قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ م. لومونوسوۆ اتىنداعى ممۋ-دە ءدارىس وقىپ، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى (ەەو) قۇرۋ تۋرالى شارتقا قول قويىلاتىن كۇندى «ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا كۇنى» دەپ جاريالاۋدى ۇسىنعان ەدى. 29 ساۋىردە  مينسكىدە وتكەن ەۋرازيالىق ينتەگراتسيالىق بىرلەستىك مەملەكەت باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋىندە ەەو-نى قۇرۋ تۋرالى شارتقا اعىمداعى جىلدىڭ 29 مامىرىندا استاناداعى «ۇشتىك» سامميتىندە قول قويىلاتىنى راستالدى. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا مەن ءۇش ەلدىڭ ۇكىمەتتەرى 29 مامىرعا دەيىن ەەو قۇرۋ تۋرالى شارتتىڭ بارلىق ماسەلەلەرىن كەلىسۋى ءتيىس.

جالپى العاندا، ەەو قۇرۋ تۋرالى شارت جوباسى كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتىڭ ءبىر جۇيەگە كەلتىرىلگەن قۇجاتتارىنان عانا تۇرمايدى. سونىمەن قاتار، وندا 70-كە جۋىق حالىقارالىق كەلىسىمدەر، ەنەرگەتيكالىق سەكتور، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنا قاتىستى جاڭا نورمالار بار. ماسەلەن، اتالعان شارت جوباسىندا ەنەرگەتيكالىق نارىقتىڭ بازالىق قۇرىلىمى تۇجىرىمدالعان. جوعارىداعى ايتىلعان جايدىڭ دالەلى رەتىندە تاراپتار 2025 جىلعا دەيىن مۇناي، مۇناي ونىمدەرى جانە گازدىڭ ورتاق نارىقتارىن قالىپتاستىرۋعا ءبىراۋىزدان كەلىستى. 2016 جىلى ءۇش ەلدىڭ پرەزيدەنتتەرى وسى ءۇش سالا بويىنشا نارىق قالىپتاستىرۋدىڭ تۇجىرىمداماسىن بەكىتەدى. ال ەكى جىلدان كەيىن، ياعني، 2018 جىلى وسى ماقساتتاعى باعدارلاما قابىلدانادى.

سونىمەن قاتار، 29 مامىردا وتەتىن  جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا «ۇشتىك» پرەزيدەنتتەرىنىڭ نازارىنا ارمەنيانىڭ كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىككە قوسىلۋى تۋرالى شارتتىڭ جوباسى دا ۇسىنىلادى. بۇل تۋرالى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا القاسىنىڭ توراعاسى ۆيكتور حريستەنكو مينسكىدەگى كەزدەسۋدە: «قازاقستان، رەسەي جانە بەلارۋس پرەزيدەنتتەرى ارمەنيانىڭ  كو مەن بەك-كە قوسىلۋى جونىندەگى جول كارتاسىن جۇزەگە اسىرۋداعى جۇمىستاردى ماقۇلدادى. اتاپ ايتقاندا، جول كارتاسىنداعى 126 تارماقتىڭ 111-ءى ورىندالعان، 15-ءى اتالعان قۇجاتتىڭ وزىنە ەنگىزىلەدى» دەپ مالىمدەگەنى بەلگىلى.

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇل باسقوسۋدا نەگىزگى ەكى ماسەلەگە نازار اۋدارۋدىڭ قاجەتتىگىن قاداپ ايتتى. ء«بىز بارلىق تۋىنداعان ماسەلەلەردى ءوزارا كەلىسىپ شەشە الامىز. بۇگىنگە دەيىن ۇلكەن جولدىڭ نەگىزگى بولىگىن ءجۇرىپ وتتىك. سوندىقتان، بارلىق ماسەلەلەردى شەشە وتىرىپ، ءبىز ەەو قۇرۋ تۋرالى شارتقا قول قوياتىن كەزەڭگە جەتتىك. ەكىنشىدەن، ءبىزدىڭ وداققا باسقا ارىپتەستەرىمىز دە قوسىلعىسى كەلىپ وتىر. ولاردىڭ بۇل نيەتىن سىيلايمىز ءارى قوشتايمىز. بىراق، ەڭ باستىسى ولار ءبىز ءجۇرىپ وتكەن جولمەن بارلىق قۇقىقتىق اسپەكتىلەردى ساقتاپ، ءۇش ەلدىڭ مۇددەسىن ەسكەرۋى ءتيىس»،- دەدى ول. رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ەەو قۇرۋداعى قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ ەرەكشە رولىنە توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، نۇرسۇلتان نازارباەۆ – ەەو-نىڭ نەگىزىن سالۋشى، دەم بەرۋشىسى. «اۋەلدەن-اق مۇنداي وداق قۇرۋ تۋرالى يدەيانى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ايتتى. ال ونىڭ ممۋ-دەگى مازمۇندى، نەگىزدەمەلى جانە تولىققاندى كەلەشەككە كوز جىبەرگەن بايانداماسى قازاقستاننىڭ بۇل ماسەلەگە جان-جاقتى، شىنايى كوزقاراسپەن قاراپ وتىرعانىن كورسەتەدى»،- دەدى رەسەي پرەزيدەنتى. سونداي-اق، ول ءۇش ەلدىڭ كەدەن وداعىنىڭ ناقتى ناتيجەلەرگە جەتكىزىپ، ۇلتتىق ەكونوميكالارعا تابىس اكەلە باستاعانىن دا اتاپ ءوتتى.

كەدەن وداعىنىڭ قازاقستان ءۇشىن ءتيىمدى بولعانىن تومەندەگى كورسەتكىشتەردەن بايقاۋعا بولادى. ينتەگراتسيالانۋ جاعدايىندا قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى شەكارا ماڭىنداعى ساۋدا كولەمى – 40 پايىزدان استام ءوستى. 2011 جىلدان باستاپ قازاقستاندىق وڭدەلگەن ءونىمدى ەكسپورتتاۋ كولەمى دە تۇراقتى ارتۋدا. بۇل رەتتە الەمدىك ەكونوميكانىڭ دامۋ قارقىنى باسەڭدەگەن جاعدايدا دا تۇراقتى سەرپىن بايقالۋدا. ەگەر 2012 جىلمەن سالىستىرعاندا وڭدەلگەن ونىمدەردى ەكسپورتتاۋ كولەمى 14 پايىزعا وسسە، 2013 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ول 24,1 پايىزدى قۇراعان. 2013 جىلى قازاقستاننىڭ رەسەي فەدەراتسياسى جانە بەلارۋسپەن اراداعى تاۋار اينالىمى 24 ملرد اقش دوللارىنان استى.

ءامىرلان ءالىمجان

Abai.kz