وسى اپتاداعى ەڭ ەلەۋلى ساياسي-ەكونوميكالىق وقيعالاردىڭ ءبىرى – ەلىمىزگە يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى حاسان ءرۋحانيدىڭ العاش مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلۋى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ەڭ الدىمەن، بۇل ساپار استانا مەن تەگەراننىڭ اراسىن ودان ءارى جاقىنداستىرىپ، ەكى ەلدىڭ ساۋدا-ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستارىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرەرى ءسوزسىز. مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن جۇزەگە اسىرىلعان مۇنداي كەزدەسۋ قازاقستان مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءارى وڭ، ءارى جەدەل شەشىلۋىنە جول اشتى.

رەسەي جانە بەلارۋسپەن ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعىن قۇرعان قازاقستانعا كولىك-ترانزيت سالاسىن دامىتۋ ەرەكشە ماڭىزدى. اقورداداعى كەلىسسوزدەردە بۇل ماسەلەگە جايدان-جاي ەكپىن تۇسىرىلگەن جوق. ويتكەنى، ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا كۇشەيگەن زاماندا ەكىجاقتى جانە وڭىرلىك ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستاردى شيراتۋ ەكى تاراپقا دا ءتيىمدى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستان – تۇركىمەنستان – يران تەمىر جول ماگيسترالىنىڭ ىسكە قوسىلۋى قازاقستاندىق بيداي ەكسپورتىنىڭ كولەمىن 5 ەسەگە دەيىن وسىرەتىنىن ءمالىم ەتتى. بۇل تەمىر جول جەلىسى سونداي-اق، 10 ملن. توننا جۇكتى اۋىستىرىپ تيەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەڭ باستىسى، وسى باعىت يراننىڭ رەسەيلىك جانە قىتايلىق نارىقتارعا، ال ءوز كەزەگىندە قازاقستاننىڭ پارسى شىعاناعىنداعى ەلدەردە شىعاتىن جولىن اشادى.

جوعارى دارەجەدەگى كەلىسسوزدەر كەزىندە ەكى تاراپ قازاقستانداعى بىرقاتار ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ۋاعدالاستى. ياعني، يراندىق كاسىپكەرلەر الداعى ۋاقىتتا وزدەرىمەن ستراتەگيالىق ارىپتەس بولاتىن ەلدە بيزنەسىن دامىتۋعا مۇددەلى ەكەنىن بايقادىق. ماسەلەن، قازاقستان-يران بيزنەس فورۋمىندا گەولوگيا، مەتاللۋرگيا، اگروونەركاسىپتىك كەشەن، كولىك، لوگيستيكا، تۋريزم جانە قۇرىلىس ماتەريالدارى ءوندىرىسى سالالارى بويىنشا جالپى سوماسى 500 ملن. اقش دوللارىن قۇرايتىن ەكى جاقتى كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى. سولاردىڭ ىشىندە قىزىلوردادا شىنى شىعاراتىن، قاراعاندىدا گيدرومەتاللۋرگيالىق جانە شىمكەنتتە كەراميكالىق زاۋىت سالۋ جوبالارى دا بار. يران باسشىسى مۇناي جانە گاز سالاسىندا تاجىريبە الماسىپ، ءوزارا ينۆەستيتسيالار تارتۋعا ۇسىنىس جاسادى.

اتاپ ايتارلىعى، ەكى ەل باسشىلارى يران مەن «التىلىق» ەلدەرى اراسىنداعى كەلىسسوزدەر ماسەلەسىن دە جان-جاقتى تالقىلادى. ء«بىز وسى كەلىسسوزدەرگە قاتىستى ءوزىمىزدىڭ ۇستانىمىمىزدى بىلدىردىك. قازاقستان پرەزيدەنتى بۇل ماسەلەنى ءسوز ەتكەندە دە، باسقا بىرقاتار ماسەلەلەردى تالقىلاعاندا دا يراندى قولدادى»،- دەپ ح. رۋحاني مەملەكەت باسشىسىنىڭ ساليقالى ۇستانىمىنا رازىلىعىن جەتكىزدى. ال، ءوز كەزەگىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆ الداعى ۋاقىتتا تاعى دا كەلىسسوزدەر جالعاسىن وتكىزۋگە قازاقستاننىڭ ءوز الاڭىن بەرۋگە دايىن ەكەنىن مالىمدەدى. ياعني، قازاقستاننىڭ قالاۋى – وڭىرلىك جانە جاھاندىق تۇراقتىلىق. وسى جەردە الەمدىك دەڭگەيدەگى كانىگى ديپلومات، سەنات توراعاسى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ: «يادرولىق قارۋسىزدانۋ مەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ – بۇل ءىس جۇزىندە سينونيم سوزدەر» دەگەنى ەسكە ورالادى. بۇكىل الەم قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جاھاندىق كولەمدە انتيادرولىق قوزعالىسقا ۇشان-تەڭىز ۇلەس قوسىپ جۇرگەنىنە وسى جولى تاعى كوز جەتكىزدى.

يران پرەزيدەنتى حاسان رۋحاني قازاقستانمەن كەدەن وداعى، سونداي-اق يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى كەڭەسى سياقتى وڭىرلىك ۇيىمداردىڭ اياسىندا قارىم-قاتىناسىن جانداندىرۋعا زور الەۋەتتىڭ بارىنا كوڭىل اۋداردى. دەمەك، ورتالىق ازياعا ساپارىن العاش قازاقستاننان باستاعان يران كوشباسشىسى رەسمي استانانىڭ جاھاندىق دەڭگەيدەگى جەتكەن جەتىستىكتەرىنە ۇلكەن قۇرمەتپەن قارايتىنىن سەزدىردى. ايتپاقشى، ول الداعى جىلدارى قازاقستان مەن يران اراسىنداعى ساۋدا اينالىمىنىڭ كولەمى 5 ملرد. اقش دوللارىنا دەيىن وسەتىنىن مالىمدەدى. ياعني، ەكى ەل اراسىندا ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا كوكجيەكتەرى اشىلاتىنىنا كۇمان جوق. بۇعان ەلباسىمىز ن. نازارباەۆتىڭ يسلامدىق تۇپكى تامىرىمىزبەن جالعاسىپ جاتقان ەلدى «كاسپي تەڭىزىندەگى «مەيىرىمدى كورشىمىز» جانە الەمدەگى اسا ماڭىزدى ارىپتەسىمىز» دەپ تەرەڭ باعالاۋى دالەل بولماق.

ءامىرلان ءالىمجان

Abai.kz