپ بەرگەن. ونىڭ شەڭبەرىندە جىل سايىن تمد ەلدەرى، سونداي-اق شىعىس ەۋروپالىق مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنىڭ ديپلوماتيا، قارجى، سالىق، جەكەشەلەندىرۋ، قاۋىپسىزدىك سالاسىنىڭ ماماندارى ءۇشىن ارنايى وقۋ-تاجىريبە الماسۋ ساپارلارى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى.
كەزەكتى ءبىر ساپاردىڭ ورايى بىزگە دە بۇيىرىپ، وسى جولداردىڭ اۆتورى جانە داۋلەت ەمبەرديەۆ، ورال ابۋباكىر سىندى ارىپتەستەرىممەن بىرگە ەجەلگى پيراميدالار ەلىنە اتتاندىق. اۋەجايدان قولدى-اياققا تۇرعىزباي توسىپ الىپ، بەس جۇلدىزدى قوناق ءۇيدىڭ تورىنەن ءبىر-اق شىعارعان كۇتىپ الۋشىلاردىڭ قاۋىرت تا قىزۋ قيمىلىنا قاراعاندا، بۇل باعدارلامانىڭ قارجىلىق مۇمكىندىگىنىڭ مولدىعىنا كوزىمىز جەتكەندەي بولدى.
ادامزات جاراتىلىسىنىڭ مول قۇپيالارىن قوينىنا ساقتاپ، تۇلا بويى كونە تاريحتان تۇنىپ تۇراتىنداي كورىنەتىن مىسىر ەلىنە الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اعىلاتىن تۋريستەردە سان جوق. ارادا مىڭداعان شاقىرىمدار جاتقانىمەن، قازاق حالقىنا دا جاتتىعى جوق، كەرەك دەسەڭىز، تامىرىن تەرەڭنەن تارتاتىن بايلانىسى بار وسىناۋ ەجەلگى مەملەكەتكە ءبىزدىڭ ەلدەن ساپار شەگەتىندەردىڭ دە قاتارى قالىڭداي تۇسكەن. مۇنىڭ ءبىر سەبەبى مىنادا. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ كوفي اننانعا دەيىن باس حاتشىسى بولعان مىسىرلىق بۋتروس-بۋتروس عالي وسى الەمدىك ۇيىم اياسىندا ىسكە اسىرىلاتىن اۋقىمدى باعدارلامالاردىڭ ءبىرىن بارلىق قارجى-قاراجاتىمەن بىرگە ءوز وتانىنا قاراي باعىتتاپ، ەگيپەتكە الىپ بەرگەن. ونىڭ شەڭبەرىندە جىل سايىن تمد ەلدەرى، سونداي-اق شىعىس ەۋروپالىق مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنىڭ ديپلوماتيا، قارجى، سالىق، جەكەشەلەندىرۋ، قاۋىپسىزدىك سالاسىنىڭ ماماندارى ءۇشىن ارنايى وقۋ-تاجىريبە الماسۋ ساپارلارى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى.
كەزەكتى ءبىر ساپاردىڭ ورايى بىزگە دە بۇيىرىپ، وسى جولداردىڭ اۆتورى جانە داۋلەت ەمبەرديەۆ، ورال ابۋباكىر سىندى ارىپتەستەرىممەن بىرگە ەجەلگى پيراميدالار ەلىنە اتتاندىق. اۋەجايدان قولدى-اياققا تۇرعىزباي توسىپ الىپ، بەس جۇلدىزدى قوناق ءۇيدىڭ تورىنەن ءبىر-اق شىعارعان كۇتىپ الۋشىلاردىڭ قاۋىرت تا قىزۋ قيمىلىنا قاراعاندا، بۇل باعدارلامانىڭ قارجىلىق مۇمكىندىگىنىڭ مولدىعىنا كوزىمىز جەتكەندەي بولدى.
بىزگە دەپ دايارلانىپ، ءبىر ايعا جاقىن سوزىلعان مىسىر ەلى، جالپى اراب الەمىنىڭ تاريحى، ديپلوماتياسى مەن ساياساتى دارىستەرىن ءوزىمىز وسى سالانىڭ قىزمەتكەرلەرى، ءارى اراب ءتىلىنىڭ ماماندارى بولعاندىقتان، رەتى كەلگەندە اعىلشىنشا لەكتسيالاردى دا جاتىرقاماي قابىلداي بەرىپ، بۇل ەلدىڭ وتكەن-كەتكەنى مەن قازىرگى ومىرىنەن ءبىراز ماعلۇماتتى بويعا ءسىڭىرىپ الدىق. اسىرەسە بەيبارىس بابامىزدىڭ اتى اتالعان سايىن تمد-دان كەلگەن وزگە توپتاردىڭ الدىندا ارقالانىپ، شوقتىعىمىز بيىكتەي تۇسكەندەي شابىتتى اسەردە جۇردىك. ونىڭ ۇستىنە ىشىمدىك اتاۋلىنى «بوزا» دەيتىن، كوپىرلەردىڭ ۇستىندە جازىلىپ تۇرعان «كوپىرە» سوزدەرىن كورگەندە كوڭىلدىڭ كوك دونەنى ءتىپتى تۋلاپ كەتەتىن. شىنتۋايتىنا كەلگەندە، سوناۋ الىستاعى افريكا جەرىندە دە اتالارىمىزدىڭ ات ويناتقانىنا ءبىز ماقتانباعاندا كىم ماقتانسىن!
«وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول» دەگەن ءسوزدى دە سول ەرجۇرەك اتالارىمز قالدىرعانىن ەسكە الىپ، ءبىرازدان سوڭ ەلگە قاراي ەلەڭدەي باستادىق. كايردەن قايتاتىن كۇنى كەشكە تامان ءبىزدىڭ ەلشىلىكتەگى باتىرشاەۆ باقىت، قيراباەۆ ءالىم دەگەن جىگىتتەر حابارلاسىپ، دۇنيەنىڭ قاي تۇكىپىرىندە جۇرسەڭ دە قاپەردەن شىقپايتىن قازاقى ءداستۇر بويىنشا «جول اياق» جاساپ جىبەرۋگە كەلگەن ەكەن. ءبىر اي بويى ەمىن-ەركىن اۋناپ-قۋناپ، سان ءتۇرلى دامدەرىن ارمانسىز تاتقان ءوز ۇيىمىزدەي بولعان بەس جۇلدىزدى قوناق ءۇيدىڭ استىڭعى قاباتىنداعى ءدامحانادا افريكانىڭ اپتاپ ىستىعىنان قاشىپ، سالقىن سىراعا باس قويدىق. شەت ەلدەردە جۇرگەندە ءبىر بايقاعانىم - ادام بالاسى، بالكىم قازاقتار عانا ما، ايتەۋىر تابانىڭ باسقا ەلدىڭ توپىراعىن باسىپ تۇرسا دا، وي-ساناڭ ءوز ەلىڭدى كەزىپ جۇرەتىن مىزعىمايتىن ءبىر بەيمالىم كۇش بار. بۇل جولى دا سول ادەتىمىزدەن تانباي، اۋىلدان كەشە عانا شىقساق تا، ەلشىلىكتەگى جىگىتتەرمەن باسىمىز قوسىلعانداعى باستى اڭگىمەمىز ەل مەن جەر توڭىرەگىندە ءوربىپ، اراسىندا مىسىر مەملەكەتىمەن سالىستىرىپ سىرلاسىپ وتىردىق. سىرا دەسەك تە، ءبىر سىرىن ىشىنە جاسىرىپ تۇراتىن بۇل سۋسىنىڭىز بۋىن-بۋىندى بويلاپ، دەنەنى جايلاعان سوڭ قاندى قىزدىرا باستاعان. قانشا مەزگىل وتكەنىن كىم ءبىلسىن، ەندى بىراۋىقتا ايگىلى نۇرعيسا اعامىزدىڭ ماڭگىلىك ولمەس «قۇستار انىنە» باسىپ وتىر ەكەنبىز. ءسىرا، ەلشىلىكتەگى جىگىتتەردىڭ ەلگە دەگەن ساعىنشى ارناسىنان اسقان با، الدە ەندى بىرەر ساعاتتان سوڭ ولارعا قول بۇلعاپ، بىزدەردىڭ قايتىپ بارا جاتقانىمىز قوسىلدى ما، ايتەۋىر سول ساتتە باس قوسىپ وتىرعان ءبىر توپ قازاق بالاسىنىڭ باسىنداعى الاي-دۇلەي سەزىمدەر كوكىرەكتى كەرنەي كەلىپ، ءان بولىپ اقتارىلعان ءتارىزدى. ال، مۇندايدا الىستا قالعان تۋعان اۋلىڭنىڭ كۇز كەلگەن كۇرەڭ شاقتاعى تۇنگى اسپانىن ءتىلىپ، تاعى ءبىر كوكتەم مەن جازدىڭ، قيماس داۋرەنىڭنىڭ قايتىپ كەلمەستەي ارتتا قالىپ بارا جاتقانىن بىلدىرە قيقۋلاتا ۇشىپ وتەتىن جىل قۇستارى جايىنداعى اننەن باسقا كوڭىلگە ءدارۋ تابۋ قيىن-اق، ارينە.
حوش، سونىمەن الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن كەلەتىن كىرپياز، تاكاپپار تۋريستەر ءدام سۋسىندارىن ءىشىپ، دەمالىپ وتىرعان تۇنگى ءدامحانادا ءبىر توپ ازيالىقتىڭ وتىرىپ الىپ اڭىراتا ءان سالۋى، ءتىپتى، تالايدى كورگەن كاير قوناق ءۇيىنىڭ قىزمەتشىلەرى ءۇشىن دە توسىن قۇبىلىس بولعانداي. ءبىر بايقاسام، بىزگە قاراپ اڭتارىلىپ قالعانداردىڭ قاتارى مولايا ءتۇسىپتى. قانشا دەگەنمەن، تاۋلىكتىڭ قاي مەزگىلىندە دە تىپ-تىنىش تۇرۋى ءتيىس شەتەلدىك قوناقتار تۇراقتايتىن قىمبات قوناق ءۇي ەمەس پە، دامىل تاپپايتىن داياشىلار دا ەستەرىن جيىپ، اياقتارىنىڭ ۇشىمەن جاقىنداپ كەلىپ بىزگە «اقىرىنداتساڭىزدار» دەگەندەي يشارا بىلدىرە باستادى. الايدا ولاردىڭ بۇل ارەكەتىنەن ەندى ەشتەڭە شىقپايتىن ەدى. شىرقاۋ شەگىنە جەتىپ، تار كافەگە سىيماي، قارىنداستى قيماي شالقىعان قازاقتىڭ «قۇستار ءانىن» توقتاتارلىق كۇش ءدال وسى ساتتە ەشكىمدە جوق-تۇعىن.
سول كەشتە ماعان بۇكىل كاير ءتۇنى، قالا بەردى كۇللى مىسىر ەلى قازاق انىنە قۇلاق ءتۇرىپ، اپشىڭدى قۋىراتىن اپتاپ ىستىققا قاراماستان، كۇندەلىكتى قايناپ جاتاتىن قاۋىرت تىرلىگى ءبىر ءسات دامىل تاپقانداي كورىندى. كىم ءبىلسىن، ءدال سول ءتۇنى قىپشاق دالاسىنا عانا ءتان قاسيەتتى جۋسان ءيسىن اڭساپ وتكەن بەيبارىستاي باتىر بابامىزدىڭ رۋحى مىسىر اسپانىندا ماڭگىلىك قالىقتاپ، ارادا تالاي عاسىر وتكەندە ءوزىن دۇنيەگە اكەلگەن قاستەرلى قازاق توپىراعىنان كەلگەن قارا دومالاق ۇلدارىن جەلەپ-جەبەپ تۇرعان شىعار.