قازىر ءىستى نولدەن باستاماي-اق، بۇعان دەيىن اياعىنا تۇرعان بيزنەستى ارى قاراي تابىستى ءوربىتىپ نارىقتىڭ بازارىنان ءوز ورنىڭىزدى تابۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءتاسىل بار. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن ءالى دە جاڭا بولىپ سانالاتىن بۇل قۇبىلىس فرانچايزينگ دەپ اتالادى. بۇگىن ءبىز وسى زامان تالابىنا ساي بيزنەستى جۇرگىزۋ ۇدەرىستەرىنىڭ ءبىر فورماسى بولىپ تابىلاتىن فرانچايزينگ تۋرالى ءسوز ەتپەكپىز.
فرانچايزينگ - بيزنەستى جۇرگىزۋ جۇيەسى. ول ەكى نەگىزگى قۇرامداس بولىكتەن تۇرادى. العاشقىسى - ءوزىنىڭ ساۋدا بەلگىسىن، بيزنەس جۇيەسىن نەمەسە ويلاپ تاپقان نوۋ-حاۋىن ليتسەنزيالايتىن نەمەسە ساتاتىن فرانچايزەر. ەكىنشىسى - فرانچايزەرگە باستاپقى فرانشيزالىق تولەمدى، كەيىن بيزنەستى جۇرگىزۋ قۇقىعى ءۇشىن الىناتىن اعىمدىق ءرويالتيدى (ساۋدا بەلگىسىن پايدالانعانى ءۇشىن بەرىلەتىن تولەم) تولەيتىن فرانچايزي.

قازىر ءىستى نولدەن باستاماي-اق، بۇعان دەيىن اياعىنا تۇرعان بيزنەستى ارى قاراي تابىستى ءوربىتىپ نارىقتىڭ بازارىنان ءوز ورنىڭىزدى تابۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءتاسىل بار. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن ءالى دە جاڭا بولىپ سانالاتىن بۇل قۇبىلىس فرانچايزينگ دەپ اتالادى. بۇگىن ءبىز وسى زامان تالابىنا ساي بيزنەستى جۇرگىزۋ ۇدەرىستەرىنىڭ ءبىر فورماسى بولىپ تابىلاتىن فرانچايزينگ تۋرالى ءسوز ەتپەكپىز.
فرانچايزينگ - بيزنەستى جۇرگىزۋ جۇيەسى. ول ەكى نەگىزگى قۇرامداس بولىكتەن تۇرادى. العاشقىسى - ءوزىنىڭ ساۋدا بەلگىسىن، بيزنەس جۇيەسىن نەمەسە ويلاپ تاپقان نوۋ-حاۋىن ليتسەنزيالايتىن نەمەسە ساتاتىن فرانچايزەر. ەكىنشىسى - فرانچايزەرگە باستاپقى فرانشيزالىق تولەمدى، كەيىن بيزنەستى جۇرگىزۋ قۇقىعى ءۇشىن الىناتىن اعىمدىق ءرويالتيدى (ساۋدا بەلگىسىن پايدالانعانى ءۇشىن بەرىلەتىن تولەم) تولەيتىن فرانچايزي.
جالپى ايتقاندا، ءبىر ادام كەلەسى ادامعا ءوزى دامىتىپ، بارشاعا تانىمال ەتكەن ساۋدا بەلگىسى اياسىنداعى بيزنەستى جۇرگىزۋگە قۇقىقتى ساتادى. وسى جەردە فرانچايزينگ پايداسىنىڭ ەكى جاقتىلىعىن اتاپ كەتكەن ءجون. فرانچايزي (ساۋدا بەلگىسىن نەمەسە دايىن بيزنەستى ساتىپ الۋشى) ۋاقىت پەن قاتاڭ باسەكەلەستىك سىناعىنان وتكەن الەمدىك دەڭگەيدە تانىمال جانە قىرۋار تابىس اكەلەتىن دا-يىن بيزنەسكە يە بولادى. سونداي-اق، وعان فرانچايزەر (ساتۋشى) بيزنەستى ءتيىمدى جۇرگىزۋگە قاجەتتى تەحنولوگيالاردىڭ قىر-سىرى مەن كوممەرتسيالىق قۇپيالارىن دا ۇيرەتەدى. ال فرانچايزەر-كومپانيا ءوز فرانشيزاسىن ساتۋ ارقىلى بىرنەشە ماسەلەنى وڭ شەشە الادى. ماسەلەن، تاۋار نەمەسە قىزمەت كورسەتۋ نارىعى، ياعني تارالۋىنىڭ گەوگرافيالىق شەكاراسى كەڭەيىپ، ساۋدا بەلگىسىنىڭ تانىمالدىلىعى ارتادى. سونىمەن قاتار، فرانشيزا، ياعني بيزنەس جۇرگىزۋگە قۇقىق تا تاۋار بولىپ ەسەپتەلەتىندىكتەن، فرانچايزەر ونى ساتقانى ءۇشىن قىرۋار قارجى مەن كەيىن وزىنە ۇنەمى ءتۇسىپ تۇراتىن رويالتيگە يە بولادى. فرانچايزەر ءوزى-اق ءارتۇرلى ەلدەردە بيزنەسىنىڭ فيليالدارىن كوپتەپ اشسا دا بولار ەدى. بىراق، ول مۇنى از ۋاقىت كولەمىندە جاساي المايدى. ويتكەنى ول كوپ قاراجات پەن قوسىمشا جۇمىس كۇشىن قاجەت ەتەدى. سوندىقتان كومپانياعا بۇل ءىستى ايماقتىق كاسىپكەرگە جۇكتەگەن تيىمدىرەك. ياعني، بيزنەسىن وزگەنىڭ قولىمەن دوڭگەلەتە بەرەدى. مىنە، فرانچايزەر مەن فرانچايزي اراسىنداعى ءىس-ارەكەت وسىلاي ءوربيدى. ولاردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسى ەكى جاقتى كەلىسىمشارت ارقىلى رەتتەلەدى. ەگەر فرانچايزي بانككە جۇگىنەتىن بولسا، بۇل جۇيەدە ءۇشىنشى قاتىسۋشى پايدا بولادى. بۇل جاعدايدا ءۇش جاقتى كەلىسىمشارت جۇزەگە اسادى.
Coca-Cola, Baskin Robbins, MacDonald’s, World Class - بۇلار الەمگە ەڭ تانىمال فرانچايزەرلەر. وسى كومپانيالار دۇنيەجۇزىنە وسى فرانچايزينگ ارقىلى تارالۋدا. الەمدىك باسپاسوزدەگى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، دۇنيەجۇزىندە فرانچايزينگتىڭ جىلدىق اينالىمى 2 ترلن. اقش دوللارىن قۇرايدى ەكەن. ال فرانچايزينگتىك وكىلەتتىلىكتەر سانى 2 ملن-عا جەتكەن.
فرانچايزينگ باتىس ەلدەرىندە كەڭ تاراعان. ويتكەنى ىسكەرلەر ونى ءاربىر كاسىپكەرلىك باستامانىڭ ءساتتى بولۋىنىڭ كەپىلى دەپ تۇسىنەدى. ال، اتالمىش بيزنەس ءۇردىسى قازاقستاندا قانداي دەڭگەيدە دامىپ كەلەدى؟
العاشقى رەت «فرانچايزينگ كەلىسىمى» ۇعىمى 1999 جىلى ازاماتتىق كودەكس قابىلدانعان كەزدە ەندى. 2002 جىلى فرانچايزينگ تۋرالى ارنايى زاڭ قابىلدانعان بولاتىن. قازىرگى تاڭدا فرانچايزينگ سالاسىندا قازاقستان ورتالىق ازيادا كوش باستاپ كەلەدى. وعان ەلىمىزدەگى جىل ساناپ كوبەيىپ كەلە جاتقان فرانچايزينگتىك جۇيەلەر دالەل.
ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ مالەمەتتەرىنە جۇگىنسەك، بۇگىندە قازاقستانداعى شەتەلدىك فرانشيزا جۇيەلەرىن بيزنەسىنىڭ باعىتىنا قاراي بىرنەشە سالالارعا جىكتەۋگە بولادى. ولار: بولشەك ساۋدا جۇيەلەرى - 60%، قىزمەت كورسەتۋ سالاسى - 30%، قوعامدىق تاماقتانۋ - 3% ، وندىرىستىك سالا 7% جانە حالىق تۇتىنۋ تاۋارلارىنىڭ اراسىندا شەتەلدىك تانىمال ساۋدا بەلگىلەرىنىڭ كيىم مەن اياق كيىمدەرىن ساتۋ دا قارقىندى جۇرۋدە.
ەلىمىزدە Coca-Cola, Baskin Robbins, World Class, British Airways, «پەرەكرەس-توك» سياقتى فرانچايزينگتىك جۇيەلەر تابىستى دامىپ كەلەدى. قوناق ۇيلەر بيزنەسىندە 1994 جىلى اشىلىپ، كەيىن حايات ريدجەنسي فرانچايزينگتىك برەندىنىڭ حالىقارالىق وتەلدەر جەلىسىنىڭ بولىگى بولعان «راحات پالاس» جانە «انكارا»-نى ايتۋعا بولادى. قازىر ولار تانىمال Intercontinental قوناق ۇيلەر جەلىسىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى. مەيمانحانا بيزنەسىندە رەسەيلىك روسينتەر كومپانياسىن قازاقستاندىق نارىقتان ءوز ورنىن الىپ ۇلگەردى دەۋگە بولادى. بۇل كومپانيا ەلىمىزدە «ەل پاتيو»، «پلانەتا سۋشي»، «امەريكانسكي بار ي گريل»، «موكا-لوكا» جانە ت.ب. برەندتەرىمەن تانىمال. ال ءوزىمىزدىڭ وتاندىق فرانچايزەرلەر تۋرالى ازىرگە اۋىز تولتىرىپ ەشتەڭە ايتا المايمىز. شەت ەلگە شىعارىپ جاتقان برەندتىك ساۋدا بەلگىلەرىمىز بەن بيزنەسىمىز جوقتىڭ قاسى. وزگەلەر بىلاي تۇرسىن، ءوز ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا تارالاتىندارى دا ساۋساقپەن سانارلىق.
الەمدىك ستاتيستيكاعا كوز جۇگىرتسەك، ءوز بەتىنشە اشىلعان 100 كاسىپورىننىڭ بەس جىلدان كەيىن تەك 10-ى عانا جۇمىسىن جالعاستىراتىنىن بايقايمىز. ال فرانچايزينگ كەلىسىمى بويىنشا بەس جىلدان كەيىن نارىقتا كاسىپورىنداردىڭ 90 پايىزى قالادى.

ماليكا ناقىپبەكقىزى، ماركەتولوگ
«نۇر استانا» گازەتى (21.05.2009)