«جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» دەگەن ءسوز بار. وسىعان وراي، ءبىزدىڭ شەتەلدىكتەردەن ۇيرەنەتىن ءبىر «جاقسىمىز» - ءوز ەلىنىڭ كاسىپكەرىن قولداۋ. شەتەلدىكتەر ساۋدا-ساتتىق جاسايتىن جەرلەردە بىرەۋدىڭ ءوزى شىعارعان ءونىمىن ساتىپ تۇرسا، ەشقانداي ويلانباستان ساتىپ الادى ەكەن. نەگە؟ ويتكەنى ول: «ەرتەڭگى كۇنى بۇل ادام مەنىڭ شىعارعان ءونىمىمدى دە ساتىپ الادى عوي» دەپ ويلايدى. ءبىر جاعىنان العاندا، بۇل دا وتانسۇيگىشتىك سەزىم، ءوز ۇلتىنىڭ وكىلىنە دەگەن ۇلكەن جاناشىرلىق. ءبىزدىڭ قوعامدا دا وسىنداي وتانسۇيگىشتىك، جاناشىرلىق سەزىمدەر تەزىرەك قالىپتاسسا دەپ ارماندايسىڭ.

الايدا، قازاقستاندا دا ىسكەرلىك مادەنيەت پەن كاسىپكەرلىك بەلسەندىلىك جاقسى دامىپ كەلەدى. كاسىپكەر دەگەن ۇعىمعا اۋقاتتى، بەلسەندى، جاڭاشىل، بەدەلدى دەگەن ءسوز تىركەستەرىن قوسىپ ايتاتىن بولدىق. سەبەبى، كاسىپكەرلىك جالپىۇلتتىق الەۋمەتتىك قوزعالىسقا اينالىپ كەلەدى. ال، مەملەكەت ءارتۇرلى تاسىلدەردى پايدالانا وتىرىپ، ەكونوميكامىزدىڭ الۋان سالالارىنداعى ءوزىنىڭ ۇلەسىن ازايتا تۇسۋدە. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى جاريالاعان جاڭا جەكەشەلەندىرۋدىڭ ەكىنشى تولقىنى وسىعان ناقتى مىسال بولا الادى.

ماسەلەن، ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىندا وتكەن دوڭگەلەك ۇستەلدە ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مارات قۇسايىنوۆ ەلىمىزدە قۇنى 1 ملرد. تەڭگەدەن استاتىن كوممۋنالدىق مەنشىكتەگى جانە ۇلتتىق حولدينگتەر مەن كومپانيالاردىڭ مەنشىگىندەگى 28 نىسان جەكە مەنشىككە ساتىلعانىن حابارلادى. ول بيىل بارلىعى 278 ۇيىمدى جەكەشەلەندىرۋ جوسپارلانعانىن، سونىڭ ىشىندە نىسانداردىڭ 19-ى – رەسپۋبليكالىق مەنشىككە، 109-ى – كوممۋنالدىق مەنشىككە، 75-ءى – الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالارعا، 75-ءى – ۇلتتىق حولدينگتەر مەن كومپانيالارعا تيەسىلى ەكەنىن جەتكىزدى.

«جەكەشەلەندىرۋدىڭ ەكىنشى تولقىنى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن قىسقارتىپ، جاڭا سالالاردا جەكە مەنشىك كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا قولايلى جاعدايلار تۋعىزۋعا باعىتتالعان شارا. جاڭا كاسىپورىنداردى ساتىپ العان قوجايىندارى بىرىنشىدەن، ابدەن قالىپتاسقان بيزنەسكە قول جەتكىزەدى. ەكىنشىدەن، سول بيزنەستى ودان ءارى دامىتۋعا ءوز تاراپىنان باستاما كوتەرۋىنە ۇلكەن مۇمكىندىك تۋادى. ۇشىنشىدەن، ءوزىنىڭ سالاسىندا ەڭ ۇزدىك كاسىبي مامان بولىپ تابىلاتىن كادرلاردى وزىنە تارتۋعا جول اشىلادى. وسىلايشا، جەكەشەلەندىرۋ ۇدەرىسى بۇقارالىق كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا قۋاتتى ىقپال ەتەدى»،- دەدى مارات قۇسايىنوۆ. ونىڭ پىكىرىنشە، جەكە مەنشىك ينۆەستورلاردىڭ كەلۋى كەز-كەلگەن كاسىپورىننىڭ قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرىپ قانا قويماي، سونداي-اق كاسىپورىن شىعاراتىن ونىمدەر مەن ۇسىناتىن قىزمەت تۇرلەرىنىڭ ساپاسىن جاقسارتادى.

ايتپاقشى، دوڭگەلەك ۇستەلدە وتاندىق كاسىپكەرلەر جەكەشەلەندىرۋ ۇدەرىسىندە ەسكەرىلمەي قالعان ماسەلەلەردى كوتەرىپ، تالقىعا سالدى. ماسەلەن، بۇعان دەيىن ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى ەلەكتروندىق ساۋدادا بەرىلەتىن اقپاراتتىڭ جەتكىلىكسىزدىگىن ايتقان-دى. قارجى مينيسترلىگى وسى ەسكەرتۋدى ەسكەرىپ، ەلەكتروندىق ساۋدا الاڭىنداعى مالىمەتتەردى جاڭارتىپ ۇلگەرىپتى. بۇدان بىلاي ەلەكتروندىق ساۋدادا ساتىلاتىن نىساننىڭ باستاپقى جانە ساتىلعانداعى باعاسى، ساتىلعان كۇنى مەن ساۋدا ءتاسىلى، سونداي-اق ساتىپ العان ادامنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسى مەن نىسان ساتىلعان ءوڭىر اشىق كورسەتىلەدى. دوڭگەلەك ۇستەلدە «پاسكال» جشس-ءىنىڭ ديرەكتورى عالىمجان ماسانوۆ «جىلجىمايتىن مۇلىكتى ساتىپ العان ادامداردىڭ اتتارى نەگە اشىق جاريالانبايدى؟» دەگەن ساۋال قويدى. «نىسانداردى كىمدەردىڭ ساتىپ العانىن اتى-جوندەرىنە دەيىن اشىق كورسەتۋگە جۇرتتىڭ ءبارى كەلىسە بەرمەيدى. بۇل جەردە كوممەرتسيالىق قۇپيامەن، اقپاراتتى جاريا ەتپەۋگە قاتىستى ءبىزدىڭ العان مىندەتتەمەلەرىمىزبەن بايلانىستى زاڭدىق جانە ەتيكالىق جاعدايلار بار. ەتيكالىق تۇرعىدان الىپ قاراساق، كەز-كەلگەن ادام ءوزىنىڭ ساتىپ العان مۇلىگىن جۇرتقا جاريا ەتۋگە مىندەتتى ەمەس. بالكىم، بۇعان بىرەۋلەر ءوز ەركىمەن كەلىسەتىن شىعار. بىراق كەلىسپەيتىندەر دە بار. سوندىقتان، ماسەلەنى زاڭدى جانە ازاماتتىق تۇلعالاردىڭ وزدەرىمەن كەڭەسىپ بارىپ شەشكەن دۇرىس»،- دەپ جاۋاپ بەردى اتالعان ساۋالعا قارجى ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى رۋسلان دالەنوۆ.

ءامىرلان ءالىمجان

Abai.kz