ماقتانشاقتىق - قازاقتىڭ قادىرىن قاشىرۋدا. اتاق اقشامەن ولشەنىپ جاتىر. كەيبىر قۋلار قازاقتارعا ءبىر جاپىراق ماقتاۋ قاعازىن بەرىپ: «سەن مىقتىسىڭ، كەرەمەتسىڭ، بالەنسىڭ، تۇگەنسىڭ، تانىمالسىڭ»، - دەپ كوپىرتىپ ماقتاپ، ءوزىنىڭ شوتىنا پالەنباي دوللاردى اۋدارتىپ الادى.

ماقتانشاقتىق - قازاقتىڭ قادىرىن قاشىرۋدا. اتاق اقشامەن ولشەنىپ جاتىر. كەيبىر قۋلار قازاقتارعا ءبىر جاپىراق ماقتاۋ قاعازىن بەرىپ: «سەن مىقتىسىڭ، كەرەمەتسىڭ، بالەنسىڭ، تۇگەنسىڭ، تانىمالسىڭ»، - دەپ كوپىرتىپ ماقتاپ، ءوزىنىڭ شوتىنا پالەنباي دوللاردى اۋدارتىپ الادى.

«پالەنشە «الەم ادامى» بولدى، تۇگەنشە «جىل ادامى» بولدى»، - دەپ باسىلىم بىتكەننىڭ ءبارى جارىسىپ جازىپ جاتادى عوي وسى. ءبارى - بوس ءسوز. ەگەر الەم ءسىزدى مويىندايتىن بولسا، اقشا سىزگە ءوز اياعىمەن كەلەدى. دەمەك، ولار اقشانى سىزگە تولەيدى. ال قولتىعىڭىزعا سۋ بۇركىپ، ماقتاپ، ماداقتاپ، اقشانى سىزدەن الاتىن بولسا، وندا ول - ادامدىق ەمەس، اقىماقتىق ءىس. ونى ءبىزدىڭ كەيبىر دوكەيلەر قوش كورىپ وتىر عوي. اتاق، داڭق، شەن-شەكپەنگە قۇمار قازاقتار وسىعان ءماز. ماداق ەمەس، مازاق بولىپ جاتقانىن ءوزى بىلمەيدى. «ويباي، ول نيۋ-يورك اكادەمياسىنىڭ مۇشەسى»، - دەپ جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتايتىندار كوپ. نيۋ-يورك اكادەمياسىنان قاسكەلەڭ اكادەمياسىنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟ ايىرماشىلىعى: نيۋ-يورك اكادەمياسىنا كەز كەلگەن ادام مۇشەلىككە قابىلدانا الادى. سۇراعان اقشاسىن بەرسە بولدى. ال باسقا جەرگە ءسىز عىلىمسىز وتە المايسىز. اقىماقتاردى الداپ، اقشاسىن الۋ قۋلاردىڭ ادەتىنە اينالدى. دۇرىس. اقىماقتى نەگە الداماسقا؟! مەن امەريكانىڭ گرانتىن تالاي ۇتىپ الدىم. دۇنيەجۇزىندە مىناداي پرينتسيپ بار. ەگەر ءسىز امەريكانىڭ گرانتىن الساڭىز، مىسالى، ميلليون دوللاردان قالتاڭىزعا تۇسەتىنى - جۇزدەن ءبىر پايىزى عانا. قالعانىنىڭ ءبارى امەريكانىڭ وزىندە قالادى. ۇشساڭىز، اقش-تىڭ ۇشاعىمەن ۇشۋىڭىز كەرەك. كومپيۋتەر ساتىپ الۋ كەرەك بولسا، جاپوندىكىنە، قىتايدىكىنە جولامايسىز. ەگەر وسى تالاپتارعا كونبەسەڭىز، الگى گرانت بەرىلمەيدى. «اۋزى قيسىق بولسا دا، ءوزىمىزدىڭ ادامدار سويلەسىن»، - دەيدى. سودان كەيىن قالعاندارى. «بىرەۋدى «جارىلقاساڭ» ەڭ الدىمەن ءوزىڭنىڭ مەملەكەتىڭنىڭ قامىن ويلا»، - دەگەن ءپرينتسيپتى ۇستانادى. الەم وسى ەرەجەمەن ءومىر سۇرەدى. تەك ءبىر عانا ەل وسى پرينتسيپتەن اۋىتقىپ وتىر. ول - قازاقستان. بىزدىكى كەرىسىنشە. «ەڭ الدىمەن شەتەلدىكتەردىڭ قامىن ويلايىق»، - دەيدى. شەتەلدىكتەردىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ جۇرگەنىمىز سوندىقتان. شاش الساق تا، شەتەلدىك مامانداردى شاقىرامىز. شەتەلدىكتەرسىز ماسەلە شەشىلمەيتىندەي. مەن ونى تۇسىنبەيمىن.

باسى بار، اياعى جوق باستامالار
«قازاقستاندا حالىقارالىق دەڭگەيدە وقۋ ورنى اشىلادى»، - دەپ جاھانعا جار سالىپ جاتىرمىز. مەيلى اشىلسىن. مەن ءۇشىن ەكى سۇراق ماڭىزدى: قانداي مۇعالىم ساباق بەرەدى، ول عىلىممەن اينالىسا ما، جوق پا؟ ەكىنشىدەن، ول جەردەن قانداي ستۋدەنت ءبىلىم الادى؟ وسى ەكەۋى­نەن باسقاسى - بوس ءسوز. قازىر «يننوۆاتسيالىق، ينتەللەكتۋالدى مەكتەپ، بالەن مەكتەپ، تۇگەن مەكتەپ»، - دەگەن اتى «دارداي» مەكتەپتەر اشى­ل­ىپ جاتىر عوي. مەن قازاقستاندا ەكى-اق مەكتەپتى مويىندايمىن. ولار - و.جاۋتىكوۆ اتىنداعى فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبى، تۇرىك ليتسەيلەرى. وليمپيادادا سول مەكتەپتەردىڭ بالالارى عانا وزادى. «ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جاراتىن» مەكتەپتەر شەتەلگە ەلىكتەيدى. «يننوۆاتسيالىق، يندۋستريالدىق، بىردەڭە، شىردەڭە مەكتەپپىز»، - دەپ. ال ارتىندا تۇك جوق. ءبىزدىڭ كەمشىلىگىمىز مىنادا: ماتەماتيكادا ۇزدىكسىزدىك دەگەن ۇعىم بار. ەگەر تەحنولوگيالىق پروتسەستى 1000 امالعا ورىنداۋ كەرەك بولسا، ونىڭ ءبارىن ورىنداپ شىعۋىڭىز ءتيىس. ەگەر 999-ىن ورىنداپ، بىرەۋىن قالدىرىپ قويساڭىز، ودان تۇك شىقپايدى. قالعانى بوس ءسوز بولىپ، بوسقا كەتەدى. ءبىزدىڭ ارەكەتىمىز وسىعان ۇقساس. ءبىر جەردەن كورىپ كەلەدى دە، ونىڭ «باسىن» الادى. وزگەنىڭ جۇيەسىنە ەلىكتەيدى دە، ونىڭ ورتاسىن الادى. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى: ءبىزدىڭ تىرلىگىمىزدىڭ باسى بار دا، اياعى جوق. ايتپەسە، كەرىسىنشە: اياعى بار، باسى جوق. بولماسا ورتاسى جوق. تۇسىنىكسىز بىردەڭەلەر. ءبىلىم سالاسىنىڭ بىلىعى شىعىپ، جۇيەسىز بولىپ جاتقانى سوندىقتان. ەڭ ءتاۋىر ءبىلىم جۇيەسى - كەڭەستىك ءبىلىم جۇيەسى. ونىڭ ءبىر كەمشىلىگى - قوعامدىق عىلىمداردىڭ يدەولوگيا­مەن بايلانىستىرىلعانى. ال جاراتىلىستانۋ عىلىمىنداعى ورىس پەن نەمىستىڭ ءبىلىم جۇيەسىن الەم ءالى كۇنگە دەيىن مويىنداۋدا. ءبىز ودان باس تارتىپ، كەيىن قاراي كەتىپ جاتىرمىز.
ءبىر مىسال ايتايىن. ماسساچۋسەتس  تەحنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ءبىر فاكۋلتەتىندەگى كافەدرانىڭ ءبىر جىلدىق بيۋدجەتى - 1 ميلليارد دوللار. ءبىزدىڭ قازاقستاننىڭ بيۋدجەتى قانشا؟ كوپ بولسا، 10 ميللياردتىڭ ار جاق-بەر جاعى شىعار. ەندى ەسەپتەڭىز، شەتەلدىڭ ءبىر عانا كافەدراسىنىڭ بيۋدجەتى قازاقستان بيۋدجەتىنىڭ 10 پايىزىنا جەتىپ وتىر. بۇكىل ءبىلىم مەن عىلىم سول جەردە. ال ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ قازىرگى جاعدايى ماسساچۋسەتس تەحنولوگيا ينستيتۋتىمەن سالىستىرعاندا قانداي؟ جەر مەن كوكتەي. بىزدەگىلەر عىلىممەن اقشا تاپپاق تۇگىل، دۇرىستاپ ساباق تا بەرە المايدى. مەن عىلىمدى يگەرۋ ماسەلەسىن قوزعاپ وتىرعان جوقپىن. بىرىنشىدەن، ادام، ەكىنشىدەن، ۋاقىت تاپپايدى. مەن ستۋدەنتتەرگە ساباق بەرىپ ءجۇرمىن عوي. ازاننان كەشكە دەيىن قاعاز سۇرايدى. «انانى تولتىر، مىنانى جاز، ەسەپ بەر»، - دەپ. ودان كەيىن ونىڭ قولى قايدان  ءتيسىن؟! «PhD جۇيەسىنە وتسەك، ءبارىن قارىق قىلامىز»، - دەپ ءجۇر. بوس ءسوز. ول جۇيە بىزگە كەلمەيدى. كەلمەيتىن سەبەبى - ول جۇيەنى تولىق الماۋىمىزدا. كافەدرالارىمىزدىڭ بيۋدجەتى ءبىر ميلليارد بولماسا دا، كەم دەگەندە ءبىر ميلليون دوللار بولۋى كەرەك. بىراق ول بىزدە ەش ۋاقىتتا بولمايدى.

قازاقشا Windows-قا
سۇرانىس 1-اق پايىز
ءبىز بوس سوزگە ءۇيىرمىز. جوق جەردەن ماسەلە تۋدىرعىمىز كەلەدى. تالاسپايتىنعا تالاسامىز. بىزدە ىستەن گورى ءسوز كوپ، داقپىرت، ۇزىن-سونار جينالىس، ورگە-تومەنگە اعىلعان جانسىز قاعاز، ارقاۋى بوس ماقتانشاقتىق، قۇرعاق ءپالساپا، قىزىل ءسوز كوپ. كوزبوياۋشىلىققا ءبىرتابان جاقىنبىز. عىلىممەن اينالىسىپ جۇرگەندەر از. عىلىممەن اينالىسۋ ءۇشىن الدىمەن عىلىمنىڭ ءوزى بولۋى كەرەك. بۇل - بەسبارماق جاساۋ ءۇشىن الدىمەن ەت بولۋ كەرەك دەگەن ءسوز. ەت بولماسا، بەسبارماق قايدان بولسىن؟ سول سەكىلدى، عىلىمنىڭ ءوزى بولماي، وعان دۇرىس كوزقاراس قالىپتاسپاي، ءبىز بارىنەن وزامىز دەۋ - بەكەر اڭگىمە. قازاقتىڭ قازىر تىلىنەن، سالت-داستۇرىنەن باسقا پروبلەماسى جوق. مەنىڭ ويىمشا، مۇنىڭ ءبارى - بوس ءسوز. تەتىگى جوق بوس اڭگىمەنىڭ بىزگە تۇككە كەرەگى جوق. «سەن نەگە قازاقشا سويلەمەيسىڭ؟» - دەيدى. ويتكەنى، ول ادامدا سوزدىك قور جوق. قولدانىس جوق. قازاق تىلىندە سويلەيتىن تەحنولوگيانىڭ ءوزى جوق. وسىدان كەيىن ول قازاق تىلىندە سويلەپ نەگە اۋرە بولۋى كەرەك؟ جاقىندا قازاق ءتىلىن ۇيرەنگەن ءبىر كىسىنىڭ ينتەرنەتتە ماقالاسىن وقىپ قالدىم. سوندا ول: «مەن قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ شىقتىم. بىراق «قازاقشا» ءتىلىمدى قايدا جۇمسارىمدى بىلمەي وتىرمىن. نە ىستەيمىن؟ قولدانىس جوق. بەكەر ۇيرەنىپپىن. ۋاقىتىم بوسقا كەتىپتى. قازاققا سۇراق قويسام، ورىسشا جاۋاپ بەرەدى. قازاققا كەرەك ەمەس ءتىل ماعان نە ءۇشىن كەرەك؟»، - دەپ وتىر. مەنىڭ ويىمشا، قازاق ءتىلىن پوەزيادا تەك ەكى جاعدايدا عانا پايدالانۋعا بولادى: ونىمەن بىرەۋدى ماقتايسىڭ، بىرەۋدى جاماندايسىڭ. بولدى. باسقا ەشتەڭە ەمەس. جۋىردا ينتەرنەتتەن تاڭعالارلىق جاڭالىق وقىپ قالدىم. Microsoft-تىڭ قازاقستانداعى باس ديرەكتورى گيۋنتەر دام دەگەن ازامات Windows-تى قازاقشالاعانىن ايتادى. Windows-تى قازاقشالاۋ - عىلىمي پروبلەما ەمەس. الگى ازامات ايتادى: «قازاقستاندا قازاقشا Windows-قا سۇرانىس 100 پايىزدىڭ 1-اق پايىزىن قۇرادى». بۇل نەنى كورسەتەدى؟ بۇل ءبىزدىڭ بوس سوزگە ءۇيىر ەكەنىمىزدى كورسەتەدى. «ويباي، قازاقشا سويلەڭدەر»، - دەيدى. ال سويلەدىك. نەگە ونى قولدانبايدى؟ ويتكەنى عىلىمنىڭ ءوزى جوق. ءبىزدىڭ قازاقتاردىڭ Word-تا بەس-التى سويلەمدى باسقاننان باسقا قولدارىنان تۇك كەلمەيدى. وسىنى ءبىلىپ الادى دا كومپيۋتەردى مەڭگەردىم دەپ شىعا كەلەدى. بۇل باياعى كولبيننىڭ «قۇرمەتتى جولداستاردى» ۇيرەنىپ الىپ، قازاق ءتىلىن «ءىشىپ» الدىم دەگەنىمەن بىردەي عوي. بۇل كەيبىر ادامداردىڭ تولستويدىڭ «سوعىس جانە بەيبىتشىلىگىن» وقىپ الىپ، «مەن جازۋشىمىن» دەگەن سوزىمەن بىردەي.
ماسەلەن، ەستونيادا ءبىر-اق ميلليون حالىق تۇرادى، ال لاتۆيادا ادام سانى ەكى-ءۇش ميلليون عانا. ناعىز «كومپيۋتەرباستى» ادامداردى سول جەردەن تاباسىز. ال 10 ميلليونعا جۋىق قازاققا قاجەت قازاقشا Windows ءبىر-اق پايىز. بۇل - قازاق ءتىلى قاجەت ەمەس دەگەن ءسوز. نامىس قايدا؟ «اناۋ قايدا، مىناۋ قايدا؟» - دەپ كەلگەن ءسوزىمىزدىڭ بوس ەكەنىنە دالەل بۇل. نامىس دەگەن نە ول؟ قازاقشا سايراپ تۇرسىڭ. ال قايتەيىن...
شىندىقتى بۇرقىراتقان بۇقارعا ابىلاي حان «ءاي» دەمەگەن.
مەن بالا كۇنىمدە مۇحتار شاحانوۆتىڭ ولەڭدەرىن وقىپ ءوستىم. ونىڭ ءتىل، ۇلت جاناشىرى بولىپ، شىر-پىر بولىپ جۇرگەن ارەكەتتەرىن قولدايمىن. جازۋشىلاردىڭ ىشىندە وسى كىسىنى عانا قۇرمەتتەيمىن. الايدا ول ستراتەگيالىق ماسەلەدە قاتەلەسەدى. شاحانوۆ تەك جالاڭ رۋحتى قوزعاي بەرەدى. رۋحاني بايلىق وسى دەپ سانايدى. بۇل - قاتە. كەرىسىنشە، قازاقتىڭ كەمشىلىگى - «كومپيۋتەرباستى» ادامعا اينالا الماۋىندا. گۋمانيتارلىق قوعام وكىلدەرىنىڭ ەرەكشەلىگى - جوق پروبلەما جايىندا جوق اڭگىمە ايتادى عوي.
وتكەنىمىزگە قارايىق. ابىلاي حان قالماق­تارمەن سوعىسقان، ولاردىڭ قولىندا تۇتقىندا بولعان. قالماقتان قاتىن العان. بىراق جينالىستى قالماق تىلىندە وتكىزبەگەن. تەك قازاق تىلىندە سويلەگەن. ونىڭ قاسىندا بۇقار جىراۋ بابامىز بولدى. ول ابىلاي حاننىڭ بۇكىل كەم­شى­لىكتەرىن ايتىپ وتىرعان. «سەن مەنىڭ كەم­شىلى­گىمدى ايتتىڭ، ءۇيتىپ ايتتىڭ، ءبۇيتىپ ايتتىڭ»، - دەپ ابىلاي حان بۇقارعا ەش ۋاقىتتا وكپەلە­مەگەن. ابىلاي حاننىڭ قاسىنان اقىنداردىڭ اتىن تاباسىڭ. باتىرلاردىڭ اتىن تاباسىڭ. بىراق ابىلاي حاننىڭ قاسىنان جاعىمپازداردى تاپپايسىڭ. شىن سويلەيتىندەردى عانا تاباسىڭ. مىنە، اڭگىمە وسىندا.

بىزگە ەسى دۇرىس
«ەسەكتەر» كەرەك
قازاق ءوزىن-ءوزى مويىنداتۋ ءۇشىن الدىمەن ءىس بولۋ كەرەك. مۇحتار اعامىزدىڭ يدەياسىن، قوعامدىق قۇبىلىستارعا دەگەن ەموتسياسىن مەن قولدايمىن. بىراق ءبارىن رۋحانياتقا تەلۋ - دۇرىس ەمەس. نەمىستى نەمىس ەتكەن نە؟ ولاردا دالدىك بار. تسيركۋل سەكىلدى ولشەۋىش قۇرالداردىڭ ءبارى بار. قازاقتىڭ ءوزىنىڭ ءسوزى بار: «قۇرىققا سىرىق جالعاۋ» دەگەن. بىزدە دالدىك جوق. شەگى جوق بىردەڭەلەر... شەشىلمەيتىن تۇيىندەر...
قازاق عىلىمى دامىسا، قازاقتى ءبارى مويىندايتىن بولادى. «ە، ءبىز دە بىرەۋ­گە كەرەك ەكەنبىز عوي. بوسقا جەر باسىپ جۇرگەن جوق ەكەنبىز عوي»، - دەيتىن بولامىز. ءتىل، ءدىل، ءداستۇر، تاعىسىن تاعىلارى عىلىمنىڭ سالدارى عانا. ەسەكتى اربانىڭ ارتىنا ەمەس، الدىنا قويۋ كەرەك. ەسەكتىڭ ەتى - ارام، ەڭبەگى - ادال. ەسەك - تەحنولوگيا، عىلىم، ءبىلىم دەسەك، ال ءتىلىمىز، مادەنيەتىمىز - اربا. ارباداعى قۇندىلىقتارىمىزدى جۇرگىزۋ ءۇشىن ەسى دۇرىس ەسەك كەرەك. ال بىزدە ەسى دۇرىس «ەسەك» جوق. ءبىز بىرەۋدىڭ ەمەس، ءوزىمىزدىڭ باسىمىزبەن ويلاۋىمىز كەرەك. «ويباي، شەتەلدىڭ مىنا جۇيەسى كەرەمەت ەكەن»، - دەگەن ءسوز جاي اڭگىمە. ويدان-قىردان قاشقان، زەينەت جاسىنا شىعىپ الىپ، نە ىستەرىن بىلمەي جۇرگەن ەرەسەك «ەسەكتەر» بىزگە كەرەك ەمەس. بىزگە «اۋزى قيسىق بولسا دا» ءوزىمىزدىڭ ماماندارىمىزدى تارتۋىمىز كەرەك. ءوزىمىزدىڭ جاستاردى جۇمىسقا جۇمىلدىرۋىمىز قاجەت.

«ادال» ادامدار -
ارام ادامدار
ءبىز كەشە عانا كەڭەس وكىمەتىن قولداپ كەلگەن ادامدار ەدىك. ميلليونداعان ادامدار 70 جىل بويى كوممۋنيستىك يدەولوگياعا ادال بولىپ كەلدى. ال كەڭەس تارقاعاندا بىرەۋى كوشەگە شىقپادى. بىرەۋى: «نە بولىپ كەتتى ءوزى؟»، - دەمەدى. بۇل نەنى كورسەتەدى؟ دەمەك، بۇل وتىرىك ايتىپ، وسەك تاراتۋعا ەتىمىزدىڭ ءولىپ كەتكەنىن كورسەتەدى. ال قايدا كەشەگى «ادال» ادامدار؟ مىنە، وسى جاعداي ءبىزدىڭ ەلدە دە قايتالانىپ جاتىر. «نامىس قايدا؟» - دەيدى. ال نامىسىڭ كۇشتى. نە ىستەي الاسىڭ؟ جەمە-جەمگە كەلگەندە، ەرتەڭ بىردەڭە بولسا، ءبارى تىعىلىپ قالادى. ونداي وتىرىك سوزدەردى ايتىپ، ۋاقىت وتكىزۋدىڭ كىمگە كەرەگى بار؟ جوق جەردەن ۇلتتىق نىشان ىزدەي بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. ءبارىن بىردەن ىستەپ قالعىسى كەلەدى. «ويباي، قازىر ايتىپ، ايقايلاپ قالايىق، قازىر ىستەپ قالايىق»، - دەيدى. قازاق قۇددى 5-10 جىلدان كەيىن ءومىر سۇرمەيتىندەي. قىزبالىق قاجەت ەمەس. ول بىزگە جاراسپايدى.
مەن ىلعي ماتەماتيكا بايقاۋلارىندا ادىلقازى مۇشەسى بولامىن. سوندا بايقاعانىم: قاتىسۋشى 10-20 سۇراق بويىنشا جاۋاپ بەرۋى كەرەك. ونىڭ ىشىندە ءبارى بار: كيىم كيىنۋى، سويلەۋ مانەرى، ۇلتتىق نىشانى، پرەزيدەنت جولداۋىن ءبىلۋى، تاعىسىن تاعى. بىراق ەش جەرىندە «ەكىنى ەكىگە قوسسا قانشا بولادى؟» دەگەن سۇراق جوق. ول ەكىنى ەكىگە قوسساڭ قانشا بولاتىنىن بىلمەيدى. سوندا قالعانىنىڭ ءبارى نە اڭگىمە؟ ءبىزدىڭ كەمشىلىگىمىز وسىندا. جوق جەردەن بىردەڭەنى قيسايتىپ شىعارىپ، سۇمدىق ءبىر پاتريوت بولا قالعىمىز كەلەدى. ول بولمايدى.

«نا ۆسياكي سلۋچاي...»
عىلىمي اتاق العاندار كوپ، بىراق عىلىم از. قازىرگى عالىم­دار - كەشەگى كەڭەس داۋىرىنەن شىققاندار. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن شىققان عالىمدى مەن كورگەن ەمەسپىن. مۇمكىن ەندى شىعاتىن شىعار. بىراق مەن ونى بايقاپ وتىرعان جوقپىن. تىعىلىپ، كورىنبەي جۇرگەندەر بار شىعار. عىلىمعا تەك كەدەي، ءۇيى جوق، سورلى، بەيشارالار كەلەدى. عىلىمعا ءبىر ميلليونەردىڭ بالاسىنىڭ كەلگەنىن ءالى كورگەن ەمەسپىن. بايلاردىڭ بالاسىنىڭ ەڭ جامانى جوق دەگەندە بانككە باسشى بولادى. بۇل مەنىڭ بىلەتىندەرىم عانا.
عىلىمي اتاقتى «نا ۆسياكي سلۋچاي» دەپ العاندار كوپ. «الدا-جالدا جۇمىستان قۋىلىپ كەتكەندە، ءبىر جەرگە بارىپ، كافەدرا مەڭگەرۋشىسى بولامىن»، - دەپ ويلايدى. ونىڭ باسقا شاراسى جوق. ءارى-بەرىدەن سوڭ ونىڭ عىلىمدى دامىتۋعا شاماسى دا كەلمەيدى.
عىلىمي اتاقتى كورىنۋ، كوتەرىلۋ ماقساتىندا الاتىندار ازايماي وتىر. ءسويتىپ، بيلىككە بەدەل ءۇشىن بارادى. قالتاڭا قارجىنى، قازىنى تىعىپ قوياتىنداردىڭ قاراسى سوندا كوبەيەدى. اكادەميك بولساڭ، كىم ءسىزدى ەلەپ، ەسكەرەدى؟ كىم سىزگە سالەم بەرەر ەكەن؟ جازۋشىنىڭ مەرەيتويى بولا قالسا، جۇرت شۋىلداپ قويا بەرەدى. «ويباي، پالەنشە پالەن جاسقا كەلىپ قالىپتى»، - دەپ. اكىمى بار، باسقاسى بار، يىعىنا شاپان جاۋىپ، «دجيپ» مىنگىزىپ جاتادى. ال ءسىز ءبىر عالىمعا وسىنداي قۇرمەت كورسەتىلگەنىن كوردىڭىز بە؟ مىسالى، ءبىر ماتەماتيكتىڭ مەرەيتويىنىڭ تويلانىپ جاتقانىن كوردىڭىز بە؟ جوق. اندا-ساندا ءار جەردەن ايقايلاپ قويعاندا عانا بايقايدى...

«جاس قازاق» اپتالىعى، 09.04.2010